علت درد پاشنه پا چیست؟ / رایج ترین علل، انواع و بهترین روش درمان

به گزارش رکنا، استخوان پاشنه بزرگترین استخوان مچ پاست. این استخوان بیشترین وزن بدن را تحمل می‌کند. عوامل بیرونی می‌تواند بر یکپارچگی پا اثر گذاشته و موجب درد و ناراحتی در فرد شوند. در زمینه درد پاشنه پا علل مختلفی را می‌توان بیان کرد اما دیسک‌کمر و مشکلات مربوط به آن هم می تواند علت درد پاشنه پا باشد و همیشه به دنبال اختلالی در خود پا نباید گشت.

درد پاشنه پا نشانه چیست؟

درد پاشنه پا از مشکلات شایع پا است و هیچ ربطی به سن و جنس افراد ندارد. درد پاشنه پا می‌تواند نشانه پیاده‌روی‌های طولانی مدت، ورزش حرفه‌ای، پوشیدن کفش‌های نامناسب، ایستادن طولانی‌مدت، اضافه وزن، تاندونیت آشیل یا فلکسور و ... باشد. کف پای صاف، آرتریت مچ پا، قوس کف پا، ایجاد خارهای استخوانی هم از نشانه های دیگر درد پاشنه پا است.

رایج ترین علل درد پاشنه پا

درد پاشنه پا علل متعددی دارد که با دانستن آن راحت تر می توان به درمان پرداخت. در ادامه به علل شایع ایجاد درد در پاشنه پا پرداخته ایم.

پیچ خوردگی پا و مچ پا

برای بسیاری از افراد پیش می آید که در حادثه ای در اثر اشتباه در حرکت دچار پیچ خوردگی در پا و مچ پا شوند. باید دانست که پیچ خوردگی های پا و مچ پا در صورت شدید بودن می تواند باعث درد پاشنه پا هم شود. شکستگی های حاد یا مزمن استخوان پاشنه نیز در بروز درد پاشنه پا نقش دارد.

خار پاشنه پا

خار پاشنه پا معمولا دردناک نیست هرچند برخی افراد درد دارند. فاشیای پلانتار مزمن می‌تواند موجب ایجاد رشد استخوانی به نام خار پاشنه روی استخوان پاشنه شود. باور بسیار شایعی در بین مردم و حتی پزشکان رواج دارد که درد پاشنه به علت خار پاشنه است. گرچه بسیاری از افرادی که فاسئیت پلانتار دارند برجستگی کوچک استخوانی در زیر استخوان پاشنه دارند که به آن خار پاشنه می گویند توجه به این نکته مهم است که علت درد، خار پاشنه نیست. وجود یک برجستگی استخوانی در زیر استخوان پاشنه علت درد آن ناحیه نیست همانطور که با خارج کردن این برجستگی استخوانی درد از بین نمی رود. از هر 10نفر یک نفر خار پاشنه دارد ولی همه آنها درد ندارند.

التهاب غلاف کف پا

التهاب غلاف کف پا که اصطلاح پزشکی آن پلانتار فاسیا است یکی از شایع‌ترین علل درد پاشنه است. این وضعیت شامل درد و التهاب دسته ضخیمی از بافت ها به نام پلانتار فاسیا است که در سراسر کف پا کشیده شده و استخوان پاشنه را به انگشتان متصل می‌کنند. التهاب پلانتار فاسیا اغلب موجب درد تیر‌کشنده‌ای می‌شود که با نخشتین گام ها روی زمین هنگام صبح رخ می‌دهد. هنگامی که پاهای تان را بلند می‌کنید درد التهاب پلانتار به طور معمول کاهش می‌یابد اما پس از مدتی ایستادن یا برخاستن از حالت نشسته دوباره بازمی‌گردد.

تورم تاندون آشیل

تورم یا التهاب تاندون آشیل که به انگلیسی Achilles tendonitis خوانده می شود یکی دیگر از علت های درد پاشنه پا است. تاندون آشیل درواقع تاندونی است که ساق پا را به پاشنه پا متصل می کند. زمانی که این تاندون دردناک و ملتهب شود که علت آن در بسیاری موارد استفاده زیاد و نامناسب است موجب درد پاشنه پا عموما در هنگام صبح می شود.

