استراتژی تاب‏‏‌آوری‏‏‌‍ بنگاه‏‏‌های خانوادگی

بررسی‌‌‌ها حاکی از این است که کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ رایج‌‌‌ترین‌‌‌ نوع شرکت‌ها در جهان هستند. دامنه‌‌‌ فعالیت‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌، شرکت‌های‌‌‌ کوچک‌‌‌ و متوسط‌‌‌ تا شرکت‌های‌‌‌ بزرگ را که‌‌‌ در چند‌‌‌ صنعت‌‌‌ و کشور کار می‌کنند (مانند شرکت‌‌‌ فورد موتور٢ و شرکت‌‌‌ مک‌دونالد) دربر گرفته‌‌‌ و حدود ٦٠ تا ٩٠‌درصد کل‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ جهان را تشکیل‌‌‌ می‌دهد. به‌‌‌عنوان مثال، بین‌‌‌ ٦٥ تا ٨٠‌درصد از کل‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ اروپایی‌‌‌، حدود ٨٥‌درصد شرکت‌های‌‌‌ چین‌‌‌، حدود ٩٠‌درصد کسب‌وکارها در آلمان و حدود ٩٥‌درصد کسب‌وکارها در ایالات‌متحده آمریکا، خانوادگی‌‌‌ هستند. اگرچه‌‌‌ بسیاری‌‌‌ از آنها در بین‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ کوچک‌‌‌ و متوسط‌‌‌ جای‌‌‌ دارند، اما برخی‌‌‌ از آنها طی‌‌‌ سال‌های‌‌‌ اخیر توانسته‌‌‌اند خود را در میان شرکت‌های‌‌‌ بزرگ جای‌‌‌ دهند. در این‌‌‌ کشورها، کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ بر ساختار اقتصاد حاکم‌‌‌ بوده و بخش‌‌‌ مهمی‌‌‌ از اقتصاد بسیاری‌‌‌ از کشورهای‌‌‌ دیگر را کنترل می‌کنند.در ایران آمار رسمی‌‌‌ از سوی‌‌‌ مراجع‌‌‌ معتبر در زمینه‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ منتشر نمی‌شود، ولی‌‌‌ روند رو به‌‌‌ رشد شکل‌‌‌گیری‌‌‌ این‌‌‌ کسب‌وکارها امری‌‌‌ کاملا محسوس و قابل‌‌‌ مشاهده است‌‌‌. براساس مطالعات، بین‌‌‌ ٧٠ تا ٩٠‌درصد کسب‌وکارها در ایران خانوادگی‌‌‌ هستند، اما در اغلب‌‌‌ مواقع‌‌‌ مسائل‌‌‌ و مشکلاتی‌‌‌ در این‌‌‌ نوع کسب‌وکارها رخ می‌دهد که‌‌‌ می‌‌‌تواند ماندگاری‌‌‌ و حتی‌‌‌ عملکرد آنها را تحت‌تاثیر قرار دهد.

با توجه‌‌‌ به‌‌‌ اهمیت‌‌‌ این‌‌‌ نوع کسب‌وکارها در توسعه‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ و ایجاد ثروت و اشتغال، معاونت بررسی‌‌‌های اقتصادی اتاق تهران در گزارشی ضمن بررسی ماهیت‌‌‌ این‌‌‌ نوع کسب‌وکارها و اثرات آن به ارزیابی عوامل‌‌‌ اثرگذار بر توسعه‌‌‌ استراتژی‌‌‌های‌‌‌ کسب‌وکار خانوادگی‌‌‌ و افزایش‌‌‌ ارزش آنها براساس مطالعات مک‌کینزی پرداخته است.مک‌کینزی پس‌‌‌ از بررسی‌‌‌ چهار تفکر سازنده و پنج‌‌‌ اقدام استراتژیک‌‌‌ و به‌‌‌عبارتی‌‌‌ فرمول ٥+٤، این طور عنوان می‌کند که‌‌‌ به‌‌‌کارگیری‌‌‌ این‌‌‌ فرمول توسط‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ پتانسیل‌‌‌ رشد قابل‌توجه‌‌‌، سودآور و پایدار را فراهم‌‌‌ می‌‌‌آورد. شرکت‌هایی‌‌‌ که‌‌‌ این‌‌‌ فرمول را با موفقیت‌‌‌ پیاده‌سازی‌‌‌ کرده‌‌‌اند، طی‌‌‌ پنج‌‌‌‌سال گذشته‌‌‌ توانسته‌‌‌اند در منحنی‌‌‌ سود اقتصادی‌‌‌، در جایگاه‌های بالاتری‌‌‌ قرار بگیرند. طبق‌‌‌ برآوردهای‌‌‌ مک‌کینزی،‌‌‌ کسب‌وکارهایی‌‌‌ که‌‌‌ از این‌‌‌ فرمول تبعیت‌‌‌ می‌کنند می‌‌‌توانند به‌‌‌طور بالقوه افزایش‌‌‌ چهار برابری‌‌‌ در ایجاد ارزش در دهه‌‌‌های‌‌‌ آینده را متوجه‌‌‌ شوند. البته‌‌‌ بسته‌‌‌ به‌‌‌ سازمان اجرای‌‌‌ این‌‌‌ فرمول متفاوت خواهد بود. به‌‌‌عنوان مثال، شرکت‌هایی‌‌‌ که‌‌‌ با انتقال نسلی‌‌‌ قریب‌‌‌الوقوع روبه‌رو هستند، ممکن‌‌‌ است‌‌‌ لازم باشد ابتدا بر‌‌‌ تقویت‌‌‌ مکانیزم‌‌‌های‌‌‌ حاکمیتی‌‌‌ و برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌ جانشینی‌‌‌ تمرکز کنند. کسب‌وکارها در صنایع‌‌‌ راکد یا آسیب‌‌‌پذیر ممکن‌‌‌ است‌‌‌ ابتدا روی‌‌‌ شیوه‌‌‌های‌‌‌ تخصیص‌‌‌ سرمایه‌‌‌ پویا تمرکز کنند تا سرمایه‌گذاری‌‌‌های‌‌‌ خود را در تحقیق‌‌‌ و توسعه‌‌‌، ایجاد کسب‌وکار جدید و ادغام و تملیک‌‌‌ افزایش‌‌‌ دهند. این‌‌‌ فرمول باید عاقلانه‌‌‌ و مطابق‌‌‌ با شرایط‌‌‌ خاص کسب‌وکار اعمال شود. علاوه بر مزایای‌‌‌ بیان‌شده، این‌‌‌ فرمول همچنین‌‌‌ به‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در هر اندازه و سنی‌‌‌ کمک‌‌‌ می‌کند تا عملکرد خود را بهبود ببخشند و با حمایت‌‌‌ از رشد اقتصادی‌‌‌ پایدار و فراگیر، موجب افزایش‌‌‌ اشتغال، ارتقای‌‌‌ مراقبت‌‌‌های‌‌‌ بهداشتی‌‌‌ و آموزش در سراسر جهان می‌شود.

