در طول یک دهه اخیر، چندین مطالعه موردی گزارش شده‌ که افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس به اختصار ام‌اس که درمان ضد رتروویروسی کنترل ویروس اچ‌آی‌وی را آغاز کرده‌اند، دریافتند که علائم ام‌اس آنها یا به طور کامل ناپدید شده است یا پیشرفت بیماری به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.

به گزارش ساینس‌آلرت، این یافته‌ها محققان را وادار کرد تا این سوال را مطرح کنند که آیا اچ‌آی‌وی یا داروهای ضد رتروویروسی می‌توانند بر خطر ابتلا به ام‌اس تأثیر بگذارند یا خیر. براساس آخرین مطالعات انجام شده، پاسخ مثبت است.

اطمینان از اینکه اچ‌آی‌وی یا داروهای ضد رتروویروسی ممکن است بر ام ‌اس تأثیر بگذارد بسیار دشوار است زیرا گروه‌های زیادی از افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی با اطلاعات پزشکی دقیق در مورد اچ‌آی‌وی و ام‌اس باید برای مدت طولانی تحت نظر باشند.

سه مطالعه دیگر پیش‌تر این سؤال را مطرح کرده بودند اما بیماران بسیار کمی داشتند یا به اطلاعات مربوط به درمان ضد رتروویروسی دسترسی نداشتند. در نتیجه، مطالعات قبلی پاسخ قطعی ارائه نکرده‌اند.

برای این مطالعه، محققان از پایگاه‌های اطلاعاتی سلامت مبتنی بر جمعیت و ثبت بالینی اچ‌آی‌وی و ان‌اس استفاده کردند. این داده‌ها تقریبا شامل هر فردی در بریتیش کلمبیا، کانادا و سوئد می‌شد که از نظر پزشکی به عنوان فرد مبتلا به اچ‌آی‌وی شناخته شده بودند. این تشخیص‌ها به سال ۱۹۹۲ در کانادا و ۲۰۰۱ در سوئد بازمی‌گردد.

آنها افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی را از اولین تاریخی که عفونت در آنها شناسایی شد تا پایان دوره مطالعه که سال ۲۰۲۰ در کانادا و ۲۰۱۸ در سوئد بود، بررسی کردند. تشخیص‌های جدید ام‌اس در این دوره با استفاده از داده‌های بیمارستان‌ها و پزشکان و همچنین اطلاعات جمع آوری شده از کلینیک‌های تخصصی ام‌اس بررسی شد.

میزان موارد جدید ابتلا به ام‌اس در میان افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی با میزان موارد جدید در جوامع عمومی در هر منطقه مقایسه شد تا مشخص شود که آیا واقعا خطر ابتلا به ام‌اس در افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی متفاوت است یا خیر.

محققان بیش از ۲۹ هزار نفر مبتلا به اچ‌آی‌وی را شناسایی کردند و به طور متوسط نزدیک به ۱۰ سال آنها را پیگیری کردند. در طی این مدت، تنها ۱۴ فرد مبتلا به اچ‌آی‌وی به ام‌اس مبتلا شدند که ۴۷ درصد کمتر از حد انتظار بر اساس جوامع عمومی بود.

هنگامی که محققان به طور خاص افرادی که داروهای ضد رتروویروسی مصرف کرده بودند را مورد بررسی قرار دادند، ۴۵ درصد موارد ابتلای کمتر از حد انتظار به ام‌اس مشاهده شد. به عبارت دیگر، در میان افرادی که اچ‌آی‌وی مثبت بودند و از درمان ضدرتروویروسی استفاده کرده بودند، خطر ابتلا به ام‌اس کاهش یافت.

خطر ابتلا به ام‌اس در زنان با کاهش ۷۲ درصدی به طور قابل توجهی کاهش یافته بود. همچنین تعداد مردان مبتلا به ام‌اس در جمعیت مبتلایان به اچ‌آی‌وی کمتر از حد انتظار بود، اما تفاوت در مردان کمتر از زنان بود.

توضیح زیستی احتمالی

تنها با توجه به نتایج این مطالعه، نمی‌توان تشخیص داد که آیا ویروس یا درمان ضد رتروویروسی ممکن است مسئول کاهش خطر ام‌اس باشد یا خیر. با این حال، دلایل زیستی برای حمایت از هر دو نظریه وجود دارد.

ویروس اچ‌آی‌وی منجر به از بین رفتن تدریجی سلول‌های ایمنی به نام سلول‌های CD۴+ T می‌شود. همین سلول‌ها در بیماری ام‌اس دخیل هستند، زیرا مجموعه‌ای از اتفاقاتی را رقم می‌زنند که منجر به التهاب مغز و نخاع می‌شوند. با کاهش تعداد سلول‌های CD۴+ T در نتیجه عفونت با اچ‌آی‌وی می‌تواند احتمال ابتلای فرد به ام‌اس را کاهش دهد.

این یافته‌ها نشان می‌دهد که خطر ابتلا به ام‌اس زمانی که ویروس اچ‌آی‌وی توسط داروهای ضد رتروویروسی سرکوب می‌شود، کمتر می‌شود و این ممکن است باعث امیدواری شود که این درمان است که در کاهش ابتلا به ام‌اس نقش دارد و نه خود ویروس.

مکانیسم‌های محتمل برای اثربخشی داروهای ضد رتروویروسی در کاهش خطر ابتلا به ام‌اس شامل مهار ویروس اپشتین‌بار است.

خواص ضد ویروسی درمان اچ‌آی‌وی ممکن است فعالیت ویروس اپشتین‌بار را محدود کند و در نتیجه خطر ابتلا به ام‌اس و پیشرفت بیماری را در مبتلایان به حداقل برساند.

یافته‌ها مبنی بر اینکه عفونت اچ‌آی‌وی یا داروهای ضد رتروویروسی یک اثر محافظتی در برابر ام‌اس دارند، این پتانسیل را دارد که درک ما را از علل ابتلا به ام‌اس و اینکه چگونه این بیماری به بدن آسیب می‌رساند، افزایش دهد.

اگرچه درمان‌هایی برای نوع عودکننده ام‌اس در دسترس است، اما هیچ کدام نمی‌تواند پیشرفت مداوم بیماری را متوقف کند.