ام آر آی فانکشنال آزمایشی برای بررسی عملکرد مغز

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

ام آر آی فانکشنال تکنیک تصویربرداری پزشکی است که از میدان مغناطیسی برای نمایش فعالیت مغز استفاده می‌کند. پنجره‌ای به دنیای غیرقابل دسترس مغز انسان که در آن شهودی جدید از خود و دیگران پیدا می‌کنیم. این دستاورد علمی، آینده‌ای روشن و هیجان‌انگیز برای پژوهش‌های علوم اعصاب و روانشناختی به ارمغان می‌آورد و به پژوهشگران و پزشکان امکان می‌دهد تا عملکرد مغز را بررسی کرده، مناطق مختلف مغزی را شناسایی کنند و اختلالات عملکردی و روانشناختی را تشخیص دهند. در ادامه با ما باشید تا بیشتر با اف ام آر آی آشنا شوید.

اگر دچار مشکلی هستید و پزشک این آزمایش را برای شما تجویز کرده است، می‌توانید برای اطلاع از نحوه انجام fmri با متخصص رادیولوژی و سونوگرافی یا متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با پزشکان وجود دارد.

ام آر آی فانکشنال چیست؟

ام آر آی چیست و چگونه انجام میشود؟ ام آر آی فانکشنال، ام آر آی عملکردی یا اف ام آر آی (fmri) تکنیک تصویربرداری پزشکی برای بررسی فعالیت مغز در طول وظایف و فعالیت‌های مختلف است که بر اساس اصل تغییر جریان خون در ناحیه‌های فعال مغز کار می‌کند و از طریق تشدید ناحیه‌های مغناطیسی مغز، تصاویری از فعالیت مغزی را تولید می‌کند. از این تکنیک در مطالعات علوم اعصاب، روانشناسی شناختی، علوم رفتاری و پزشکی استفاده می‌شود که فعالیت مغزی در هنگام انجام وظایف شناختی مانند حل مسئله، حافظه، زبان و درک اجتماعی را بررسی می‌کند. به‌علاوه اینکه از ام آر آی عملکردی برای تشخیص و بررسی بیماری‌های مغزی مانند سکته مغزی، تومورها و اختلالات عصبی هم استفاده می‌شود.

چرا ام آر آی فانکشنال انجام می شود؟

این تکنیک به ما امکان می‌دهد تا مرتبط‌‌‌ترین ناحیه‌های مغزی با وظایف شناختی و رفتاری را تشخیص داده و بررسی کنیم. دلایل انجام ام آر آی فانکشنال در ادامه توضیح داده می‌شود.

متن انگلیسی:
Mapping out the areas of your brain based on their blood flow and activity lets clinicians know what specific parts of the brain control certain actions and abilities
ترجمه متن:
ترسیم نواحی مغز براساس جریان خون و فعالیت به متخصصان و پزشکان امکان داده تا متوجه شوند کدام قسمت‌های مغز مسئول کنترل حرکات و توانایی فرد هستند.

my.clevelandclinic

۱. بررسی فعالیت مغزی

fMRI به ما امکان می‌دهد تا فعالیت مغزی را در طول وظایف شناختی مانند حل مسئله، حافظه، زبان و درک اجتماعی بررسی کنیم. با تحلیل الگوهای فعالیت مغزی، می‌توانیم ناحیه‌های مغزی را که هر کدام وظیفه خاصی دارند، شناسایی کنیم و درک بهتری از عملکرد مغز در این وظایف به دست آوریم.

۲. تشخیص بیماری ها و تومور مغزی

ام آر آی عملکردی می‌تواند در تشخیص بیماری‌های مغزی مانند علائم سکته مغزی خفیف و شدید، علائم تومور در سر و اختلالات عصبی مفید باشد. با مقایسه الگوهای فعالیت مغزی بین فرد سالم و فرد مبتلا به بیماری، می‌توان نشانه‌ها و تغییراتی که توسط بیماری ایجاد می‌شوند، شناسایی و به تشخیص و درمان بیماری کمک کرد.

۳. بررسی علوم اعصاب و روانشناسی

ام آر آی فانکشنال می‌تواند در مطالعه علوم اعصاب و روانشناسی به ما کمک کند. با استفاده از این تکنیک، می‌توان فرآیندهای شناختی و روانشناختی مانند توجه، حافظه، احساسات و تصمیم‌گیری را بررسی نمود و ناحیه‌های مغزی مرتبط با این فرآیندها را شناسایی کرد.