رویکرد استراتژیک‌‌‌ برای‌‌‌ تغییر نقش‌‌‌ دولت‌‌‌

طی‌‌‌ سال‌های‌‌‌ اخیر راه‌اندازی‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در اغلب‌‌‌ کشورهای‌‌‌ درحال توسعه‌‌‌ یک‌‌‌ رویکرد استراتژیک‌‌‌ برای‌‌‌ تغییر نقش‌‌‌ دولت‌‌‌ و کاهش‌‌‌ مداخله‌‌‌ آن در اقتصاد، افزایش‌‌‌ رقابت‌‌‌پذیری‌‌‌، تقویت‌‌‌ بخش‌‌‌ خصوصی‌‌‌ و داشتن‌‌‌ تجارت و اقتصاد آزاد محسوب می‌شود. در ایران نیز کسب‌وکارهایی‌‌‌ مانند هلدینگ‌‌‌ گلرنگ‌‌‌، گروه صنعتی‌‌‌ بوتان و شرکت‌هایی‌‌‌ از این‌‌‌ دست‌‌‌ نقش‌‌‌ شایان توجهی‌‌‌ در اقتصاد بخش‌‌‌ خصوصی‌‌‌ دارند. بنابراین رشد و توسعه‌‌‌ این‌‌‌ کسب‌وکارها موجب‌‌‌ پیشرفت‌‌‌ و توسعه‌‌‌ اقتصاد و توانمندسازی‌‌‌ بخش‌‌‌ خصوصی‌‌‌ کشور می‌شود.با علم‌‌‌ به‌‌‌ اهمیت‌‌‌ و جایگاه این‌‌‌ نوع مشاغل‌‌‌ در توسعه‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ و افزایش‌‌‌ سطح‌‌‌ رفاه جامعه‌‌‌، بسیاری‌‌‌ از کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ برمبنای‌‌‌ اصول صحیح‌‌‌ کسب‌وکار شکل‌‌‌ نگرفته‌اند‌‌‌ و اساس سازماندهی‌‌‌ آنها روابط‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ است‌‌‌. براساس مطالعات صورت‌گرفته،‌‌‌ میزان کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ که‌‌‌ می‌‌‌توانند با موفقیت‌‌‌ به‌‌‌ نسل‌‌‌ دوم منتقل‌‌‌ شوند در حدود ٣٠‌درصد بوده و از این‌‌‌ گروه تنها ١٠‌درصد به‌‌‌ نسل‌‌‌ سوم می‌‌‌رسند. هنگامی‌‌‌ که‌‌‌ کسب‌وکار خانوادگی‌‌‌ به‌‌‌ شخص‌‌‌ دیگری‌‌‌ واگذار می‌‌‌شود یا دچار انحلال می‌شود، منابع‌‌‌ مختلفی‌‌‌ توام با منابع‌‌‌ مالی‌‌‌ از بین‌‌‌ می‌رود. در نتیجه‌‌‌ خود کسب‌وکار، جامعه‌‌‌ و اقتصاد متضرر شده و کل‌‌‌ سیستم‌‌‌ زیان می‌‌‌بیند.

