نیاز معلولین در طراحی شهر هوشمند

تحرک و جابه جایی یکی از چالش برانگیزترین مسائلی است که افراد دارای معلولیت، باید بر آن غلبه کنند. این افراد باید هر سفری را که انجام می دهند به دقت آماده و از قبل برنامه ریزی کنند. برای افراد ویلچری بسیار مهم است که در شهر به روشی مستقل و راحت تردد کنند و از محل پیاده روهای پایین تر و توالت های قابل دسترس آگاه باشند. امروزه به مدد گسترش دنیای دیجیتال و استفاده چشمگیر از گوشی های هوشمند، تحول بزرگی در حوزه ارتباطات و استفاده از فناوری اطلاعات به عنوان ابزار کمکی برای عموم انسان ها به ویژه افراد دارای معلولیت شکل گرفته است.

عموم افراد جامعه به کمک برنامه ها و اپلیکیشن های قابل نصب در گوشی های هوشمند خود به راحتی می توانند خدمات متنوعی را دریافت نمایند. استفاده از این بستر دیجیتال و فناوری های هوشمند فرصت ویژه و بی نظیری را نیز برای تحول در سبک زندگی افراد دارای معلولیت فراهم نموده و این امکان برای آنها ایجاد شده تا به کمک فناوری های نوین و هوشمند، احساس استقلال و رضایتمندی بیشتری را در زندگی جاری خود تجربه نمایند. امروزه در سطح دنیا پلتفرم ها و اپلیکیشن هایی طراحی و اجرا شده است که به افراد دارای معلولیت برای گردش و تفریح آسان در سطح شهرها بسیار کمک می کنند. این اپلیکیشن ها غالبا یک برنامه مسیریابی مبتنی بر فناوری هوش مصنوعی هستند که به افراد دارای معلولیت کمک می کنند تا هنگام سفر و زمانی که در حال رفت و آمد و گردش هستند، آگاهی و اطلاعات بیشتری درباره مسیر و مقصدی که سفر می کنند، داشته باشند و از این طریق استقلال و رضایت بیشتری کسب کنند.

فرض کنید فرد دارای معلولیت قصد مراجعه به یک اداره دولتی، فروشگاه، رستوران یا هتل را دارد. او با کمک این اپلیکیشن ها به راحتی می تواند از وضعیت دسترس پذیری یا مناسب سازی آن مکان آگاه شود. به عنوان مثال می تواند بفهمد که در آن مکان آیا رمپ یا سطح شیب دار مناسب در ورودی ساختمان وجود دارد یا اگر ساختمان دارای طبقات زیاد است آیا آسانسور مناسب ویلچر در آن ساختمان تعبیه شده است یا خیر یا سرویس بهداشتی مناسب در آن ساختمان وجود دارد یا خیر. با این اوصاف این امکانات نرم افزاری نوین به برنامه ریزی بهتر افراد دارای معلولیت و لذت بردن آنها از سفر و گردش و تفریح در سطح شهرها کمک شایانی می کند.

یکی از کاربردی ترین برنامه های GPS در سراسر جهان که افراد نابینا یا ویلچری به کمک آن می توانند سفر خود را از قبل برنامه ریزی کنند و مسیر خود و بهترین وسیله حمل و نقل را باتوجه به نوع معلولیت خود انتخاب کنند اپلیکیشن Google Map است. افراد ویلچری به کمک گزینه wheelchair accessible در این اپلیکیشن به راحتی می توانند از وضعیت رمپ ها و آسانسورها در نقاط مختلف شهر مطلع شوند. به علاوه ویژگی accessible places به آنها کمک می کند تا اطلاعات بیشتری در مورد چیدمان بسیاری از اماکن داشته باشند: ورودی ساختمان، مکان های پارکینگ، سرویس های بهداشتی، چیدمان صندلی و... افراد نابینا نیز از این ویژگی برای یافتن مکان دقیق ورودی ساختمان استفاده می کنند. اپلیکیشن Moovit یک برنامه بسیار کاربردی دیگر برای افرادی است که از حمل و نقل عمومی استفاده می کنند. به عنوان مثال، زمانی که اعلان های صوتی در اتوبوس غیرفعال هستند، بلافاصله قادر است اطلاعات ترافیکی را به مسافران ارایه کند و برای افراد نابینا بسیار مفید است. اپلیکیشن Wheelmap نیز یک برنامه کاربردی دیگر است که همه مکان های عمومی قابل دسترس مانند (رستوران ها، مغازه ها، کافه ها و...) را فهرست و نقشه برداری می کند
. حتی کاربران می توانند داده ها و اطلاعات مربوط به سطح دسترسی مکان ها را در آن وارد کنند. اپلیکیشن های مورد اشاره نمونه هایی از برنامه های نرم افزاری متنوعی هستند که اکنون در سطح دنیا به کمک افراد دارای معلولیت آمده اند و سفر و گردش و تفریح را برای آنها بسیار جذاب تر و لذتبخش تر کرده اند. در کشور ما سازمان های متولی و خدمات رسان به افراد دارای معلولیت هنوز برای طراحی و اجرای چنین برنامه هایی اقدام ملموسی انجام نداده اند و اصولا یک اتاق فکر متمرکزی با هدف تسهیل زندگی افراد دارای معلولیت شکل نگرفته است. با عنایت به اینکه موضوع دولت الکترونیک و هوشمندسازی به صورت جدی در دستور کار ارگان ها و دستگاه های اجرایی مختلف قرار گرفته و ستادها و کمیته های عملیاتی شهر هوشمند در سازمان هایی مانند سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، شهرداری های کلان شهرها، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و... شکل گرفته است این انتظار و مطالبه جدی وجود دارد که این سازمان ها در طراحی و هوشمندسازی شهرها حتما به الزامات و نیازمندی های افراد دارای معلولیت در این حوزه مهم و راهبردی نیز التفات ویژه داشته باشند و به تکالیف و مسوولیت هایی که در قانون حمایت از حقوق معلولان برعهده آنها گذاشته شده، عمل نمایند. تبیین این الزامات برای دانشگاه ها، مراکز رشد و فناوری و شرکت های استارت آپی فعال در حوزه فناوری اطلاعات رسالت دیگری است که بیشتر برعهده سازمان و نهادهای متولی معلولین به ویژه سازمان بهزیستی کشور و سازمان های مردم نهاد و مطالبه گر معلولین است.