کیفیت آثار تألیفی با رشد روبه‌رو بوده است/ چاپید شاه مصداق بارز جهاد تبیین است

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست معرفی نامزدهای بخش داستان کودک و نوجوان سومین دورۀ جایزۀ ادبی شهید سیدعلی اندرزگو ظهر روز سه‌شنبه ۲۵ مهرماه 1402 با حضور داوران این بخش جایزه، در سرای خانۀ کتاب و ادبیات برگزار شد.

در ابتدای نشست یوسف قوجق داور بخش داستان و کودک نوجوان، با بیان مولفه‌هایی از ادبیات انقلاب گفت: مولفه‌ داستان‌های انقلاب با ادبیات داستانی اشتراکاتی دارد که این مولفه‌ها و شاخصه‌ها، ادبیات انقلاب اسلامی را برای عموم مردم، بالاخص برای کودکان خاص می‌کند. اگر بخواهیم شاخصه‌های مرتبط با ادبیات انقلاب اسلامی را مطرح کنیم باید از کلید واژه‌هایی همچون استکبارستیزی، تظاهرات و اعلامیهها،امام‌خمینی(ره)، زندان، شکنجه، بازداشت، ساواک و شهربانی...سخن بگوییم که اغلب از سوی نویسندگان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به همین خاطر است که ما به ادبیات داستانی پسوند انقلاب اسلامی می‌دهیم. درواقع درون‌مایه ادبیات انقلاب اسلامی همچون شخصیت‌ها، زمان و مکان انقلاب باید در ادبیات انقلاب اسلامی لحاظ شود.

داور بخش کودک و نوجوان جایزه ادبی شهید اندرزگو درباره آثار ارسالی این جایزه گفت: به نظر من در بررسی ادبیات انقلاب اسلامی مخصوصا در حوزه کودک و نوجوان خیلی کار شده و رشد خیلی خوبی در دهه اخیر داشته ایم که امیدواریم نویسندگانی که در این حوزه کار می‌کنند با لحاظ کردن این مولفه‌ها که عرض کردم آثار خوبی بنویسند و به مخاطبان عرضه کنند.

در ادامه نفیسه‌سادات موسوی، دیگر داور بخش کودک و نوجوان جایزه شهید اندرزگو در ارزیابی کلی از فضای ادبیات کودک نوجوان بیان کرد: وضعیت ادبیات کودک و نوجوان امروز ما وضعیت کژدار و مریض، سهل و ممتنع است. از لحاظ تعداد آثار و گرایش خانواده‌ها به خریدن آثار و قراردادن کتاب در سبد فرهنگی بچه‌هایشان اوضاع خوبی داریم اما اگر به آثاری که منتشر و خریداری می‌شود دقیق‌تر نگاه کنیم متاسفانه در چند سال اخیر شاهد کمترین تناسب آن‌ها با فرهنگ ایرانی اسلامی‌مان بودیم. در حال حاضر کتاب‌هایی برای نوجوانان خریداری می‌شود که متاسفانه از فضای ایرانی ما دور است و متاسفانه در بسترهایی اتفاق می‌افتد که فرهنگ ایرانی با آن فاصله دارد.

موسوی ادامه داد: بنده بخشی از این تقصیر را متوجه مولفان و ناشران می‌دانم چرا که آثار تالیفی ما کم است و کتب تالیفی هم که وجود دارد موانعی پیش روی آن‌هاست به طور مثال موانع اقتصادی، مثلا هزینه تمام شده زحمت نویسنده که بخواهد زمان قابل قبولی را برای تولید یک کتاب خوب و مناسب برای قشر حساس نوجوان تولید کند بالاست و برای ناشر صرفه اقتصادی ندارد و ناشر ترجیح می‌دهد به کتاب‌های ترجمه و خارجی روی بیاورد. البته‌که تبلیغ‌های خوبی هم برای آن کتاب‌ها می‌شود که این هم ظرفیتی است که کمتر در اختیار مولف‌های ما برای کتب تالیفی قرار می‌‌گیرد.

کیفیت آثار تألیفی با رشد روبه‌رو بوده است

موسوی وی افزود: اما اگر بخواهم در کنار این هشدار یا تلنگر، به یک اتفاق خوب اشاره کنم باید بگویم که کیفیت کتاب‌های تالیفی در این چندسال خیلی بهتر شده است و مبنای پژوهشی در این کتاب‌ها بیشتر نمایان است و تکرار و عامه پسند بودن کنار رفته و یک سری مباحث ایدئولوژیک که گنجاندنن آن در کتاب برای قشر کودک و نوجوان واقعا سخت است به شیوه‌های هنرمندانه‌تری وارد ادبیات داستانی کودک و نوجوان شده است که این‌ها اتفاقات خوبی است که دارد اتفاق می‌افتد و به نظر من باید این اتفاقات خوب را شناسایی، گلچین ، تقویت و به شیوه‌های مختلف حمایت کرد که از آنجایی که قشر نوجوان با مدیا پیوند دارد و به رسانه انقدر نزدیک هستنند ما باید حتما پیوست‌های رسانه‌ای،پویانمایی، پینما و... برای این قشر در نظر بگیریم و زمانی که با کتاب خوبی آشنا می‌شویم که مفید و مناسب است حتما باید به سرعت به سراغ پیوست رسانه‌ای آن برویم.