ستون فقرات اقتصاد جهانی‌‌‌

کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ ستون فقرات اقتصاد جهانی‌‌‌ هستند. بخش‌‌‌ اعظمی‌‌‌ از شرکت‌های‌‌‌ بزرگ و بین‌المللی‌‌‌ که‌‌‌ در بازارهای‌‌‌ جهانی‌‌‌ بورس حضور دارند توسط‌‌‌ یک‌‌‌ خانواده اداره می‌‌‌شوند. به‌‌‌عنوان مثال، بیش‌‌‌ از ٦٠‌درصد شرکت‌های‌‌‌ بورسی‌‌‌ در نیویورک جزو شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ هستند. شاخص‌‌‌ کسب‌وکار خانوادگی‌‌‌ ارائه‌‌‌‌شده توسط‌‌‌ موسسه‌‌‌ ارنست‌‌‌-یانگ و دانشگاه سنت‌‌‌‌گالن ‌‌‌در سال ٢٠٢٣، نشان می‌دهد که‌‌‌ بزرگ‌ترین‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ سریع‌‌‌تر از اقتصاد جهانی‌‌‌ رشد می‌کنند. ٥٠٠کسب‌وکار خانوادگی‌‌‌ شناخته‌‌‌‌شده و مطرح در سطح‌‌‌ جهان، با سرعتی‌‌‌ تقریبا دوبرابر نرخ رشد اقتصادی‌‌‌، جوامع‌‌‌ پیشرفته‌‌‌ و حدود 1.5برابر نرخ بازارهای‌‌‌ نوظهور و اقتصادهای‌‌‌ در حال توسعه‌‌‌ در حال پیشرفت‌‌‌ هستند. براساس این‌‌‌ گزارش، حدود ٥٠٠شرکت‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ بزرگ حدود 8.08تریلیون دلار درآمدزایی‌‌‌ کرده‌‌‌اند که‌‌‌ حدود ١٠‌درصد نسبت‌‌‌ به‌‌‌ سال ٢٠٢١ افزایش‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. در این‌‌‌ گزارش عنوان شده است‌‌‌ که‌‌‌ زنان تنها ٢٣‌درصد از کرسی‌‌‌های‌‌‌ مدیریتی‌‌‌ را در اختیار دارند که‌‌‌ کاهش‌‌‌ تبعیض‌‌‌ جنسیتی‌‌‌ باید‌‌‌ در دستور کار قرار گیرد. مجموع این‌‌‌ ٥٠٠کسب‌وکار حدود 24.52میلیون نفر را در سال ٢٠٢٣ استخدام کرده که ‌‌‌1.4درصد نسبت‌‌‌ به‌‌‌ سال ٢٠٢١ افزایش‌‌‌ یافته‌‌‌ است‌‌‌.

بزرگ‌ترین‌‌‌ و قدیمی‌‌‌ترین‌‌‌ کسب‌وکارهای خانوادگی‌‌‌ در جهان

براساس گزارش موسسه‌‌‌ ارنست‌‌‌-یانگ‌‌‌ و دانشگاه سنت‌گالن‌‌‌ بیش‌‌‌ از نیمی‌‌‌ از کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در اروپا، خاورمیانه‌‌‌، هند و آفریقا مستقر هستند که‌‌‌ اروپا و در راس آنها آلمان در زمینه‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ پیشرو است‌‌‌. میانگین‌‌‌ سنی‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ آلمان برابر با ١٠٩سال است‌‌‌ که‌‌‌ قدیمی‌‌‌ترین‌‌‌ آن شرکت‌‌‌ Merck KGaA در حوزه علم‌‌‌وفناوری‌‌‌ بوده و در بین‌‌‌ ١٠شرکت‌‌‌ برتر خانوادگی‌‌‌ در سطح‌‌‌ جهان قرار دارد. شرکت‌‌‌Reliance Industries هند در میان کشورهای‌‌‌ فوق توانسته‌‌‌ است‌‌‌ برای‌‌‌ اولین‌‌‌ بار در شاخص‌‌‌ کسب‌وکار خانوادگی‌‌‌ سال ٢٠٢٣ به جمع‌‌‌ ١٠شرکت‌‌‌ بزرگ راه یابد.هفت‌‌‌ شرکت‌‌‌ از ١٠شرکت‌‌‌ بزرگ خانوادگی‌‌‌ در سطح‌‌‌ جهان در ایالات‌متحده آمریکا مستقر هستند. تعداد شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ مورد بررسی‌‌‌ در آسیا و اقیانوسیه‌‌‌ از زمان انتشار این‌‌‌ شاخص‌‌‌ در سال ٢٠١٥ به‌‌‌طور پیوسته‌‌‌ افزایش‌‌‌ یافته‌‌‌ و با رشد حدود 28.6درصدی‌‌‌ از ٦١شرکت‌‌‌ به‌‌‌ ٧٩شرکت‌‌‌ رسیده است‌‌‌. مجموع درآمد شرکت‌های‌‌‌ آسیا و اقیانوسیه‌‌‌ برای‌‌‌ اولین‌‌‌ بار در سال ٢٠٢٣ از سد یک‌‌‌‌تریلیون دلار عبور کرده و هنگ‌کنگ‌‌‌ بیشترین‌‌‌ تعداد شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ (١٨شرکت‌‌‌) را در آسیا و اقیانوسیه‌‌‌ و کره‌جنوبی‌‌‌ و بیشترین‌‌‌ درآمد (٣٠‌درصد از مجموع درآمد آسیا و اقیانوسیه‌‌‌) را به‌‌‌ خود اختصاص داده است‌‌‌.

