بنه (پسته کوهی) و این همه خاصیت ؟!

خواص بنه

پسته کوهی که به آن بنه نیز گفته می‌شود، پسته مخصوصی است که در برخی نواحی کشورمان دیده می شود و دارای خواص بسیار گسترده می‌باشد. میوه، برگ، صمغ ترشح یافته طبیعی (سقز) و گال‌های گیاه قسمت‌های مورد استفاده دارویی این گیاه ارزشمند و پرخاصیت است.

آشنایی با پسته کوهی یا بنه

پسته کوهی یا بَنِه، پسته مخصوصی است که در برخی نواحی کشورمان دیده می‌شود. ارتفاع درخت پسته کوهی تا ۷ یا ۹ متر نیز رسیده است. پسته کوهی یا بنه، رنگ سبز تیره دارد و کروی شکل است. خواص پسته کوهی تقریبا با پسته آجیل برابر است.

مغز آن نیز شبیه مغز پسته ولی کوچکتر است. پسته کوهی با پسته‌های آجیلی تقریبا خاصیتی مشابه دارد. میوه پسته کوهی ترکیبات و ویتامین‌های مؤثری دارد و به صورت شفت است، مغز آن روغنی و سرشار از اسیدهای آمینه مقوی و به صورت تخمه مصرف می‌شود با این تفاوت که پوسته سخت آن باعث آسیب به دندان می‌شود.

پوسته بیرونی این میوه، در جوانی سبز رنگ و قسمتی از آن قرمز رنگ، است و به صورت نیمه رسیده در اردیبهشت ماه برداشت می‌شود. لازم به توضیح است از درختان پسته کوهی نوعی صمغ طبیعی که به سقر معروف است، ترشح می‌شود که حاوی مواد و ترکیبات مفید فراوانی بوده و خواص درمانی بسیاری دارد.

خواص بنه

1. اثرات ضد میکروبی میوه بنه

استفاده زیاد از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث مقاومت روزافزون باکتری‌ها به این دارو‌ها شده است، به گونه‌ای که اثربخشی آنتی‌بیوتیک‌ها روز به روز محدودتر می‌شود.

از آن‌جایی که برخی از گیاهان خاصیت ضد میکروبی دارند، با شناخت این گیاهان می‌توان از آن‌ها علیه بیشتر میکروب‌های بیماری‌زا استفاده کرد و جایگزین کم‌خطری برای آنتی‌بیوتیک‌ها پیدا کرد.

طی تحقیقات انجام شده، بنه و عصاره آن اثرات قوی ضدباکتریایی در مقابل برخی از باکتری‌ها از خود نشان داده‌اند.

برای مثال عصاره بنه می‌تواند با باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیا کلی و کلوستریدیوم اسپوروژنز که به طور معمول موجب مسمومیت‌های غذایی و التهابات گوارشی در انسان می‌شود، مقابله کند.

2. بنه مفید برای کاهش کلسترول و جلوگیری از بیماری‌های قلبی عروقی

روغن پسته کوهی غنی از اسید‌های چرب غیر اشباع است. پژوهش‌ها درباره اثر روغن بنه بر چربی‌ها و لیپوپروتئین‌های خون موش صحرایی و خرگوش نشان داد که مصرف خوراکی روغن یا میوه پسته وحشی سبب افزایش HDL کلسترول و کاهش LDL کلسترول خون می‌شود؛ درنتیجه می‌تواند در کاهش بروز آترواسکلروز و بیماری‌های قلبی _عروقی بسیار مؤثر باشد.

3. فعالیت آنتی‌ اکسیدانی و کاهش قند خون با پسته کوهی

در بررسی‌های علمی مشخص شد که استفاده از عصاره صمغ بنه و میوه آن در کنترل میزان قند خون بیماران دیابتی تأثیر مثبتی دارد. همچنین مطالعاتی بر روی میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره بنه صورت گرفته است که نتایج نشان دهنده میزان تأثیر و فعالیت آنتی‌اکسیدانی قابل توجه آن است.

4. تقویت سیستم ایمنی با میوه بنه

اولئیک‌اسید موجود در بنه باعث افزایش تولید گلبول‌های سفید و تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر هجوم عوامل بیماری‌زا می‌شود. خواص آنتی‌اکسیدانی اولئیک‌اسید موجود در بنه در خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد مضر و کاهش آسیب‌های ناشی از اکسیدان‌ها منجر می‌شود.