بورسیت

بورسیت علت درد پاشنه پا در طب سنتی است که به 2 دلیل ممکن است رخ دهد. ابتدا بهتر است بورسیت را بشناسید؛ بورس‌ها کیسه‌هایی پر شده از مایع هستند که حرکت تاندون‌ها و عضلات را هنگام حرکت مفصل آسان می‌کنند اما بپردازیم به 2 دلیل درد پاشنه پا توسط بورسیت ها؛ 1) به دلیل پوشیدن کفش نامناسب و 2) به دلیل مشکلات ساختاری پا درد پاشنه پا توسط بورسیت ها به وجود می‌آید. بورسیت یا التهاب بورس‌ها موجب ایجاد درد در پشت پاشنه می‌شود. بورسیت هنگامی رخ می‌دهد که کیسه‌های پر از مایع به نام بورسا متورم شوند. این کیسه ها همچون یک بالشتک در مفاصلی مانند زانو و مچ پا قرار می‌گیرند و به حرکت روان مایع مفصلی کمک می‌کنند. بورسیت معمولا به دلیل ایستادن‌های طولانی‌مدت و استفاده بیش‌از‌حد از پاها رخ می‌دهد و فرد پس از ابتلا به بورسیت ممکن است احساس درد و کبودی در پشت پاشنه پا داشته‌باشد.

آنکیلوزانیا

اسپوندیلیت آنکیلوزان که به انگلیسی Ankylosing spondylitis خوانده می شود و به آنکیلوزانیا هم معروف است نوعی آرتریت است که در درجه اول ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب التهاب شدید مهره ها می شود و ممکن است به درد مزمن و ناتوانی فرد منجر شود. یکی از علل درد پاشنه پا به آنکیلوزانیا مربوط می شود.

فشار کفش پاشنه بلند

معمولا در میان زنان جوان که از کفش های پاشنه بلند نامناسب برای مدت طولانی استفاده می کنند اگزوستوز پشت پاشنه پا که یک زائده استخوانی در پشت پاشنه پا است رخ می دهد و پای این افراد دراثر پوشیدن و فشار کفش پاشنه بلند دچار التهاب می شود درنتیجه درد پاشنه پا در این خانم ها بسیار شایع است. یکی از شایع‎‌ترین علل درد پاشنه پا هنگام راه رفتن پوشیدن کفش نامناسب است که این موضوع می‌تواند علت شروع عارضه‌های مختلف باشد. البته باید به این نکته اشاره کنیم که پوشیدن کفش طبی مناسب از ایجاد عوارض مربوط جلوگیری می‌کند.

استئوکندروز

استئوکندروز نوعی اختلال رشد است که رشد استخوان کودکان و نوجوانان را مختل می کند. به طور عمده دلیل ایجاد کننده اختلال استئوکندروز مشکل در جریان خون مفاصل است. فشار و آسیب به استخوان، ضربه به استخوان و کاهش خون رسانی به ناحیه آسیب دیده از عمده دلایل ایجاد استئوکندروز است. درد پاشنه پا می تواند به دلیل این اختلال رخ دهد.

فشرده شدن عصب

یکی از مواردی که می تواند موجب درد، بی حسی یا سوزش در ناحیه پاشنه پا شود فشرده شدن یک عصب کوچک است. در بسیاری موارد این فشردگی عصب به دلیل پیچ خوردگی، شکستگی یا تورم سیاهرگ نزدیک پاشنه پا است. علائم فشرده شدن عصب بی‌حسی، گزگز و درد پاشنه پا است.

کف پای صاف

صافی کف پا را باید جدی گرفت چراکه مشکلات جدی برای سلامت پا و ستون فقرات فرد ایجاد می کند. دلیل شایع درد پاشنه پا، کف پا، مچ پا، ساق پا و کمر به دلیل پشتیبانی ناکافی از وزن بدن هنگام ایستادن یا حرکت است. بنابراین قوس های پا در سلامت فرد بسیار مهم است. صافی کف پا یک مرحله گذار طبیعی در طی رشد کودکی است اما اگر همچنان در سنین بالا این حالت صافی کف پا وجود داشته باشد باید به پزشک متخصص و ارتوپد مراجعه کرد.

التهاب مزمن پاشنه پا

در درد پاشنه پا به دلیل التهاب فاشیای پلنتار به دلیل کشیدگی فاشیا در محل چسبندگی اش به استخوان کالکانئوس (پاشنه پا) پریوست استخوان تحریک و ملتهب شده و درنتیجه در زیر این پرده استخوانی خونریزی و استخوان سازی نابجا ایجاد می شود. در این وضعیت اسپور پاشنه پا و التهاب فاشیای پلنتار با هم رخ داده و سبب بروز علائم یکسان می شود، به همین دلیل به صورت مشابه نیز درمان می شود. التهاب فاشیای پلنتار علت شایع درد پاشنه پا است که در هر دو جنس دیده می شود. این عارضه در افرادی که فعالیت هایی که با راه رفتن یا ایستادن به مدت طولانی همراهند بیشتر از سایر افراد رخ می دهد. التهاب فاشیای پلنتار سبب بروز درد تیر کشنده بخصوص در ابتدای روز و با برداشتن نخستین قدم ها می شود.