تعداد مشاغل‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ براساس صنعت‌‌‌

با استناد به‌‌‌ گزارش موسسه‌‌‌ ارنست‌‌‌-یانگ‌‌‌ و دانشگاه سنت‌گالن‌‌‌، سهم‌‌‌ تعداد مشاغل‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ براساس صنعت‌‌‌ نشان داده شده است‌‌‌. بر این اساس اغلب‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ مورد بررسی‌‌‌ مبتنی‌‌‌ بر محصولات مصرف‌کننده هستند، به‌‌‌طوری‌‌‌که‌‌‌ از نظر تعداد مشاغل‌‌‌ حدود ٣٧‌درصد از مجموع کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ مورد بررسی‌‌‌ را به‌‌‌ خود اختصاص داده‌اند. بخش‌‌‌ مهم‌‌‌ دیگری‌‌‌ که‌‌‌ تعداد بالایی‌‌‌ از شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در آن حضور دارند بخش‌‌‌ تولید پیشرفته‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ از حیث‌‌‌ تعداد کسب‌وکار خانوادگی‌‌‌ مرتبط‌‌‌ در این‌‌‌ بخش‌‌‌ سهمی‌‌‌ معادل ٢٩‌درصد را به‌‌‌ خود اختصاص داده است‌‌‌.

ماندگاری کسب‌وکارهای خانوادگی‌‌‌

بیش‌‌‌ از سه‌چهارم (٧٦درصد) شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در شاخص‌‌‌ کسب‌وکار خانوادگی‌‌‌ ٢٠٢٣ بیشتر از ٥٠سال قدمت‌‌‌ دارند. بسیاری‌‌‌ از این‌‌‌ کسب‌وکارها در طول چند‌‌‌ نسل‌‌‌ بر نوسانات بازار غلبه‌‌‌ کرده‌اند و این‌‌‌ نشان می‌دهد که‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ تا چه‌‌‌ اندازه می‌‌‌توانند موفقیت‌‌‌ و جانشینی‌‌‌ خود را در طول زمان حفظ‌‌‌ کنند. در بین‌‌‌ ٥٠٠شرکت‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ بزرگ در جهان، شرکت‌‌‌ Takenaka ژاپن‌‌‌ با ٤١٢سال فعالیت‌‌‌، قدیمی‌‌‌ترین‌‌‌ شرکت‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در این‌‌‌ شاخص‌‌‌ است‌‌‌. با‌این‌حال، تعدادی‌‌‌ از شرکت‌های‌‌‌ دیگر در این‌‌‌ شاخص‌‌‌ نیز قدمتی‌‌‌ حدود یک‌قرن یا بیشتر دارند. به‌‌‌طور کلی‌‌‌، ٣١‌درصد از شرکت‌ها بیش‌‌‌ از یک‌قرن قدمت‌‌‌ دارند که‌‌‌ محل‌‌‌ استقرار اکثریت‌‌‌ آنها (حدود ٥٧درصد) در اروپاست که‌‌‌ ٢٥‌درصد آنها فقط‌‌‌ در آلمان مستقر هستند.

اقدامات استراتژیک‌‌‌ برای افزایش‌‌‌ ارزش کسب‌وکارهای خانوادگی‌‌‌

مک‌کینزی‌‌‌ عملکرد ٦٠٠کسب‌وکار خانوادگی‌‌‌ سهامی‌‌‌‌عام را مورد بررسی‌‌‌ و ارزیابی‌‌‌ قرار داده و عملکرد آنها را با عملکرد ٦٠٠شرکت‌‌‌ سهامی‌‌‌ عام که‌‌‌ غیرخانوادگی‌‌‌ هستند مقایسه‌‌‌ کرده است‌‌‌. کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ سایر کسب‌وکارها سازگارتر و در مواجهه‌‌‌ با چالش‌‌‌های‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ انعطاف‌‌‌پذیرتر بوده و به‌‌‌ همین‌‌‌ دلیل‌‌‌ در طول دهه‌‌‌ها به‌‌‌ حیات خود ادامه‌‌‌ داده و پیشرفت‌‌‌های‌‌‌ بزرگی‌‌‌ را کسب‌‌‌ کرده‌‌‌اند.

مک‌کینزی‌‌‌ چهار تفکر و پنج‌‌‌ اقدام استراتژیک‌‌‌ را معرفی‌‌‌ کرده و بیان می‌دارد درصورتی‌‌‌ که‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در سراسر جهان این‌‌‌ تفکرات و اقدامات استراتژیک‌‌‌ را سرلوحه‌‌‌ کسب‌وکار خود قرار دهند، این‌‌‌ فرصت‌‌‌ را دارند که‌‌‌ ارزش خود را طی‌‌‌ 5‌‌‌ تا 10سال آینده چهار برابر کرده، عملکرد بازار خود را تقویت‌‌‌ کنند و انعطاف‌پذیری‌‌‌ خود را افزایش‌‌‌ دهند. برآورد مک‌کینزی‌‌‌ حاکی‌‌‌ از این‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ بهره‌مندی‌‌‌ از فرمول ٤+٥ (٤تفکر و ٥اقدام استراتژیک‌‌‌) که‌‌‌ در ادامه‌‌‌ بیان خواهد شد می‌‌‌تواند 5.2 تا 5.5برابر افزایش‌‌‌ سود اقتصادی‌‌‌ برای‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ ایجاد کند.

براساس آمارهای‌‌‌ ارائه‌‌‌‌شده از سوی‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌ بین‌‌‌ سال‌های‌‌‌ ٢٠١٧ تا ٢٠٢٢، بازده کل‌‌‌ سرمایه‌گذاران (TSR) برای‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ به‌‌‌طور میانگین‌‌‌ حدود 2.6درصد و برای‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ غیرخانوادگی‌‌‌ 2.3‌درصد بوده است‌‌‌. در همین‌‌‌ دوره پنج‌‌‌‌ساله‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ به‌‌‌طور متوسط‌‌‌ سود اقتصادی‌‌‌ 77.5میلیون دلاری‌‌‌ به‌‌‌دست‌‌‌ آورده‌‌‌اند که‌‌‌ از میانگین‌‌‌ سود اقتصادی‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ غیرخانوادگی‌‌‌ که‌‌‌ برابر 66.3میلیون دلار بوده است‌‌‌، بیشتر است‌‌‌. بازده سرمایه‌‌‌ یا ROIC، کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ و غیرخانوادگی‌‌‌ مورد بررسی‌‌‌ در مطالعه‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌ را نشان می‌دهد.

کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ با اندازه متوسط‌‌‌ ٣٣‌درصد نسبت‌‌‌ به‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ غیرخانوادگی‌‌‌ اسپرد اقتصادی‌‌‌ ایجاد کرده‌اند. تغییرات بین‌‌‌ این‌‌‌ دو گروه از کسب‌وکارها ناشی‌‌‌ از اندازه، قدمت‌‌‌ و سطح‌‌‌ بلوغ شرکت‌ها بوده است‌‌‌. بررسی‌‌‌ جامعه‌‌‌ آماری‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌ نشان می‌دهد، شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ با اندازه متوسط‌‌‌ با درآمد سالانه‌‌‌ بین‌‌‌ ١٥٠میلیون تا ٥میلیارد دلار و سرمایه‌گذاری‌‌‌ کارآمدتر (١٠‌درصد سرمایه‌‌‌ در گردش بالاتر)، از عملکرد بهتری‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ غیرخانوادگی‌‌‌ برخوردار هستند. دلیل‌‌‌ این‌‌‌ امر این است‌‌‌ که‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ مزبور، برای‌‌‌ ارائه‌‌‌ نتایج‌‌‌ کوتاه‌مدت با فشارهای‌‌‌ سنتی‌‌‌ بازار کمتری‌‌‌ روبه‌رو هستند.

تمرکز بر چشم‌‌‌انداز بلندمدت و فرآیندهای‌‌‌ تصمیم‌گیری‌‌‌ ساده به‌‌‌ آنها این‌‌‌ امکان را می‌دهد تا در شناسایی‌‌‌ فرصت‌‌‌های‌‌‌ سرمایه‌گذاری‌‌‌ مطابق‌‌‌ با اهدافشان، نسبت‌‌‌ به‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ غیرخانوادگی‌‌‌ (در اندازه متوسط‌‌‌) موثرتر عمل‌‌‌ کرده و منابع‌‌‌ را به‌سرعت‌‌‌ در برابر فرصت‌‌‌ها تخصیص‌‌‌ دهند. به‌‌‌عبارتی‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در اندازه متوسط‌‌‌ سرمایه‌گذاران کارآمدتری‌‌‌ هستند. در همین‌‌‌ حال، کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ با اندازه‌‌‌های‌‌‌ بزرگ در جامعه‌‌‌ آماری‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌، با درآمد سالانه‌‌‌ بین‌‌‌ ٥ تا١٠٠میلیارد دلار، در مدیریت‌‌‌ و اجرا کارآمدتر هستند، به‌‌‌طوری که‌‌‌ در پنج‌سال گذشته‌‌‌ 5.1‌درصد حاشیه‌‌‌ سود عملیاتی‌‌‌ بالاتری‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ غیر‌خانوادگی‌‌‌ ایجاد کرده‌اند.

براساس این‌‌‌ گزارش، کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ مورد مطالعه‌‌‌ که‌‌‌ ٢٥سال قدمت‌‌‌ دارند و جوان‌تر هستند، تمایل‌‌‌ به‌‌‌ رشد سریع‌‌‌تر‌‌‌ داشته‌‌‌ و درآمدشان را به‌‌‌ میزانی‌‌‌ دوبرابر سریع‌‌‌تر از شرکت‌های‌‌‌ غیرخانوادگی‌‌‌ افزایش‌‌‌ می‌دهند. بااین‌‌‌ حال، هنگامی‌‌‌ که‌‌‌ آنها بالغ‌‌‌ شده و به‌‌‌ نسل‌‌‌های‌‌‌ جدید رهبری‌‌‌ تبدیل‌‌‌ می‌‌‌شوند، تمرکز آنها به‌‌‌ سمت‌‌‌ حفظ‌‌‌ ارزش تغییر می‌کند.

چهار تفکر سازنده برای افزایش ارزش کسب‌وکارهای خانوادگی

مک‌کینزی‌‌‌ چهار طرز فکر سازنده حاکم‌‌‌ بر کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ با عملکرد بهتر را به‌‌‌ شرح زیر بیان می‌دارد.

