مروری بر وضعیت تجارت خارجی بخش کشاورزی و غذای کشور
در شش ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ میزان صادرات کالاهای کشاورزی و غذایی کشور از لحاظ وزن در حدود ۳,۵ میلیون تن بوده که نسبت به شش ماهه ابتدایی سال گذشته افزایش ۱.۰۷ درصدی داشته است.
گروه کشت و دام بازارنیوز- مهناز میرزاده (کارشناس اقتصادی)؛ تولید و تجارت مواد غذایی در جهان تحت تاثیر عواملی مثل خشکسالی، تغییرات آب و هوایی، کمبود کود شیمیایی، گرانی نفت و جنگ اوکراین در سالهای اخیر به شدت مختل شده است. به گونه ای که در بسیاری از کشورها امنیت غذایی به شدت تحت تاثیر منفی قرار گرفته است. این موضوع در ارتباط با ایران به دلیل وابستگی بالا به واردات کالاهای کشاورزی و غذایی نیز مطرح است. بنابراین در این گزارش به مرور آخرین وضعیت تجارت خارجی کشور در حوزه کشاورزی و غذا پرداخته میشود.
وضعیت تجارت خارجی کشاورزی و غذایی کشور از لحاظ وزنی
در شش ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ میزان صادرات کالاهای کشاورزی و غذایی کشور از لحاظ وزن در حدود ۳,۵ میلیون تن بوده که نسبت به شش ماهه ابتدایی سال گذشته افزایش ۱.۰۷ درصدی داشته است. پنج قلم عمده صادراتی از لحاظ وزنی در شهریورماه سال ۱۴۰۲، عبارتند از: هندوانه تازه با ۵۹۹.۴۹ هزار تن، گوجه فرنگی تازه یا سرد کرده با ۳۴۰.۳۱ هزار تن، سیب زمینی تازه ۱۰۷.۰۹ هزار تن، رب گوجه فرنگی با ۱۰۳.۱۱ هزار تن، پیاز و موسیر ۹۹.۴۴ هزار تن و سیب تازه با ۸۶.۴۸ هزار تن.
علاوه بر این، میزان واردات کالاهای کشاورزی و غذایی کشور از لحاظ وزن ۱۱,۲ میلیون تن بوده است که نسبت به سال گذشته افزایش ۱.۳۲ درصدی داشته است. پنج قلم عمده وارداتی از لحاظ وزنی تا انتهای شهریورماه سال ۱۴۰۲ عبارتند از: ذرت دامی با ۴۲۲۸.۷۳ هزار تن، دانه سویا با ۱۴۳۰.۵۸ هزار تن، گندم معمولی با ۱۴۱۲.۸۷ هزار تن، جو با ۱۱۲۳.۵۴ هزار تن و انواع روغن نباتی با ۸۰۱.۰۶ هزار تن.
تراز غذایی کشور از لحاظ وزن نشان از کسری ۷,۷ میلیون تن بوده است به این معنی که وزن واردات کشور ۷.۷ میلیون تن بیش از صادرات کشور بوده است. تزار غذایی کشور از لحاظ وزن نسبت به سال گذشته به میزان ۱.۴۴ درصد بدتر شده است. زیرا که در سال گذشته ارزش آن منفی ۷.۶ میلیون تن بوده است.افزایش و تداوم شرایط کسری تراز غذایی کشور به معنای افزایش وابستگی کشور به خارجی برای تأمین نیازهای تولیدی و مصرفی کشور است که این موضوع بر خلاف سیاستهای کلی و قانون اساسی که به خودکفایی و تأمین امنیت غذایی اشاره دارد، است.
وضعیت تجارت خارجی کشاورزی و غذایی کشور از لحاظ ارزش
در شش ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ ارزش صادرات کالاهای کشاورزی و غذایی کشور در حدود ۲,۴ میلیارد دلار بوده است که نسبت به شش ماهه ابتدایی سال گذشته افزایش ۲۰.۵ درصدی داشته است. پنج قلم عمده صادراتی از لحاظ ارزشی عبارتند از: شیر خشک با ۱۶۳.۳۷ میلیون دلار، گوجه فرنگی تازه ۱۵۸.۶۹ میلیون دلار، پسته با ۱۳۶.۹ میلیون دلار، هندوانه با ۱۳۱.۴۳ میلیون دلار و تخم مرغ خوراکی با ۱۰۴.۸۲ میلیون دلار.
