مراحل آشنایی کودک با فلسفه روزه داری

برخلاف باور عامه مردم که معتقدند کودک تا به حد بلوغ و رشد نرسیده، استعداد درک آموزش های دینی را ندارد اما بیشتر کارشناسان دینی بر این عقیده اند که کودکان استعداد آن را دارند که تحت تربیت دینی قرار گرفته و مطالب دینی را در حد فهم خود درک کنند. مسئولیت اصلی تربیت دینی آنها هم بر عهده والدین است تا برای ایجاد عطش مذهبی، بستر و زمینه مناسبی را براساس ظرفیت فرزندان فراهم کنند و در این راه از مشاوران خبره و کارآمد دینی کمک بگیرند.
حجت الاسلام دکتر نصیر عابدینی، روان شناس بالینی در گفت وگو با جام جم می گوید: نقطه شروع تربیت دینی کودک را می توان حتی تا زمان قبل از انعقاد نطفه که با مراقبت ها و خواندن یک سری دعاها همراه است عقب برد. بی شک انتخاب همسر مناسب هم یکی از ملاک های اصلی بوده و خواندن نوای ملکوتی اذان و اقامه در گوش نوزاد و شیر دادن او با وضو ازدیگر مولفه های تربیت دینی کودک است. پسر پس از15سال و دختر بعد از9سال قمری به تکلیف می رسد اما به گفته دکتر عابدینی، آموزش و تمرین تکالیف دینی را نمی توان تا سن بلوغ به تاخیر انداخت. انسان از کودکی بسته به ظرفیت پذیرش و زمینه مذهبی فراهم شده از سوی والدین، به نحو بانشاط و سرزنده ای باید با عبادات و تکالیف دینی آشنا شود تا در سن بلوغ به انجام آن رغبت داشته باشد.
در غیر این صورت انجام اعمالی چون خواندن نماز و گرفتن روزه در سن تکلیف برای نوجوان دشوار خواهد بود و چندان تقیدی به آن نخواهد داشت و با اندک بهانه ای ممکن است آن را ترک کند. این روان شناس می افزاید: خداشناسی و پذیرش اعمال دینی به صورت فطری در نهاد همه کودکان وجود دارد اما درجه پذیرش آن بسته به شیوه تربیتی پدر و مادر متفاوت است و طبق برخی روایات با وجود آن که فرزند فطرت الهی دارد اما والدین به عنوان یک عامل محیطی می توانند سبب تغییر عملکرد دینی و مذهبی فرزند شوند و صد درصد تاثیرگذار باشند. «باید بکوشیم رغبت کودکان نسبت به انجام تکالیف عبادی را به انگیزه و خواست درونی آنها تبدیل کنیم.» این جمله را دکتر عابدینی می گوید و معتقد است اگر این علاقه از درون و به اراده آنها نباشد، تربیت دینی موثر نخواهد بود. والدین باید با بهره گیری از بعد عاطفی و هیجانی کودک از ابتدا تصویری زیبا از خدا و تکالیف دینی برای او ترسیم کنند و با تشویق یا انتخاب همسالان تاثیرگذار مذهبی برای او، شور و انگیزه گرایش و عمل به تکالیف و مناسک عبادی و ارتباط با خدا را در کودک درونی کنند. بیدار کردن انگیزه دینی در کودکی باعث پایدار ماندن گرایش های مذهبی در بزرگسالی می شود. اغلب کسانی که در سنین بالاتر وظایف عبادی خود را به خوبی انجام نمی دهند، بی اعتقاد به مبانی دینی نیستند؛ بلکه قصور آنها به دلیل نبود زمینه مناسب و آمادگی دینی لازم در سنین کودکی است و به دلیل این که امروزه ترویج آگاهی های مذهبی از طریق رسانه های عمومی زیاد شده، بر فرد واجب است که اعمال مذهبی خود را کامل کند و در غیر این صورت قصور از جانب او خواهد بود. اما چگونه فلسفه روزه گرفتن را به کودک آموزش دهیم؟ دکتر نصیر عابدینی می گوید: اگر بخواهیم کودک را با بحث شناختی روزه آشنا کنیم و در این راه هم موفق شویم باید از بعد هیجانی کودک بهره بگیریم. به طورمثال وقتی کودک در فضای مذهبی شادی قرار دارد ناخودآگاه هیجانات مثبت همچون نشاط و شادابی در او تقویت می شود و در این مواقع است که می توان کودک را به تدریج با فلسفه اعمال دینی مثل روزه گرفتن و نمازخواندن آشنا کرد و اگر یکی دو سال به همین سبک به کودک آموزش دهیم ذهن او مانند آهن ربا شده و عطش مذهبی اش تحریک می شود. نکته قابل توجه این که خانواده ها نباید تکالیف دینی را یکباره و طوطی وار به بچه القا کنند، چراکه همین امر تکالیف را سخت و مشقت آور کرده و به شدت از روحیه دین داری و دین باوری کودک می کاهد. اما در پاسخ به کودکی که می پرسد چرا روزه می گیریم چه باید بگوییم؟ حجت الاسلام دکتر عابدینی می گوید: می توانیم کودک را با مفهوم صبر و گرسنگی محرومان آشنا کنیم و بگوییم با روزه گرفتن بر ثواب اعمال ما افزوده و گناهان مان پاک می شود. برای تشویق کودک به شروع تمرین عملی روزه گرفتن، شور و شوق خود را به شروع ماه مبارک و اوقات افطار ابراز کرده و او را گاهی در وقت سحر بیدار کنیم. در کنار رمان های غیرمذهبی گاهی برای کودک کتب داستان دینی مرتبط بخریم و برای تقویت گرایش های مذهبی به خصوص در ماه مبارک او را به همراه خود به مجالس مذهبی، مساجد، مراسم نمازجماعت، مراسم تفسیر و ختم قرآن یا مهم تر آن که کودک را به همراه خود به مراسم افطار که اغلب از سوی اقوام برگزار می شود ببریم. فایده مهم شرکت در این مجالس آن است که کودک در این نوع مهمانی ها اغلب با همسالان روزه دار که از خویشاوندان هستند مجاورت پیدا کرده و بعد هیجانی و عاطفی او تحریک شده و گرایش او به تکالیف دینی بیشتر می شود.