تفکر اول؛ این‌‌‌ کسب‌وکارها بر هدفی‌‌‌ فراتر از سود متمرکز هستند: تحقیقات مک‌کینزی‌‌‌ نشان می‌دهد که‌‌‌ ٩٣‌درصد از کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ مورد مطالعه‌‌‌ در گزارش خود با بالاترین‌‌‌ عملکرد، بر این‌‌‌ باورند که‌‌‌ شرکت‌‌‌ آنها هدفی‌‌‌ فراتر از ایجاد ارزش برای‌‌‌ سهامداران دارد. این‌‌‌ هدف می‌‌‌تواند اشکال مختلفی‌‌‌ داشته‌‌‌ باشد. نتایج‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌ حاکی‌‌‌ از این‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ ماهیت‌‌‌ این‌‌‌ هدف هرچه‌‌‌ باشد (چه‌‌‌ درون‌سازمانی‌‌‌ و چه‌‌‌ برون‌سازمانی‌‌‌) کسب‌وکارهای‌‌‌ با عملکرد بالا تمایل‌‌‌ دارند زمان و منابع‌‌‌ خود را صرف آن هدف کنند. ٩١‌درصد از کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در این‌‌‌ مطالعه‌‌‌ اعلام کرده‌اند که‌‌‌ مکانیزم‌‌‌هایی‌‌‌ را برای‌‌‌ اطمینان از قدردانی‌‌‌ و الگوبرداری‌‌‌ از اهداف و ارزش‌های‌‌‌ نیروی‌‌‌ کار خود به‌‌‌ کار گرفته‌‌‌اند. ٨٥‌درصد از کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ با عملکرد بالا ادعا دارند که‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ آنها مسوولیت‌‌‌های‌‌‌ اجتماعی‌‌‌ و اصل‌‌‌ پایداری‌‌‌ را پذیرفته‌اند‌‌‌. در اکثر این‌‌‌ کسب‌وکارها، وفاداری‌‌‌ و اجتناب از اخراج نیروی‌‌‌ کار در دوره‌های‌‌‌ بحرانی‌‌‌ یک‌‌‌ ارزش کلیدی‌‌‌ به‌‌‌ حساب می‌‌‌آید.

تفکر دوم؛ این‌‌‌ کسب‌وکارها دیدگاه بلندمدت داشته‌‌‌ و مجددا در کسب‌وکار سرمایه‌گذاری‌‌‌ می‌کنند: رهبران کسب‌وکارهایی‌‌‌ که‌‌‌ عملکرد بهتری‌‌‌ دارند، دیدگاه بلندمدت خود را به‌‌‌عنوان یکی‌‌‌ از سه‌‌‌ دلیل‌‌‌ اصلی‌‌‌ موفقیت‌‌‌ خود، در کنار توانایی‌‌‌ در نوآوری‌‌‌ و گسترش در بازارها و مناطق‌‌‌ جدید، ذکر می‌کنند. ساختار مالکیت‌‌‌ نقش‌‌‌ مهمی‌‌‌ در توانایی‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ برتر برای‌‌‌ حفظ‌‌‌ این‌‌‌ دیدگاه بلندمدت ایفا می‌کند. ٩٢‌درصد از مشاغل‌‌‌ با عملکرد بهتر در پایگاه تحقیقاتی‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌ دارای‌‌‌ مالکیت‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ حداقل‌‌‌ ٤٠‌درصد هستند. از آنجا که‌‌‌ آنها تحت‌‌‌ خواسته‌‌‌های‌‌‌ بی‌شمار سهامداران یا تحت فشار گزارش‌های‌‌‌ سود فصلی‌‌‌ نیستند، می‌‌‌توانند رویکرد صبورانه‌‌‌ و استراتژیک‌‌‌تری‌‌‌ برای‌‌‌ سرمایه‌گذاری‌‌‌ داشته‌‌‌ باشند که‌‌‌ در نهایت‌‌‌ می‌‌‌تواند به‌‌‌ رشد و موفقیت‌‌‌ پایدار منجر شود. تحقیقات مک‌کینزی‌‌‌ بیانگر این‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌، به‌‌‌طور کلی‌‌‌، به‌‌‌ سرمایه‌گذاری‌‌‌ مجدد در کسب‌وکار تمایل دارند تا اینکه‌‌‌ از سود سهام شرکت‌‌‌ استفاده کنند.

تفکر سوم؛ این‌‌‌ کسب‌وکارها از نظر مالی‌‌‌ محافظه‌کار بوده و در مورد بدهی‌‌‌ها و سرمایه‌گذاری‌‌‌های‌‌‌ پرخطر محتاطانه‌‌‌ عمل‌‌‌ می‌کنند: کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌، اغلب‌‌‌ ترجیح‌‌‌ می‌دهند وجوه خود را در بازاریابی‌‌‌، فروش، تولید و سایر بخش‌‌‌های‌‌‌ کسب‌وکار سرمایه‌گذاری‌‌‌ کنند که‌‌‌ مسیرهای‌‌‌ روشنی‌‌‌ برای‌‌‌ رشد و بازدهی‌‌‌ وجود دارد. رویکرد محتاطانه‌‌‌ به‌‌‌ امور مالی‌‌‌ به‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ برتر کمک‌‌‌ می‌کند تا در برابر شوک‌های‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ بزرگ مانند بحران مالی‌‌‌ جهانی‌‌‌ سال ٢٠٠٨ و رکود اخیر ناشی‌‌‌ از کووید-١٩ تاب‌آوری‌‌‌ بالایی‌‌‌ داشته‌‌‌ باشند. به‌‌‌عنوان مثال، یک‌‌‌ کسب‌وکار لجستیکی‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ در اروپا محافظه‌‌‌کاری‌‌‌ مالی‌‌‌ خود را به‌‌‌عنوان عاملی‌‌‌ حیاتی‌‌‌ در بهبود سریع‌‌‌ خود از کمبود زنجیره تامین‌‌‌ جهانی‌‌‌ در سال ٢٠٢١ می‌‌‌داند.

