مناره مسجد جامع ساوه

مناره مسجد جامع ساوه ، مربوط به دوره سلجوقیان می باشد. این مناره در ساوه، خیابان سلمان ساوجی، جنب مسجد جامع واقع شده است. این منار که در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۵۷ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، از زیباترین مناره‌ های دوره سلجوقی است که قسمت پایین آن ساده بوده و قسمت‌ های بالایی آن، مزین به نقوش آجری می‌ باشد.

فلسفه احداث مناره

احداث مناره در ایران، به عنوان راهنما و هدایت معنوی و مادی، از دوره پیش از اسلام آغاز و در عصر سلجوقی به اوج تکامل خود رسید. آنها ابتدا به صورت منفرد در دشت ها، در کنار راه های مهم و مسیر کاروان ها و سپس در نزدیکی مساجد و مدارس، به عنوان یک عنصر مهم و نشانه، ساخته شدند. مناره های دوره سلجوقی ایران از عناصر مهم معماری اسلامی از نظر حکمی، فرم معماری، سازه و تزئینات هستند و مناره ساوه نیز از زیباترین مناره‌ های دوره سلجوقی است. این مناره که زیباترین اثر تاریخی ساوه است، بعد ها در کنار آن مسجدی ساخته شد و بیرون از محوطه مسجد ایستاده و زیبایی‌ خود را به‌رخ می ‌کشد.

معماری مناره

قسمت پایین این مناره ساده و قسمت ‌های بالایی آن با نقوش آجری مزین شده است. بر اساس شواهد و قراین، به مرور زمان قسمتی از آن تخریب یا ریزش کرده است. ارتفاع فعلی آن ۱۴ و قطر آن ۳٫۵ متر می باشد. بر اساس مستندات تاریخی، این مناره در ابتدا کاملاً عمودی و دارای ارتفاعی بالغ بر ۳۰ متر بوده است. در اثر سیل ناشی از طغیان رودخانه مزدقان در سال ۱۰۵۱، شهر به کلی تخریب شد و تنها چند اثر مستحکم باقی ماند. که مسجد جامع و این مناره از آن جمله هستند. این مناره نیز در اثر سیل مایل شد و عمود بودن خود را از دست داد اما هنوز علت اصلی تخریب نیمه بالایی مناره مشخص نشده است.

راه پله‌ ای مارپیچ نیز در داخل آن وجود دارد. روی بدنه این مناره کتیبه ‏ای به خط کوفی و تزئینات آجرکاری نمایان است. تزئینات آجری منار هیچ رنگ و لعابی ندارد اما متنوع و زیبا به نظر می ‌رسد. سازندگان این بنا با کمی پس و پیش کردن آجرها، نقش و نگار و حجم و تحرک ایجاد کرده ‌اند. بازی نور و سایه از ساعتی به ساعتی دیگر، باعث می ‌شود تزئینات منار مسجد جامع ساوه ساده و یکدست دیده نشود. چند ردیف کتیبه با اشکال گوناگون خط بنایی و آجرکاری ‌های هندسی جذاب، از ویژگی ‌های این مناره است. این نوع مناره‌ ها یادآور میل‌ های باستانی ایران هستند. این مناره در گوشه شمال شرقی و بیرون از چهار دیواری مسجد جامع ساوه، واقع شده است.