۴. مطالعات اختلالات روانی

اف ام آر آی نقش اثرگذاری در بررسی اختلالات روانی نظیر نشانه های افسردگی، اضطراب و علائم بیماری اسکیزوفرنی دارد. با مقایسه فعالیت مغزی بین افراد سالم و بیمار، می‌توان الگوهای فعالیت مغزی مرتبط با آنها را شناسایی و به درک بهتری از مکانیسم ‌روانی این اختلالات رسید.

در مجموع، ام آر آی فانکشنال به محققان و پزشکان امکان می‌دهد تا فرآیندهای عملکردی و عصبی مغز را بررسی کرده، برهمکنش‌های میان نواحی مغز را مشاهده کنند و به درک عملکرد مغز و اختلالات مرتبط با آن بپردازند. این اطلاعات می‌توانند در تشخیص، درمان و مطالعه بیشتر درباره بیماری‌ها و اختلالات مغزی مفید باشند.

دچار اختلالات روانی یا آسیب مغزی هستی؟

برای تشخیص از پزشک نوبت بگیر.

انجام اف ام آر آی برای چه کسانی لازم است؟

به‌طورکلی انجام اف ام آر ای برای افراد زیر لازم است:

• بیماران مبتلا به بیماری‌های مغزی مانند سکته مغزی، تومور مغزی، صرع (علائم صرع در بزرگسالان و کودکان) و اختلالات عصبی
• افراد با اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلالات اسکیزوفرنی و اختلالات رفتاری
• افرادی که مشکلات مرتبط با عملکرد مغزی دارند مانند ناتوانی توجه، اختلالات یادگیری، عملکرد شناختی ناکافی و اختلالات توانایی‌های حرکتی

متن انگلیسی:
fMRI is usually requested by neurosurgeons for presurgical planning purposes in patients with brain tumors or other structural brain lesions who are being evaluated for possible surgical intervention
ترجمه متن:
معمولا جراح و متخصصان مغز و اعصاب برای برنامه‌ریزی قبل عمل در بیماران تومور مغزی یا بیمارانی که از اختلالات مغزی رنج می‌برند دستور انجام اف ام آر آی می‌دهند.

hopkinsmedicine

چه کسانی نباید اف ام آر آی را انجام دهند؟

اف ام آر آی برای افراد زیر توصیه نمی‌شود:

• افرادی که در بدنشان ترکش، ایمپلنت فلزی یا تراشه الکترونیکی مثل ضربان‌ساز، پین، پلاتین، یا تتوهای فلزی روی سر دارند.
• خانم‌هایی که باردار هستند یا احتمال بارداری دارند.
• افرادی که سابق ترومای سر یا بیماری غش دارند.
• افرادی که از اختلالات پزشکی، عصبی یا روانشناختی شدید مانند افسردگی، اضطراب، حملات پنیک، اختلال عدم تمرکز بیش فعالی، سکته مغزی، تومور یا بیماری قلبی و کلاستروفوبیا رنج می‌برند.
• افرادی که قرص خواب، مسکن مثل آسپرین، یا سایر داروهای اثرگذار روی مغز مانند آنتی‌هیستامین یا ضداحتقان‌ها را مصرف می‌کنند.

مزایای ام آر آی فانکشنال

این تکنیک دارای مزایای زیادی است که عبارتند از:

• fmri یک روش غیرتهاجمی است. یعنی برای انجام این تست نیازی به تزریق مواد به بدن نیست. اندازه‌گیری جریان خون در مغز صرفا با استفاده از میدان مغناطیسی صورت می‌گیرد.
• قابلیت تصویربرداری سه بعدی دارد و می‌تواند ناحیه‌های فعال مغزی را به صورت سه بعدی نشان دهد. این ویژگی به پژوهشگران و پزشکان این امکان را می‌دهد تا الگوهای فعالیت مغزی را به صورت دقیق بررسی و درک بهتری از عملکرد مغز حاصل کنند.
• این قابلیت را دارد که فعالیت مغزی را در زمان واقعی نشان دهد. بنابراین پژوهشگران می‌توانند به رویدادهای زمانی مغزی، مانند پردازش اطلاعات، تمرکز توجه و واکنش به محرک‌ها، دست پیدا کنند.
• ام آر آی عملکردی مکان تحلیل آماری قوی را برای بررسی فعالیت مغزی فراهم می‌کند. از طریق ریزتحلیل آماری، می‌توان الگوهای خاص فعالیت مغزی را شناسایی و تفاوت‌ معنادار بین شرایط مختلف مغزی را مشاهده کرد.
• در مطالعات مرتبط با علوم اعصاب، روانشناسی، پزشکی، علوم شناختی و بسیاری از حوزه‌های دیگر استفاده می‌شود.

