آسیب پذیری اقتصادی و تاب‌آوری اقتصادی چیست؟

به گزارش میگنا رسانه روانشناسی و تاب آوری ایران تاب‌آوری اقتصادی (Economic Resilience)، توانایی یک مجموعه در مقاومت، بازیابی و سازماندهی مجدد در محیطی آشفته از بی ثباتی­‌ها و تغییرات تحمیل شده است.
آسیب‌پذیری اقتصادی (Economic Vulnerability) متاثر از قرار گرفتن یک اقتصاد در معرض شوک‌ها و بی ثباتی‌های اقتصادی، تاثیرات منفی بر دارایی‌ها و فرآیندهای اقتصادی تعریف می شود و اثرات ثانویه آن، وقفه در کسب و کارها، افزایش فقر و از دست دادن شغل است و مانع از توسعه اقتصاد می شود.
تاب‌آوری اقتصادی (Economic Resilience)، توانایی یک مجموعه در مقاومت، بازیابی و سازماندهی مجدد در محیطی آشفته از بی ثباتی­‌ها و تغییرات تحمیل شده است.
تاب آوری در حوزه های علوم طبیعی و مدیریت بحرا‌ن­‌های شهری بحث کاملا شناخته شده­‌ای است، اما موضوع تاب‌آوری اقتصادی در سال­‌های اخیر، به ویژه بعد از بحران 2008 مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. ضرورت ایجاد تاب­‌آوری در برابر آسیب‌پذیری اقتصادی پس از بحران کووید، جهان به شکنندگی زنجیره‌های تامین، مراقبت‌های بهداشتی و سایر سیستم‌های حیاتی آگاه شد.
بسیاری اعلام کردند که قصد دارند کسب‌وکار خود را با انعطاف‌پذیری بیشتر بازسازی کنند، اما چگونگی این بازسازی هنوز روشن نیست. تعداد کمی از مدارس کسب‌وکار تاب‌آوری را آموزش می‌دهند و تعداد کمی از کسب و کار‌ها قادر به طراحی، اندازه‌گیری و مدیریت انعطاف‌پذیری هستند.
امروزه انعطاف پذیری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا محیط‌های کسب و کار در حال پویایی و غیرقابل پیش‌بینی شدن است. از تکامل سریع فناوری گرفته تا ارتباط متقابل بیشتر اقتصاد جهانی، مسائل گسترده‌تری مانند چالش‌های سیاسی، جنگ‌های اقتصادی و تغییرات آب و هوایی و ... همه و همه بر سیستم‌های تجاری فشار می‌آورند.
شاخص‌های تاب‌آوری اقتصادی ارزیابی تاب‌آوری یک کشور در مقابل مخاطرات جهانی نیازمند ارائه تعریفی از مخاطرات در بستر سازمانی مناسب است.
اساتید هاروارد سه نوع مخاطره را از یکدیگر متمایز می­‌سازند:
1-مخاطره­‌های قابل پیشگیری از قبیل شکست فرآیندها و یا خطاهای انسانی
2-مخاطره­‌های راهبردی که پس از سبک و سنگین کردن آن­‌ها، توسط کسب و کارها به صورت داوطلبانه پذیرفته می­‌شوند.
3-مخاطره­‌های بیرونی که خارج از تاثیرگذاری یا کنترل فرد هستند.
در مورد دو نوع نخست می‌توان رویکردهای متعارف مدیریت ریسک و تمرکز بر فرهنگ سازمانی و نهادی را اتخاذ نمود. برای نوع سوم معمولا رویکرد افزایش تاب آوری در نظر گرفته می‌شود.


ساخت کسب و کارهای منعطف با آسیب­‌های اقتصادی
کسب و کارها می‌توانند با پذیرش شش اصل سازمان‌ها و فرآیندهای تصمیم‌گیری خود را برای انعطاف‌پذیری بیشتر ساختار دهند. این شش اصل عبارتند از:
ایجاد زیرمجموعه‌ها و انشعابات از کسب و کارها در برابر شوک‌های غیرمنتظره محافظت می‌کند. کسب وکارها می‌توانند با تکثیر عناصر (مانند داشتن کارخانه‌ها و واحدهای متعددی که یک محصول را تولید می‌کنند) یا با داشتن عناصر مختلف که به یک هدف می‌رسند از خود محافظت کنند.
تنوع راه حل­‌های پشتیبان باعث می‌‎شود در شرایط بحران، احتمال شکست کسب و کارها به طور فاجعه‌بار شدیدا کاهش یابد. در تجارت، تحقق این امر مستلزم به کارگیری افراد با پیشینه‌های مختلف و با پروفایل‌های شناختی متفاوت، در کنار ایجاد محیطی است که راه‌های مختلف تفکر و انجام کارها را تقویت کند.
ماژولار بودن کسب و کارها مانع فروپاشی کل سیستمشان می‌شود. یک سازمان ماژولار را می‌توان به قسمت­‌های کوچکتر با ارتباطات تعریف شده تقسیم کرد که می­‌تواند در طول یک بحران با سرعت بیشتری بازیابی شود.
سازگاری، توانایی بازیابی در بحران­‌ها از طریق آزمون و خطا است. این سازگاری به سطح معینی از تنوع نیاز دارد که از طریق آزمایش­‌های طبیعی و برنامه­‌ریزی شده به دست می­‌آید. فرآیندها و ساختارها در سازمان‌های تطبیقی برای انعطاف‌پذیری و یادگیری طراحی شده‌اند تا ثبات بیشتری را به ارمغان آورند و تغییرات منفی را به حداقل برسانند.
طرح­‌های پشتیبانی مستلزم توسعه طرح‌های اضطراری و تست‌های استرس برای ریسک‌های قابل قبول با پیامدهای قابل‌توجه است. می‌توان این طرح­‌ها را از طریق برنامه‌ریزی سناریو، بازی‌های جنگ، نظارت بر سیگنال‌های هشدار اولیه، تجزیه و تحلیل آسیب‌پذیری‌های سیستم و سایر تکنیک‌ها، پیش‌بینی و آماده کرد.