تفکر چهارم؛ فرآیندهای‌‌‌ داخلی‌‌‌ این‌‌‌ کسب‌وکارها، امکان تصمیم‌گیری‌‌‌ کارآمد را فراهم‌‌‌ می‌کند: تصمیم‌گیری‌‌‌ کارآمد کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ تا حد بسیاری‌‌‌ ناشی‌‌‌ از فرآیندهای‌‌‌ متمرکز توأم با انعطاف‌پذیری‌‌‌ و کارکنان متعهد است‌‌‌. به‌‌‌عنوان مثال، به‌رغم‌‌‌ وجود کمیته‌‌‌های‌‌‌ سرمایه‌گذاری‌‌‌، تصمیمات بزرگی‌‌‌ که‌‌‌ توسط‌‌‌ رهبران برای‌‌‌ عملکرد بهتر کسب‌وکارها گرفته‌‌‌ می‌شود، معمولا به‌‌‌‌شدت تحت‌تاثیر یک‌‌‌ فرد یا چند نفر از اعضای‌‌‌ خانواده است‌‌‌ که‌‌‌ می‌‌‌توانند به‌‌‌طور قاطعانه‌‌‌تری‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ رهبران کسب‌وکارهای‌‌‌ غیرخانوادگی‌‌‌ عمل‌‌‌ کنند.

پنج‌‌‌ اقدام استراتژیک‌‌‌ برای افزایش‌‌‌ ارزش کسب‌وکارهای خانوادگی‌‌‌

براساس گزارش مک‌کینزی‌‌‌، بهترین‌‌‌ و موفق‌‌‌ترین‌‌‌ کسب‌وکارها چهار طرز فکر سازنده فوق را با پنج‌‌‌ اقدام استراتژیک‌‌‌ ترکیب‌‌‌ می‌کنند که‌‌‌ آنها را از سایر کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ و غیرخانوادگی‌‌‌ متمایز می‌‌‌سازد. این‌‌‌ پنج‌‌‌ اقدام به‌‌‌ شرح زیر است‌‌‌:

١. این‌‌‌ کسب‌وکارها به‌‌‌طور فعال پرتفوی‌‌‌ خود را متنوع می‌کنند: کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ مورد بررسی‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌ که‌‌‌ عملکرد بهتری‌‌‌ دارند، دارای‌‌‌ پرتفولیوهای‌‌‌ بسیار متنوعی‌‌‌ هستند. تحقیقات موسسه‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌ نشان می‌دهد که‌‌‌ ٤٠‌درصد از شرکت‌هایی‌‌‌ که‌‌‌ عملکرد بهتری‌‌‌ دارند، بیش‌‌‌ از نیمی‌‌‌ از درآمد خود را از جریان‌های‌‌‌ خارج از کسب‌وکار اصلی‌‌‌ خود به‌‌‌ دست‌‌‌ آورده‌اند. علاوه‌بر این‌‌‌، ٧٠‌درصد از کسب‌وکارهایی‌‌‌ که‌‌‌ عملکرد بهتری‌‌‌ داشتند بیان کرده‌اند که‌‌‌ در پنج‌‌‌‌سال آینده با حرکت‌‌‌ به‌‌‌ سمت‌‌‌ صنایع‌‌‌ یا مناطق‌‌‌ جدید، توسعه‌‌‌ فراتر از هسته‌‌‌ اصلی‌‌‌ کسب‌وکار خود را در اولویت‌‌‌ قرار خواهند داد. به‌‌‌نظر می‌رسد ادغام و تملیک‌‌‌، راهبرد متنوع‌سازی برای‌‌‌ این‌‌‌ سازمان‌ها باشد. حدود ٦٦‌درصد از پاسخ‌‌‌دهندگان به‌‌‌ نظرسنجی‌‌‌ مک‌کینزی‌‌‌ بیان کرده‌اند که‌‌‌ ادغام و تملیک‌‌‌ را برای‌‌‌ دسترسی‌‌‌ به‌‌‌ فناوری‌‌‌های‌‌‌ جدید، ٦٣‌درصد برای‌‌‌ ورود به‌‌‌ صنایع‌‌‌ جدید و نزدیک‌‌‌ به‌‌‌ ٦٠‌درصد برای‌‌‌ استفاده از جغرافیای‌‌‌ جدید دنبال می‌کنند.

٢. این‌‌‌ کسب‌وکارها به‌‌‌ صورت پویا منابع‌‌‌ را تخصیص‌‌‌ مجدد می‌دهند: تخصیص‌‌‌ پویای‌‌‌ منابع‌‌‌ یکی‌‌‌ از بهترین‌‌‌ شیوه‌های دستیابی‌‌‌ به‌‌‌ رشد در یک‌‌‌ سازمان است‌‌‌. شرکت‌هایی‌‌‌ که‌‌‌ منابع‌‌‌ بیشتری‌‌‌ تخصیص‌‌‌ می‌دهند، بازدهی‌‌‌ قابل‌‌‌توجهی‌‌‌ را برای‌‌‌ سهامداران ایجاد کرده و فرصت‌‌‌های‌‌‌ بیشتری‌‌‌ برای‌‌‌ اجتناب از ورشکستی‌‌‌ دارند. تحقیقات مک‌کینزی‌‌‌ نشان می‌دهد که‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ که‌‌‌ عملکرد بهتری‌‌‌ دارند به‌‌‌طور پویا منابع‌‌‌ خود را به‌‌‌ کسب‌وکارها، مناطق‌‌‌ و کانال‌هایی‌‌‌ که‌‌‌ معتقدند بیشترین‌‌‌ رشد را به‌‌‌ همراه خواهند داشت‌‌‌، تخصیص‌‌‌ می‌دهند. در واقع‌‌‌، حدود ٦٠‌درصد از کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ که‌‌‌ عملکرد بهتری‌‌‌ داشتند، اذعان کرده‌اند که‌‌‌ بیش‌‌‌ از ٣٠‌درصد سرمایه‌‌‌ خود را در بین‌‌‌ مشاغل‌‌‌، مناطق‌‌‌ و فرصت‌‌‌‌های با ارزش بالاتر جابه‌‌‌جا کرده‌اند.