نوآوری و ساختاردهی توامان در کتاب «بزرگ شدی ریزه‌میزه»

یوسف قوجق در ادامه این نشست در معرفی کتاب بزرگ شدی ریزه میزه بیان کرد: این کتاب نوشته رفیق افتخار است که ایشان آثار خیلی خوبی برای کودک نوجوان منتشر کرده است. ماجرای این کتاب در خانواده‌ای در ایندیمشک اتفاق می افتد که شخصیت محوری داستان آن پسری به نام سپهر است که زندگی او از زبان سوم شخص روایت می‌شود. مهدی برادر سپهر، دانشجوی تهران است که برای شرکت در عرو‌سی خواهرش به اندیمشک می‌رود و با خودش اعلامیه به همراه دارد که ساواک به او مشکوک می‌شود و با پیدا کردن اعلامیه‌ها او را دستگیر می‌کنند و به پنج سال حبس محکوم می‌شود که شروع حادثه این کتاب در لحظه دستگیری مهدی رقم می‌خورد و همین اتفاق و شوک بازداشت مهدی باعث بندآمدن زبان سپهر می‌شود. با بحران‌هایی که در داستان ایجاد می‌شود روایت کتاب وارد جریان انقلاب می‌شود.

وی توضیح داد: همه داستان‌ها یک مقدمه، یک بدنه و یک پایان بندی دارد که اگر بخواهیم این داستان را از لحاظ ساختار بندی بررسی کنیم باید بگوییم این کتاب هرسه مولفه رابه طور کامل دارد که البته ابتدای داستان تا زمانی که حادثه اتفاق بیافتد کمی یکنواخت است.

قوجق در بیان دیگر ویژگی‌های کتاب نیز مطرح کرد:شخصیت‌ها پویا هستند و داستان عمق دارد و پیام داستان هم منطبق با مخاطب داستان است. مسائل سیاسی و اجتماعی هنرمندانه مطرح می‌شود. ساختار داستان ساختار خوب و مناسبی است و پی‌رنگ و زبان ساده مخاطبین هم در نظر گرفته شده است. چند بحران در این داستان وجود دارد عروسی، طلاق، تظاهرات، بازداشت و بازگشت مهدی که به نظر من می‌توانند نقاط قوت این داستان مطرح شوند. می‌توان گفت این کتاب در نوآوری‌ها و ساختاردهی داستان موفق عمل کرده و مخاطب می‌تواند با شخصیت‌های داستان هم‌ذات پنداری کند، تعداد صفحات مناسب است و مخاطب نوجوان می‌تواند با علاقه ماجراهای داستان را دنبال کند و آموزه های مفهموی نیز در این کتاب هست که به خوبی به مخاطب منقل می‌شود.

یوسف قوجق در آخر صحبت‌های خود درباره کتاب «بزرگ شدی ریزه میزه» بسان کرد:این کتاب در بین کتاب‌هایی که در جشنواره شهید اندرزگو معرفی شد یکی از کتاب های خوب با محوریت ادبیات انقلاب اسلامی و یکی از بهترین کتاب های این جشنواره است.

با کتابی جذاب و مفید برای نوجوانان روبه‌رو هستیم

نفیسه‌سادات موسوی در معرفی کتاب چاپیدشاه، به قلم سپیده انوشه که به عنوان نامزد این جایزه انتخاب شده است، گفت: جلد کتاب اولین نکته‌ای است که توجه افراد را برای خریدن و یا نخریدن جلب می‌کند. تصویرسازی استفاده شده بر روی جلد کتاب برای نوجوانان به‌خودی خود جذاب است و فارغ از محتوایی که در حال نمایش است، تصاویر مختلفی را بر روی طرح جلد شاهد هستیم که حس طنز بودن را به مخاطب منتقل می‌کند و توجه او را به خود جلب می‌ کند. نکتۀ بعدی عنوان کتاب است که بازی واژگانی و آشنایی‌زدایی است و حس خوبی را به کشف بیشتر کودک و نوجوان می‌دهد. ما بر روی طرح جلد، علاوه بر اسم نویسنده و تصویرگر، اسم پژوهشگر اثر را نیز شاهد هستیم؛ باوجود این‌که سپیده انوشه، نویسنده و پژوهشگر تاریخ است اما از یک پژوهشگر دیگری بهره برده که این امتیاز بالایی برای این کتاب محسوب می‌شود.