‏ام آر آی فانکشنال چگونه انجام می شود؟

ام آر آی فانکشنال به منظور بررسی فعالیت مغزی استفاده می‌شود و شامل مراحل زیر است:

• در مرحله آماده‌سازی، بیمار لباسش را عوض کرده و گان مخصوص می‌پوشد. هیچ آیتم فلزی مثل انگشتر، کمربند و گوشواره نباید همراه فرد باشد
• بیمار روی تختی داخل تونل مغناطیسی قرار می‌گیرد که با میدان مغناطیسی قوی احاطه شده است.
• قبل از شروع تصویربرداری، یک تست مرجع (نمایش تصاویر یا انجام وظایف شناختی) به فرد داده می‌شود تا بتواند به تغییرات فعالیت مغزی در پاسخ به آن واکنش نشان دهد.
• در این مرحله، میدان مغناطیسی قوی توسط دستگاه fMRI ایجاد می‌شود. میدانی که جریان خون در مغز را تغییر می‌دهد. سیگنال‌های مغناطیسی توسط یک سیستم حسگر دریافت و به کامپیوتر ارسال می‌شوند.
• کامپیوتر باید داده‌های دستگاه را پردازش کند یعنی تحلیل سیگنال‌های مغناطیسی و ایجاد تصاویر سه بعدی از فعالیت مغزی.
• در این مرحله برای مشخص شدن تغییرات و فعالیت مغزی داده‌ها تجزیه و تحلیل می‌شوند.
• نتایج حاصل از تحلیل داده‌های fmri توسط پزشکان و پژوهشگران مورد بررسی قرار می‌گیرد. این نتایج می‌توانند برای تشخیص بیماری‌ها، بررسی عملکرد مغزی، تحقیقات علمی و مطالعات روانشناختی استفاده شوند.

‏میزان دقت ام آر آی فانکشنال

براساس مطالعات متا تحلیلی ونگ و همکاران میزان دقت ام آر آی فانکشنال چیزی بین ۵۱ تا ۸۰ درصد تخمین زده شده است.

نکات مهم قبل از انجام ام آر آی عملکردی

قبل از انجام ام آر آی عملکردی رعایت این نکات توصیه می‌شود:

• قبل از تصمیم گیری برای انجام ام آر آی عملکردی بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. او می‌تواند شرایط را ارزیابی کرده و راهنمایی کند که آیا این آزمایش برای شما مناسب است یا خیر.
• قبل از ورود به محیط انجام اف ام آر آی همه اشیای فلزی مانند جواهرات، سنگ‌ دندان، پروتزهای فلزی و هر نوع اشیای فلزی دیگر را از بدن خارج کنید. اشیای فلزی می‌توانند با میدان مغناطیسی تداخل پیدا کرده و نتیجه آزمایش را تحت تأثیر قرار دهند.
• در صورتی که بیماری زمینه‌ای مانند بیماری تنفسی، عصبی، کلیوی یا قلبی دارید یا داروی خاصی مصرف می‌کنید حتما به پزشک اطلاع دهید.
• بهتر است برای جلوگیری از تهوع یا استفراغ حداقل ۴ تا ۶ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید.
• سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید. استرس و نگرانی فعالیت مغزی را تحت تأثیر قرار داده و روی نتیجه ام آر آی فانکشنال تاثیر بد می‌گذارد.
• در صورتی که در طول آزمایش هرگونه ناراحتی یا مشکلی داشتید، به تیم پزشکی حاضر اطلاع دهید.
• اگر استرس یا ترس دارید می‌توانید با همراه برای آزمایش بروید.
• معمولا fmri با صداهای بلندی همراه است، بهتر است برای مراقبت از گوش‌ها از هدفون‌های محافظ استفاده کنید تا صداهای بلند کمتر شوند.

نمی‌دونی قبل از ام آر آی فانکشنال چه کارهایی انجام بدی؟ از پزشک بپرس.