برای جلوگیری از بیماری‌های التهابی مانند آتریتروماتوئید و اختلالات خودایمنی مانند فیبرومیالژیا از بنه که سرشار از اولئیک اسید است، استفاده می‌شود.

5. روغن بنه مرهمی برای درد‌های مفاصل

استفاده از روغن بنه به صورت استعمال خارجی برای درد مفاصل و عضلاتِ گرفته و همچنین دیسک کمر بسیار مؤثر خواهد بود. روغن بنه در داروخانه‌ها و عطاری‌ها قابل تهیه است. برای تهیه روغن خانگی بنه پس از کوبیدن و آسیاب کردن دانه‌های بنه رسیده با گرم کردن آن‌ها، افزودن مقدار کمی آب جوش و ورز دادن و فشردن می‌توان روغن طبیعی بنه را استخراج کرد.

6. خواص روغن بنه برای موی سر

این روغن بی‌نظیر به دلیل دارا بودن خاصیت ترمیم کنندگی برای رویش مجدد مو‌های آسیب دیده بسیار مفید و موثر است. به افرادی که به هر دلیلی مو‌های زیبای خود را از دست داده‌اند یا این که مو‌های آن‌ها آسیب دیده است، توصیه می‌شود.

برای رفع این مشکل با مقداری روغن بنه پوست سر و مو‌های خود را ماساژ بدهند و پس از گذشت چند ساعت موی خود را با استفاده از یک شوینده مناسب بشویند. در گذشته نیز از این روغن برای درمان طاسی سر استفاده می‌کردند.

این روغن طبع گرمی دارد؛ درنتیجه افرادی که دارای طبع گرم و خشک هستند، امکان دارد پس از استفاده از آن پوست سر آن‌ها دچار قرمزی، خارش یا جوش شود.

7. رفع آکنه یا جوش صورت با برگ درخت بنه

«آکنه» یک بیماری التهابی و مزمن پوستی است که با عواملی از قبیل رژیم غذایی، سیکل قاعدگی، تعرق، نور آفتاب، شغل، استرس روحی، ژنتیک، داروها، مواد شوینده و لوازم آرایشی در ارتباط است و از شایع‌ترین عوامل مراجعه به متخصصان پوست به‌ حساب می‌آید.

برای درمان آکنه دارو‌های شیمیایی بسیاری وجود دارد؛ اما استفاده از فرآورده‌های گیاهی نسبت به دارو‌های شیمیایی عوارض کم‌تری دارد و اثر بهبودی بهتری بر روی پوست خواهد داشت.

در این راستا گروهی از محققین دانشگاه یزد و علوم پزشکی شهید صدوقی این شهر طی آزمایشات و پژوهش‌هایی به تأثیر درمانی عصاره گیاه بنه در رفع جوش‌های صورت پی برده‌اند. طی آزمایشات صورت گرفته مشخص شد افرادی که از عصاره گیاهی بنه یا پسته کوهی استفاده کردند، نشانه‌هایی از بهبودی و رفع آکنه در صورت آن‌ها پدیدار شد.

خاصیت آنتی باکتریال عصاره برگ بنه نقش مهمی در اثرات درمانی آن بر عهده دارد.

8. بنه موثر در درمان زخم پای بیماران دیابتی

پای برخی از افراد مبتلا به دیابت به صورت زخم، عفونت و گانگرن است و مشکل اصلی در مراقبت از بیماران دیابتی است که به دلیل عفونت شدید یا ایسکمی محیطی در ناحیه پا منجر به قطع عضو می‌شود. درمان رایج زخم پای دیابتی شامل کنترل مناسب قندخون، درمان آنتی‌بیوتیکی، دبریدمان نسوج نکروزه، کاهش فشار مکانیکی و پانسمانِ مرتب است.

محققان ایرانی باتوجه به اثرات ضد میکروبی، ضد باکتریایی و آنتی بیوتیکی گیاه بنه طی آزمایشاتی به این نتیجه رسیدند که استفاده از عصاره بنه مانع رشد گروهی از باکتری‌ها در زخم پای افراد مبتلا به دیابت شده است و مدت زمان بهبودی و بستری را کاهش می‌دهد.

9. رفع کم‌خونی و فقر آهن با بنه

پسته کوهی سرشار از املاح معدنی و ویتامین‌هاست. با مصرف این میوه می‌توان کمبود ویتامین‌های مختلف در بدن را تأمین نمود. بنه کوهی بهترین دارو در درمان کم خونی است و مصرف آن به صورت روزانه می‌تواند از بروز کم‌خونی و فقرآهن جلوگیری کند.