علائم درد پاشنه

درد پاشنه پا هم مانند درد در هر نقطه ای از بدن یکسری علائم و نشانه دارد که شایع ترین علائم درد پاشنه پا به شرح زیر است:

1. درد مزمن
2. تشدید درد با فعالیت و راه رفتن و فعالیت هایی مانند بالا و پایین رفتن از پله
3. تسکین درد با استراحت
4. کاهش دامنه حرکتی انگشت شست پا
5. درد حین حرکات مچ پا
6. التهاب پاشنه پا
7. پارگی های کوچک و میکروسکوپی در پاشنه پا
8. خارهای استخوانی ناشی از استخوان سازی نابجا (این وضعیت اغلب در تصاویر رادیوگرافی تشخیص داده می شود

تشخیص بیماری

تشخیص علت درد پاشنه پا در درمان قطعی این درد بسیار ضروری است. زمانی که به پزشک مراجعه کنید ابتدا دکتر ارتوپد از شما می‌پرسد دقیقا در چه قسمتی از پاشنه پا احساس درد دارید. بعد درباره سایر علائمی که تجربه می‌کنید و شدت و مدت بروز آنها می‌پرسد. در مرحله بعد، پزشک یک ارزیابی فیزیکی انجام می‌دهد و ممکن است برای بررسی آرتریت، شکستگی استخوان، همترازی استخوان و آسیب مفاصل رادیولوژی، ام‌آرآی یا سونوگرافی تجویز کند. در روش رادیولوژی با استفاده از اشعه ایکس از بافت‌های سخت مانند استخوان تصویربرداری می‌شود اما ام‌آرآی می‌تواند از بافت‌های نرم نیز عکسبرداری کند.

آزمایشات فیزیکی

پزشک در حین آزمایشات فیزیکی برای تشخیص علت درد پاشنه پا نقاط مختلف پا ازجمله پاشنه، قوزک، ساق پا و قسمت های پایینی پا را بررسی کرده و روی آنها فشار وارد می کند. در چنین حالتی پزشک قادر به بررسی نقاط دارای بیشترین حساسیت، تورم، کوفتگی، دانه و التهاب و یا بدشکلی خواهد بود. وی همچنین نحوه گام برداشتن تان هنگام حرکت دادن پا و قوزک را مشاهده خواهد کرد تا ببیند که آیا آنها دلیل ایجاد درد هستند یا خیر.

آزمایش خون

هرچند استفاده از آزمایش خون برای تشخیص درد پاشنه رایج نیست اما اگر پزشک به شرایطی مشکوک شود برای تعیین دقیق آن ممکن است به یک یا چند آزمایش خون دستور دهد برای نمونه شمارش تعداد گلبول های سفید یا نرخ رسوب گذاری گلبول قرمز در حالتی که عفونت استخوان مد نظر باشد در آزمایش برای تشخیص علت درد پاشنه پا خواسته می‌شود.

عکسبرداری

عکس اشعه ایکس از پاشنه پا به منظور تشخیص مواردی خاص مانند شکستگی تنشی پاشنه، سندروم هاگلوند، خار پاشنه یا تومور استخوانی به کار می رود. از عکسبرداری های دیگر کمتر استفاده می‌شود؛ برای نمونه تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) در تشخیص آسیب و عفونت بافت نرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع و بهترین روش درمان

بیشتر افراد که از درد پاشنه پا رنج می برند در طول چند ماه و با انجام درمان های مشخص بهبود می یابند. در ادامه با بهترین و رایج ترین روش های درمان این درد در پا آشنا خواهید شد.

بانداژ

برای برخی تشخیص های خاص همچون تورم نوار تاندونی کف پا، کوفتگی پاشنه و سندروم درد پاشنه بستن پا با نوار ورزشی که به آن بانداژ می گویند مفید است. در زمینه تورم نوار تاندونی کف پا پزشک ممکن است روشی برای بستن پا شامل بستن کف پا و پاشنه با چهار دور نوار را پیشنهاد کند. البته این نوار را نباید خیلی محکم بست و می‌توان آن را در همین حالت برای یک هفته باقی گذاشت.

استراحت

در دردهای شدیدتر پاشنه چون کوفتگی پاشنه، خودداری از فعالیت های ناگهانی – برای نمونه چند روز ندویدن یا خودداری از ایستادن / پیاده روی طولانی مدت – ممکن است تمام آن چیزی باشد که برای بهتر شدن نیاز داشته باشید. در موارد دیگر تا زمانی که بتوانید پزشک تان را ملاقات کنید، استراحت می‌تواند به کاهش شدیدترین دردها بینجامد بنابراین از دویدن یا ایستادن به مدت طولانی، راه رفتن روی سطوح سخت و هرگونه فعالیتی که موجب فشار روی پاشنه می شود، خودداری کنید.