چه مواردی را باید بعد از ام آر آی فانکشنال رعایت کرد؟

بهتر است بعد از آزمایش fmri نکات مراقبتی زیر را انجام دهید:

• استراحت کافی داشته باشید. بدن ممکن است از طریق واکنش به محیط و صداهای آزمایش تحریک شده باشد، بنابراین استراحت و آرامش برای بازیابی و ریکاوری بسیار مهم است.
• ممکن است به‌خاطر آزمایش مدت طولانی مایعات نخورده باشید. بنابراین، بعد از آزمایش مایعات کافی مانند آب بنوشید تا بدن خود را هیدراته کنید و از احتمال دچار شدن به خشکی مغزی جلوگیری کنید.
• بعد از ام آر آی عملکردی غذاهای سبک و قابل هضم مصرف کنید مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و غذاهای پروتئینی با کیفیت. از مصرف غذاهای سنگین و چرب بپرهیزید.
• از محل تزریق مراقبت کنید. اگر درد، تورم یا علائم عفونتی در محل تزریق دارید، به پزشک اطلاع دهید.
• هرگونه ناراحتی، علائم غیرعادی یا سوال بعد از اف ام آر آی را با پزشک درمیان بگذارید.
• داروهای تجویزی پزشک را قطع نکنید مگر اینکه پزشک دستور خاصی داده باشد.

‏عوارض ام آر آی فانکشنال

این روش، تکنیکی امن، بدون درد و غیرتهاجمی است که هیچ خطر و عوارضی برای بدن ندارد. البته در موارد نادر ممکن است عوارضی هم داشته باشد:

• احساس ناراحتی به خاطر طولانی بودن پروسه آزمایش
• سردرد خفیف، درد و فشار در ناحیه سر و گردن
• تهوع و استفراغ
• حساسیت پوستی
• تنگی نفس یا بی‌حالی به‌خاطر استرس و اضطراب

هزینه fmri

هزینه fmir متغیر و به عوامل مختلفی از جمله مکان جغرافیایی، مرکز درمانی، بیمارستان یا مرکز تصویربرداری، و بیمه بیمار بستگی دارد. هزینه‌های مربوط به مشاوره پزشکی، تجهیزات و مواد کنتراستی (اگر لازم باشد) و سایر خدمات مرتبط را هم درنظر بگیرید. برای اطلاع از هزینه، بهتر است با مرکز درمانی یا بیمارستانی که قصد دارید ام آر آی عملکردی را انجام دهید تماس بگیرید. همچنین، اگر بیمه‌ دارید، با شرکت بیمه تماس بگیرید و اطلاعاتی درباره پوشش بیمه و هزینه‌های مربوط کسب کنید.

‏تفاوت ام آر آی فانکشنال با ام آر آی

در ادامه تفاوت ام آر آی فانکشنال با ام آر آی را آورده‌ایم:

ام آر آی فانکشنال	ام آر آی
نمایش فعالیت مغزی و مناطق عملکردی مغز	نمایش بافت و ساختارهای بدن
تصاویر فعالیت مغز و نواحی عملکردی مغز	تصاویر ساختاری
مدت زمان بیشتری طول می‌کشد.	زمان کمتری طول می‌کشد.
تشخیص اختلالات عملکردی مغز و اختلال روانشناختی	تشخیص اختلالات ساختاری بدن
در تحقیقات علمی بیشتر استفاده می‌شود.	زیاد کاربردی در مطالعات علمی ندارد.

مقایسه ام آر آی فانکشنال و ام آر آی

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

ام آر آی عملکردی تکنیک تصویربرداری پزشکی است که از میدان مغناطیسی برای نمایش فعالیت مغز و مناطق عملکردی آن استفاده می‌کند. این تکنیک به پزشکان امکان می‌دهد تا عملکرد مغزی را بررسی کرده، اختلالات عملکردی مغز و اختلالات روانشناختی را تشخیص دهند و روند درمان بیماران را پیگیری کنند. fmri یک ابزار قدرتمند در زمینه پژوهش‌های علوم اعصاب، روانشناسی، عصب‌روان‌شناسی و پزشکی است که ناحیه‌های مغزی مرتبط با حافظه، زبان، اندازه‌گیری درد، تصمیم‌گیری و سایر فعالیت‌های شناختی را تحلیل می‌کند.

ام آر آی فانکشنال روش غیرتهاجمی است، بدون نیاز به تزریق مواد تصویربرداری یا تداخل فیزیکی با بدن که معمولا عوارضی ندارد تنها عارضه‌های کوچک و موقت، مانند سردرد یا تهوع، در برخی از افراد مشاهده شده است.

قبل از انجام اف ام ار ای بهتر است با متخصص رادیولوژی و سونوگرافی یا متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین دکتر رادیولوژی و سونوگرافی و همچنین مشاوره آنلاین دکتر مغز و اعصاب وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!