به این منظور می‌توان از میوه بنه به صورت خوراکی در تهیه غذای محلی به نام آب‌بنه یا قاتوق بنه، در ترکیب آجیل و یا ترکیب روغن آن بر روی سالاد استفاده کرد.

خواص بنه کوهی در بارداری

پسته کوهی به عنوان یک منبع غذایی سالم و مغذی، برای بارداران بسیار مفید است. برخی از خواص پسته کوهی در بارداری عبارتند از:

• حفظ سلامت قلب و عروق: پسته کوهی حاوی مواد مغذی مهمی مانند اسیدهای چرب غیراشباع و آنتی‌اکسیدان‌ها است که به حفظ سلامت قلب و عروق کمک می‌کنند.
• حفظ سلامت استخوان‌ها: بنه کوهی حاوی کلسیم، فسفر و منیزیم است که برای حفظ سلامت استخوان‌ها بسیار مهم هستند.
• کاهش خطر بروز بیماری‌های مزمن: مصرف پسته وحشی به دلیل داشتن فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید، می‌تواند به کاهش خطر بروز بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، دیابت و برخی از سرطان‌ها کمک کند.
• کاهش تورم و التهاب: پسته وحشی به دلیل حاوی مواد ضد التهابی مانند مواد فنلی و آنتی‌اکسیدان‌ها، می‌تواند به کاهش تورم و التهاب در بدن کمک کند.
• حفظ سلامت مغز و اعصاب: بنه کوهی حاوی ویتامین ب۶ و اسید فولیک است که برای حفظ سلامت مغز و اعصاب بسیار مهم هستند.

به همین دلیل، مصرف پسته کوهی برای بارداران بسیار مفید است. با این حال، بهتر است قبل از مصرف هرگونه محصولات غذایی، با پزشک خود مشورت کنید. همچنین، بهتر است به مقدار معقولی پسته کوهی مصرف کنید و از مصرف بیش از حد آن خودداری کنید.

طبع و مزاج بنه

طبع پسته کوهی تازه، گرم و خشک و طبع پسته کوهی خشک، گرم و خشک با درجه بالاتر است به همین دلیل بیشتر در فصول سرد سال مصرف می‌شود.

موارد استفاده پسته کوهی

از میوه، برگ و شیره حاصل از پسته کوهی، در صنعت داروسازی استفاده می‌شود. به علاوه، اندام‌های مختلف درخت پسته کوهی مصارف صنعتی گسترده‌ای دارد و از دانه‌های آن نوعی روغن خوراکی بسیار خوب، به دست می‌آید.

از میوه پسته کوهی تیز به عنوان آجیلی سالم و ارگانیک استفاده می‌شود. همچنین صمغ (سقز) یا شیره درخت بنه (پسته کوهی) در موارد درمانی، صنعتی و تجاری بسیار کاربردی است. این صمغ حاوی خواص دارویی و درمانی فراوان است.

یکی از معروف‌ترین کاربرد‌های صمغ درخت پسته کوهی در تولید آدامس، شکلات و خمیردندان و… است.

مردمان نیمه کوچ‌نشین و روستانشین در مناطق کوهستانی و صعب العبور رشته کوه زاگرس از چوب درخت بنه برای مسقف کردن خانه‌های‌شان و از میوه آن علاوه‌بر مصارف غذایی و درمانی تسبیح می‌سازند تا با آن همیشه خدا را برای خلق چنین نعمتی ذکر گویند.

بنه را از کجا تهیه کنیم؟

فصل برداشت بنه رسیده برای گرفتن روغن یا تهیه غذا اواخر تابستان تا اواسط پاییز است. با این حال در طول سال میوه رسیده آن در اکثر بازار‌ها و عطاری‌ها به فروش می‌رسد. اگر دنبال بنه نارس هستید، می‌توانید آن را در اوایل اردیبهشت تا اواسط خرداد از طبیعت کوهستانی زاگرس یا کوه‌های شرق کشور تهیه کنید.

بنه کال یا نارس با طعم ترش به منظور تهیه ترشی و یا ترکیب آن بر روی ماست یا دوغ کاربرد دارد.

مضرات پسته کوهی (موارد احتیاطی و منع مصرف)

زیاده روی در خوردن پسته کوهی، باعث زخم شدن دهان و کم اشتهایی می‌شود. همچنین گفته می‌شود که مصرف زیاد روزانه آن باعث بالا رفتن فشار خون خواهد شد.