نشست «سواد خواندن، کتاب‌های درسی و خواندنی‌های مناسب» برگزار شد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چهارشنبه (۲۶ مهرماه)، نودوهشتمین نشست از سلسله‌نشست‌های کتابخانه مرجع کانون با حضور مربیان به‌صورت برخط و حضوری برگزار شد. اهمیت ایجاد کتابخانه کلاسی و حضور دانش‌آموزان در مراکز کانون

مرتضی مجدفر، نویسنده ۱۱ کتاب آموزشی، معلم و پژوهشگر ضمن ابراز خیرمقدم بیان کرد: اولین آزمون شبیه به آزمون پرلز در سال ۲۰۰۱ برگزار شد؛ ولی انجمن ارزش‌یابی پیشرفت تحصیلی از سال ۱۹۷۴ آزمون‌های متعددی برای بررسی سواد عمومی برگزار می‌کرد؛ ولی شبیه به آزمون سنجش پیشرفت سواد خواندن و مطالعه (پرلز) نبود.

وی گفت: آزمون پرلز (PIRLS) به شکل یکسان به زبان انگلیسی طرح شده و به کشورهای مختلف ارسال می‌شود. در کشور مقصد این سؤالات به زبان رسمی کشور ترجمه شده و در اختیار شرکت‌کنندگان قرار می‌گیرد. در آخرین دوره برگزاری جهانی این آزمون در سال ۲۰۲۱ پنج هزار و ۲۵ نفر شرکت‌کننده داشته است. ما در آزمون‌های مدرسه از چند جلسه قبل به دانش‌آموزان اعلام می‌کنیم که برای مثال در روز سه‌شنبه از مباحث صفحه ۱۱ تا ۲۸ مطالعه شود؛ ولی آزمون پرلز چنین نیست. جامعه آماری انتخاب‌شده بدون اطلاع از مفاد امتحانی در جلسه امتحان حاضر شده و به سؤالات پاسخ می‌دهند. این پژوهشگر عنوان کرد: متأسفانه امروزه موارد تقلب یا افراط در این بخش نیز مشاهده می‌شود. با توجه به فعالیت‌های پژوهشی و تألیفی من، مدتی قبل از یک آموزشگاه نام‌آشنا به سراغ من آمدند و درخواست دادند به‌صورت هفتگی یا ماهانه از دانش‌آموزان دبیرستانی آزمون پرلز بگیریم و به مدارس تحلیل ارائه دهیم. در جواب این پیشنهاد فقط یک سؤال داشتم؛ چرا باید این کار را بکنیم؟ متأسفانه انگیزه‌های مالی در حوزه تعلیم‌وتربیت باعث از بین‌رفتن اهداف اصلی فعالیت‌ها می‌شود.

طبق روند آزمون پرلز، بعد از برگزاری آزمون، نتایج تحلیل‌شده و تحلیل‌ها به انجمن ارزش‌یابی تحصیلی ارائه می‌شود، انجمن گزارش‌های هر کشور را در مقایسه با گزارش‌های سایر کشورها بررسی کرده و یک‌سری توصیه ارائه می‌دهد.

وی ادامه داد: اگر بخواهم به چند مورد از توصیه‌های انجمن اشاره کنم ایجاد کتابخانه کلاسی با ذخیره کتاب دست‌کم مساوی با دانش‌آموزان کلاس و وجود نهادهای فرهنگی خارج از مدرسه مانند کتابخانه‌های عمومی و مراکز کانون پرورش فکری است.