این کارشناس حوزۀ کودک و نوجوان افزود: شیوۀ کتاب «چاپید شاه» مستندروایی است. پرداختن به تاریخ برای قشر بزرگسال هم کار چندان آسانی نیست چراکه مسئلۀ تاریخ یک تیغ دو لبه است؛ افراد یا به تاریخ علاقمند هستند و یا نمی‌توانند این کتاب‌‌ها را بخوانند و پس می‌زنند و روی خوش نشان نمی‌دهند. این ‌که برای نوجوان بخواهیم تاریخ را به شیوۀ مستند‌نگاری بخواهیم بنویسیم، حتما کار دوچندان سختی است. من مدعی هستم اگر نوجوانان به درستی در معرض این کتاب قرار بگیرند و کتاب را به درستی به‌ آن‌ها معرفی کنیم و در اختیارشان قرار داده شود، خودشان مشتاق آن شده و به سمتش می‌روند.

موسوی گفت: این کتاب برای نوجوانان جذاب و مفید است چرا که اتفاقاتی آورده شده که مستند است و شبهاتی که درباره پهلوی‌ها وجود دارد و گفته می‌شود و نوجوانان نیز ناخواسته بدون این که بخوانند و بدانند در معرض آن قرار می‌گیرند. خوبی‌هایی نسبت به پهلوی‌ها داده می‌شود که نوجوانان اطلاع دقیقی از مسئله ندارند و فقط آن را تکرار می‌کنند. این کتاب بر روی وقایع و اتفاقات مهم دوران پهلوی اول و دوم دست گذاشته و شبهاتی که نُقل زبان نوجوانان و جوانان است را مطرح می‌کند و پاسخ می‌دهد. ما کتاب‌های پژوهشی بسیاری داریم اما وجه تمایز این کتاب نسبت به سایر آثار که برای نوجوان علاقمندکننده است این بوده که اقتضائات یک نوجوان را در نظر گرفته است. شاید نوجوان نسل امروز حوصله چندانی برای تاریخ و مستند خواندن نداشته باشد از این رو این کتاب محتوا را برایش لقمه‌لقمه کرده و به صورت مصداقی به آن پرداخته شده است. این کتاب از محتواهای بصری و مدیای موردعلاقه نوجوانان در کنار متن بهره گرفته است. در کتاب اطلاع‌نگاشت‌ها و تصویرسازی‌های بسیاری را شاهد هستیم که به نوجوان کمک می‌کند در کنار هر چند صفحه‌ای که مطالعه می‌کند اطلاعات هوشمندانه‌ای و مطابق با سلیقه‌‌اش را به‌دست بیاورد. نویسنده این کتاب علاوه بر تاریخ‌پژوهش بودن یک نویسنده قدری هستند.

چاپید شاه مصداق بارز جهاد تبیین است

در پایان نفیسه سادات موسوی با گریزی به بیانات اخیر مقام معظم رهبری درخصوص جنگ روایت‌ها و جهاد تبیین گفت: این کتاب یکی از نمونه‌های بارز جهاد تبیین به نظر می‌رسد و در زمینۀ پهلوی یک جنگ روایت‌ها است. در جنگ روایت‌ها این مهم است که چه چیزی، به چه شیوه‌ای و توسط چه کسی روایت می‌شود. وقتی یک تاریخ‌پژوه روایت کند تفاوت بارزی نسبت به روایت یک معلم دینی برای نوجوان دارد و قابل تامل‌تر است. شیوۀ پرداختن به این روایت‌ها، اختصار و کوتاه بودن، ترکیب شدن تصویرسازی‌ها و اطلاع‌نگاشت‌ها و همچنین قلم طنز نویسنده باوجود این‌که در حال نگارش تاریخ است و این اثر را به شکل داستانی درآورده، موجب شده که این کتاب را به داستانک نمک‌دار درباره اتفاقات واقعی و تاریخ تبدیل کند. این کتاب با زبان و بیان موردقبول یک نوجوان نگاشته شده است. «چاپیدشاه» بدون جهت‌گیری، روایت‌گر اتفاقات است و در دل این روایت‌های واقعی بسیاری از شبهات بدون نیاز به تاکید و تصریح پاسخ داده شده است. مخاطب نوجوان با هویت انقلاب از شکل‌گیری و تا اتفاق افتادن آشنا شده و با مردمی بودن و زنده بودن و پویا بودن انقلاب را در این کتاب شاهد خواهد بود.