٣. این‌‌‌ کسب‌وکارها سرمایه‌گذاران و مدیران کارآمدی‌‌‌ هستند: کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌، دارای‌‌‌ سرمایه‌‌‌ در گردش، حاشیه‌‌‌ سود عملیاتی‌‌‌ و مزیت‌‌‌ بالایی‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ سایر کسب‌وکارها هستند. سرمایه‌گذاری‌‌‌ و عملکرد عملیاتی‌‌‌ بالاتر از حد متوسط‌‌‌ آنها توسط‌‌‌ سه‌‌‌ عامل‌‌‌ هدایت‌‌‌ می‌شود. نخست‌‌‌ ساختار عملیاتی‌‌‌ آنهاست که‌‌‌ از طریق‌‌‌ نسل‌‌‌ها منتقل‌‌‌ می‌شود و نحوه عملکرد کسب‌وکارشان را شکل‌‌‌ می‌دهد که‌‌‌ شامل‌‌‌ ساختار تصمیم‌گیری‌‌‌، رویکرد خدمات مشتری‌‌‌، مدیریت‌‌‌ استعداد و حتی‌‌‌ توسعه‌‌‌ تخصص‌‌‌ عملکردی‌‌‌ است‌‌‌. دوم، کسب‌وکارهای‌‌‌ دارای‌‌‌ عملکرد برتر در گزارش مک‌کینزی‌‌‌ از مجموعه‌‌‌ وسیعی‌‌‌ از داده‌ها برای‌‌‌ ارزیابی‌‌‌ عملکرد سازمانی‌‌‌ استفاده می‌کنند. سومین‌‌‌ و آخرین‌‌‌ وجه‌‌‌ تمایز این‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ برتر بر نوآوری‌‌‌ تمرکز می‌کنند. آنها دو برابر سایر کسب‌وکارها در تحقیق‌‌‌ و توسعه‌‌‌ سرمایه‌گذاری‌‌‌ می‌کنند و از این‌‌‌ سرمایه‌گذاری‌‌‌ها با استفاده از سیستم‌های‌‌‌ مدیریت‌‌‌ عملکرد پشتیبانی‌‌‌ می‌کنند.

٤. تمرکز بی‌‌‌وقفه‌‌‌ای‌‌‌ بر جذب، توسعه‌‌‌ و حفظ‌‌‌ استعدادها دارند: مدیریت‌‌‌ استعداد یک‌‌‌ امر مهم‌‌‌ برای‌‌‌ کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ با بالاترین‌‌‌ عملکرد است‌‌‌. ٨٦‌درصد از کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ مورد بررسی‌‌‌ در گزارش مک‌کینزی‌‌‌ تمایل‌‌‌ دارند که‌‌‌ شرکت‌‌‌ آنها بهترین‌‌‌ استعدادها را جذب کند و بیش‌‌‌ از ٩٠‌درصد موافق‌‌‌ هستند که‌‌‌ شرکت‌‌‌ آنها با موفقیت‌‌‌ افراد برتر را شناسایی‌‌‌، آموزش و توسعه‌‌‌ دهند.

٥. این‌‌‌ کسب‌وکارها به‌‌‌طور مستمر حکمرانی‌‌‌ خود را بررسی‌‌‌ می‌کنند: تحقیقات مک‌کینزی‌‌‌ نشان می‌دهد آن دسته‌‌‌ از کسب‌وکارهای‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ که‌‌‌ عملکرد بهتری‌‌‌ دارند، جداسازی‌‌‌ خانواده و امور تجاری‌‌‌ را بسیار جدی‌‌‌ می‌‌‌گیرند. نتایج‌‌‌ حاصل‌‌‌ از بررسی‌‌‌ حدود ٨٠‌درصد از شرکت‌های‌‌‌ برتر خانوادگی‌‌‌ نشان می‌دهند که‌‌‌ اسناد رسمی‌‌‌ و دستورالعمل‌‌‌های‌‌‌ روشنی‌‌‌ در مورد نقش‌‌‌ها و مسوولیت‌‌‌های‌‌‌ اعضای‌‌‌ خانواده در شرکت‌‌‌ وجود دارد. همچنین‌‌‌ ٨٥‌درصد از شرکت‌های‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ که‌‌‌ عملکرد بهتری‌‌‌ دارند گزارش می‌دهند که‌‌‌ در شرکت‌های‌‌‌ آنها یک‌‌‌ انجمن‌‌‌ رسمی‌‌‌ وجود دارد که‌‌‌ به‌‌‌طور منظم‌‌‌ برای‌‌‌ بحث‌‌‌ در مورد مسائل‌‌‌ خانوادگی‌‌‌ و تجاری‌‌‌ تشکیل‌‌‌ جلسه‌‌‌ می‌دهد.

• از رشد مالتوزین تا رشد سولو-سوان
• کارنامه استاد رشد اقتصادی
• رالی ۲۰۲۳ بورس و تورم
• کنون‌بینی ادوار تجاری
• بانکدار کل زیر ذره‌بین