قرار دادن کمپرس سرد بر علل درد

استفاده از بسته های یخ برای بیشتر منابع ایجاد درد پاشنه ر روی پاشنه در بازه های 20 دقیقه ای و تا چهار مرتبه در روز می‌تواند به کاهش تورم و درد کمک کند. باید توجه داشته باشید که حتما حوله نازکی را بین بسته یخ و پوست پاشنه قرار دهید. همچنین می توانید مقداری یخ را در یک پارچه بپیچید و روی قسمت آسیب دیده به مدت 15 دقیقه قرار دهید. مواظب باشید که یخ را مستقیم روی پوست قرار ندهید.

تمرینات کششی کف پا

تمرین های ورزشی که موجب کشش ماهیچه ساق پا می شوند هم می تواند به کاهش درد کمک کند. 2 نمونه تمرین مهم برای کاهش و درمان درد پاشنه پا به شرح زیر است:

روی یک صندلی بنشینید، ساق پا را صاف نگه دارید و پا را از مچ به سمت بالا و پایین خم کنید. این حرکت را 10 بار برای هر پا تکرار کنید.

روبروی یک دیوار بایستید. پایی که دچار درد است را پشت پای دیگر قرار دهید. زانوی جلویی را خم کنید و پای عقب را به شکلی که کف هر دو پا روی زمین باشند صاف نگه دارید. لگن خود را به سمت دیوار بکشید تا جایی که در ساق پای عقبی احساس کشش کنید. این حرکت را 10 بار تکرار کنید. اگر در هر دو پاشنه درد وجود دارد ، یک بار دیگر تمرین را انجام داده و این بار ساق پای مخالف را در وضعیت کشش قرار دهید.

استفاده از کفی طبی

قرار دادن کفی های طبی مخصوص در کفش ها می تواند فشار ناشی از راه رفتن را کاهش دهد. استفاده از کف پابند نیز به حمایت از پا و کاهش فشار روی فاسیای کف پا کمک می کند.

دارو درمانی

داروهای غیراستروئیدی ضد التهاب (NSAID ها) اغلب برای درد پاشنه ناشی از مشکلاتی چون تورم نوار تاندونی کف پا، تورم تاندون آشیل، وارد شدن ضربه به پاشنه، سندروم درد پاشنه تجویز می‌شوند. گاهی می‌توان از تزریق کورتیزون – ماده ای استروئیدی که التهاب را کاهش می‌دهد – در پاشنه به منظور کاهش موقت درد (معمولا برای چند هفته) استفاده کرد.

فیزیوتراپی

تمرین های ورزشی و کششی به منظور شل کردن بافت های اطراف استخوان پاشنه طراحی شده اند. انجام تمرین های ساده ای که در صبح و غروب انجام می‌شود معمولا به بیماران کمک می‌کند تا حس بهتری پیدا کنند. در رابطه با تورم آشیل پزشک تان ممکن است شما را به منظور بکارگیری برنامه های تمرینی ویژه که بر بارگذاری خارج از مرکز بر تاندون آشیل متمرکزند، به فیزیوتراپ معرفی کند.

پیشگیری از درد پاشنه پا

مهم ترین کار برای پیشگیری از درد پاشنه پا این است که فشار را روی پاشنه خود کم کنید. رعایت موارد زیر در پیشگیری از درد پاشنه بسیار موثر است:

1. با حفظ وزن سالم، فشار را روی پاشنه پا کاهش دهید.
2. هرگز با پای برهنه روی زمین و سطوح سخت راه نروید و حتما کفش بپوشید.
3. کفش هایی را انتخاب کنید که پاشنه آنها از موادی ساخته شده که فشار را روی پاشنه کاهش می دهد یا داخل کفش خود از پدهای پاشنه استفاده کنید.
4. مطمئن شوید کفش تان اندازه پای شماست و پاشنه و کف آن فرسوده نشده است.
5. از پوشیدن کفش های نامناسبی که باعث ایجاد درد می شوند خودداری کنید. اگر مستعد درد پاشنه هستید به جای ایستادن سعی کنید که بیشتر بنشینید.
6. قبل از ورزش و انجام فعالیت های فیزیکی که ممکن است فشار زیادی روی پاشنه پا ایجاد کنند، بدن تان را به درستی گرم و از آسیب های ورزشی پیشگیری کنید.
7. از کفش های ورزشی مناسب استفاده کنید.