مجدفر با اشاره بر اهمیت آشنایی بچه‌ها با کتاب‌های خوب و پرهیز از اعمال کارهای دستوری در مواجهه با دانش‌آموزان مطرح کرد: در کتابخانه‌های مدارس اغلب کتاب‌های بزرگسال وجود دارد در حالی‌که وجود این کتاب‌ها به‌خصوص در دوره دبستان اتصال بچه‌ها با کتاب‌خوانی را قطع می‌کند یا حتی اجازه شکل‌گیری انس بین کتاب و دانش‌آموزان از آنها گرفته می‌شود. جواد محمدی، شاعر جوان و خوب کشورمان می‌گفت زمانی که معلم مقطع دبیرستان بود هر هفته موقع خارج‌شدن از کلاس، یک کتاب مناسب سن بچه‌ها را عمدی داخل کلاس جا می‌گذاشت و آن کتاب یک هفته بین بچه‌ها می‌چرخید و باعث ایجاد آشنایی می‌شد. در تمام زمینه‌های کار با دانش‌آموز چنین است. گاهی مدیران مدارس می‌گویند فلان آزمون باید از تمام بچه‌های کلاس گرفته شود که نتیجه آن این می‌شود که اغلب دانش‌آموزان پاسخ‌نامه خود را شانسی پر می‌کنند.

مرتضی مجدفر در ادامه به توضیح مختصری از کتاب‌هایش پرداخت و گفت: در مجموع بحث لذت خواندن مورد تأکید من است.

این پژوهشگر و نویسنده‌ در پایان سخنانش به تأثیر داستان بر دانش‌آموزان اشاره کرد و از معلم‌ها خواست حتی در حد پنج دقیقه از گفتن داستانک در کلاس غافل نشوند. نقش معلم‌ها و مربیان «سکوسازی» است

شهناز عبادتی بیان کرد: یکی از سطوح پرلز برای ارتقای سطح سواد خواندن، تقویت توانایی درک و فهم و قدرت استدلال دانش‌آموز است که ما به اصلاح آن را درک مطلب می‌گوییم. مهم‌ترین تسهیلگر درک مطلب انگیزش خواندن است.

وی تصریح کرد: انگیزش خواندن مهم‌ترین فاکتور درک مطلب است که بر لذت خواندن هم مؤثر است و متن هم باید با نیازهای پنجگانه کودک سنخیت داشته باشد.

او ادامه داد: روان‌شناس حوزه یادگیری، برونفن برنر یک اصطلاح می‌گوید به نام سکوسازی. طبق نظریه‌ای می‌گوید یک مرز تقریبی رشد داریم؛ برای مثال یک کودک پنج‌ساله را در نظر بگیرید که به صورت ژنتیکی و بالقوه استعداد رشد دارد که به طور واقعی می‌تواند به آن برسد. این بازه آنچه هست و توانایی رشد بالقوه یعنی نقطه‌ای را که می‌تواند باشد یک سکو در نظر می‌گیریم. یک سکو که کودک باید به طور پلکانی آن را طی کند. نقش مربیان و معلمان ما در اینجا مشخص می‌شود؛ اینکه چه کسی می‌تواند برای دانش‌آموز سکوسازی کند تا به درک مطلب برسد دانش‌آموز است.

عبادتی افزود: سکوسازی سه مرحله دارد؛ مرحله پیش از آموزش طرح‌ریزی است که متناسب با نیاز کودک انتخاب می‌شود، مرحله بعد حین خواندن نظارت است که با پرسش‌گری‌های مناسب ذهن کودک را هدایت کنیم و به اهداف خوانش خود برسیم و مرحله آخر مرحله ارزیابی است که در این بخش معلم یا مربی متوجه تا چه حد توانسته در همراه‌کردن دانش‌آموز با خود موفق باشد.

شهناز عبادتی با ارائه نمودار و آمارهای سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۷ نشان داد که کمترین میزان بین مفاهیم و موضوعات مختلف مختص به تفریح بود و بیشترین مقدار را در دهه‌های مختلف عشق و علاقه شامل می‌شد.

این پژوهشگر حوزه کودک بیان کرد: آگاه شدن به کمبود مفاهیم مرتبط با تفریح در داستان‌ها برای من مانند تلنگری بود تا در انتخاب داستان به سمت روایتگری‌هایی بروم که در عین آموزش به تفریح نیز اشاره کند و به همین دلیل از بزرگان نویسنده کودک می‌خواهم این موضوع را نیز مدنظر قرار دهند.