در شش ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ ارزش واردات کالاهای کشاورزی و غذایی کشور در حدود ۸,۴ میلیارد دلار بوده است که نسبت به شش ماهه ابتدایی سال گذشته کاهش ۰.۳۳ درصدی داشته است. پنج قلم عمده وارداتی از لحاظ ارزشی عبارتند از: ذرت دامی با ۱۷۱۱.۵۶ میلیون دلار، انواع روغن نباتی با ۱۳۵۹.۸۱ میلیون دلار، دانه سویا با ۱۰۴۲.۲۹ میلیون دلار، برنج ۷۱۸.۸۴ میلیون دلار و گندم معمولی با ۶۰۴.۵۸ میلیون دلار.
تراز غذایی کشور از لحاظ ارزش نشان از کسری ۵,۹ میلیارد دلار دارد به این معنی که ارزش واردات کشور ۵.۹ میلیارد دلار بیش از صادرات کشور بوده است. تزار غذایی کشور از لحاظ ارزش نسبت به سال گذشته به میزان ۷ درصد بهبود یافته است، زیرا که در سال گذشته ارزش آن منفی ۶.۴ بوده است. در واقع در حوزه تجارت خارجی کالاهای کشاورزی و غذایی، کشور برای تامین نیازهای مصرفی و تولید داخل نیازمند واردات است. وجود این شرایط در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی به معنای شکنندگی تولید و مصرف محصولات کشاورزی است.
ارزش دلاری هر تن کالای صادراتی و وارداتی کشور
در شش ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲، هر تن کالای کشاورزی و غذایی صادراتی کشور حدود ۶۹۵ دلار بوده که نسبت به سال گذشته رشد ۱۹,۲ درصد بوده است زیرا که سال گذشته در شش ماهه ابتدایی سال هر تن کالای صادراتی ۵۸۳ دلار بوده است. در شش ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ هر تن کالای وارداتی ۷۴۶ دلار ارزش داشته است که نسبت به سال گذشته کاهش ارزش ۱.۶۴ درصد داشته است زیرا که در سال گذشته در شش ماهه ابتدایی سال هر تن کالای وارداتی ۷۵۸ دلار بوده است.
تا قبل از سال ۱۴۰۰ ارزش هر تن کالای صادراتی بیش از هر تن کالای وارداتی بوده است ولی از این سال به بعد روند برعکس شده است و هر تن کالای صادراتی ارزشی کمتر از کالاهای وارداتی داشته است. از مهم ترین دلایل این تغییرات می توان به اخلال در زنجیره تامین جهانی کالاهای اساسی و اظهارت خلاف واقع در حوزه تجارت خارجی از طریق بیش اظهاری در واردات و کم اظهاری در صادرات به دلیل اعمال سیاستهای کنترل ارزی است.
نکته پایانی
در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی و وجود محدودیت منابع ارزی، افزایش وابستگی تولید و مصرف کالاهای کشاورزی و غذایی کشور به واردات، منجر به افزایش آسیب پذیری و شکنندگی زنجیره تامین، تولید و مصرف این کالاها خواهد شد. به گونه ای که دستیابی به اهداف خودکفایی و همچنین تضمین امنیت غذایی را دشوار خواهد کرد. بنابراین لازم و ضروری است در شرایطی که چشم انداز مثبتی برای رفع تحریم و ایجاد گشایش های تجارت خارجی در کوتاه مدت وجود ندارد. نسبت به پیاده سازی برنامه ها و اقداماتی چون اجرای الگوی کشت، کشت قراردادی، کشت فرا سرزمینی و همچنین پیاده سازی نقشه ارزی تجاری نسبت به تقویت تأمین امنیت غذایی جامع اقدام نمود.
پایان پیام//