همسویی اهداف و فعالیت­‌های یک کسب و کار، با اهداف سیستم­‌های گسترده­‌تر مورد بعدی است. این موضوع برای موفقیت بلندمدت بسیار مهم است، زیرا شرکت­‌ها در مجموعه‌ای از زنجیره­‌های تامین، اکوسیستم­‌های تجاری، اقتصادها، جوامع و اکوسیستم­‌های طبیعی قرار دارند. تعریف یک هدف راه موثری برای اطمینان از این است که شرکت خود را در تقابل با جامعه نمی‌بیند و دعوت به مقاومت، محدودیت و تحریم نمی­‌کند.

فراتر از این موارد، یک کسب و کار می‌تواند استراتژی‌های تغییرات بنیادی را به کار گیرد، مانند تغییر ترکیب سبد کسب‌وکار خود در محصولات، کانال‌ها، موقعیت‌های جغرافیایی یا مدل‌های تجاری برای به حداکثر رساندن فرصت‌ها و به حداقل رساندن ناملایمات. اهرم اصلی تغییرات، تخصیص سرمایه است.

بیشتر کسب و کارها تمایل دارند منابع را به طور نسبتا مساوی بین واحدهای مختلف توزیع کنند، اما در شرایط بحران، نیاز به تخصیص قاطع‌تری دارد که هم به هوش تجاری و هم چابکی ذهنی نیاز دارد تا ریسک‌ها و فرصت‌های جدید را قبل از اینکه برای رقبا آشکار شوند، ببینند. بسیاری از کسب و کار‌ها مدل‌های جدید را تحت شرایط متغیر می‌بینند و آزمایش می‌کنند، اما تنها آن‌هایی که سرمایه کافی را با سرعت کافی تخصیص می‌دهند موفق می‌شوند مرکز ثقل کسب‌وکار خود را تغییر دهند.

مزایای تعبیه برنامه‌های تاب‌آوری
کسب و کارهایی که از اصول انعطاف‌پذیری استفاده می­‌کنند در مواجهه با بحران‌ها از مزایای متعددی برخوردارند. اولین مزیت توانایی پیش‌بینی است که نشان‌دهنده توانایی تشخیص سریعتر تهدیدات است و می‌توان آن را از طریق سیگنال‌های دیگر شناسایی کرد، مانند زمانی که یک کسب و کار برنامه‌های انعطاف‌پذیری خود را بیان می‌کند (کاری که اکثر کسب و کارها در مورد کووید-19 در انجام آن کند بودند). مزیت بعدی افزایش سرعت بازیابی است که نشان دهنده توانایی بازگشت سریعتر از شوک، با شناسایی شاخص­‌های مورد نیاز برای بازگشت به سطح عملیات قبلی و اجرای سریع و موثر آن‌ها است. در نهایت، مزیت افزایش تناسب با محیط است که نشان دهنده افزایش تطبیق پذیری برای محیط جدید پس از بحران است.
چگونه به یک کسب و کار انعطاف‌پذیرتر تبدیل شویم؟
بحران­‌ها فرصت­‌هایی برای تغییر هستند. با گسترش کووید 19 کسب و کارها فرصتی پیدا کردند تا مدل‌های کسب‌وکار خود را برای ایجاد انعطاف‌پذیری بیشتر سیستمی بازبینی کنند و می­‌توانند با اقدامات زیر شروع کنند:


افزایش سودآوری: در بحران­‌ها به دنبال کسب سود باشید. صرفا برای کاهش آسیب­‌های بحران و بازگرداندن آنچه بود تلاش نکنید. با تطبیق مؤثر شرایط موجود با واقعیت‌های جدید، به دنبال ایجاد مزیت و سودآوری در بحران­‌ها باشید.
انتظار: در کوتاه مدت بسیاری از بحران‌ها تاکتیکی و عملیاتی به نظر می‌رسند اما در بازه‌های زمانی طولانی‌تر نیازهای جدید و ناتوانی رقبا فرصت‌های پیشرفت را ایجاد می‌کند. بحران ها می‌توانند بهترین بهانه برای تسریع در تحولات بلندمدت باشند. بنابراین یکی از نقش‌های کلیدی رهبران این است که افق زمانی سازمان را به بیرون تغییر دهند.
ایجاد دیدگاه سیستمی و مشارکتی: انعطاف‌پذیری به این موضوع مربوط می‌شود که چگونه روابط بین اجزای یک کسب‌وکار یا بین یک کسب‌وکار و زمینه فعالیت آن، بر اثر بحران تغییر می‌کند. این نیاز به تفکر سیستمی و راه حل­‌های سیستمی دارد که به نوبه خود به همکاری بین کارکنان، مشتریان و سایر ذینفعان بستگی دارد.
اندازه­‌گیری عملکرد: اندازه‌گیری انعطاف‌پذیری، سازگاری و سایر مؤلفه‌های تاب‌آوری برای ایجاد یک کسب‌وکار پایدار حیاتی است. این را می­‌توان به سادگی با نگاه کردن به مزایا یا قابلیت­‌ها انجام داد.
تغییر پیش‌فرض­‌ها: جک ما، بنیانگذار علی بابا، تغییر را پیش فرض می­‌داند، نه ثبات. انعطاف‌پذیری بیشتر در شرایط بحران در سازمان‌ها و سیستم‌های حمایتی مبتنی بر تغییر و آزمایش الزامی است.