سیر مطالعاتی روان شناسی مثبت

دکتر زهره قربانی متخصص روانشاسی مثبت چند کتاب مرجع و کاربردی را در این زمینه معرفی کرده است وی با اظهار امیدواری کرده است معرفی چنین کتابهایی در زمینه روانشاسی مثبت بتواند به دانشجویان و علاقه مندان کمک کند که انتخاب های بهتری داشته باشندواز وقت خود استفاده بهتری بعمل آورند.

روان شناسی مثبت رویکرد نسبتاً جدیدی از روان شناسی است که بر خلاف رویکردهای پیشین بیشتر بر جنبه های مثبت زندگی انسان تمرکز دارد. با توجه به تمایل روز افزون متخصصان و عموم افراد جامعه برای آشنایی با این رویکرد از یک سو و وجود آثار فراوانی با عنوان روان شناسی مثبت (که بسیاری از آنها نه روان شناسی مثبت هستند و نه علمی) به گزارش میگنا رسانه سلامت روان ایران دکتر زهره قربانی متخصص روانشاسی مثبت در ادامه آورده است که در بازار آشفته کتاب، بر آن شدم چند کتاب مرجع و کاربردی را در این زمینه معرفی کنم. امیدوارم این فهرست در مسیر آشنایی شما عزیزان با روان شناسی مثبت راهگشا باشد.
در ابتدا با تعریف شادکامی به بررسی سیر مطالعاتی روان شناسی مثبت می پردازیم:
روان شناسی مثبت در یک نگاه (علم شادکامی)
نویسنده: ایلونا بونی‌ول – مترجم: حسن‌پاشا شریفی، سیمین‌دخت رضاخانی – انتشارات: رشد
اگر تابه­ حال کتابی درباره روان شناسی مثبت نخوانده ­اید و مایلید با این رویکرد آشنا شوید این کتاب مورد مناسبی است. در کتاب حاضر نویسنده به تعریف روان شناسی مثبت (علم مطالعه و بررسی جنبه های مثبت زندگی انسان) پرداخته است. روان شناسی مثبت در سه سطح هیجانات و عواطف مثبت (مثل شادی، لذت، علاقه، عشق و …)؛ صفات یا ویژگی­های مثبت شخصیتی (توانمندی های منش) و سازمان­ ها و نهادهای مثبت به بررسی جنبه های مثبت زندگی می­ پردازد. در این کتاب به موضوعات مهم هر یک از این سطوح مانند: هیجانات مثبت، شادکامی، امید، غرقگی و … پرداخته شده است.

روان شناسی مثبت for dummies
نویسنده: آوریل لیمن، گلادیانا مک‌ماهن – مترجم: فریبا مقدم – انتشارات: آوند دانش
اگر در روان شناسی تخصصی ندارید، اما مایلید از آموزه های روان شناسی مثبت در زندگی­تان بهره ببرید خواندن این کتاب را به شما پیشنهاد می­کنم (البته خواندن این کتاب را به دانشجویان روان شناسی و روان­ شناسان نیز توصیه می­ کنم).
در این کتاب اصول و مبانی روان شناسی مثبت به زبانی ساده توضیح داده شده است. یکی از امتیازات این کتاب تمرین­ محور بودن آن است. شما می­ توانید با انجام تمرینات آموزه های روان شناسی مثبت را در زندگی­تان پیاده کنید.

از شادکامی تا بالندگی در بررسی و سیر مطالعاتی روان شناسی مثبت
نویسنده: مارتین‌ای.پی. سلیگمن – مترجم: زهره قربانی – انتشارات: سایه سخن
مارتین سلیگمن یکی از بنیان­ گذاران اصلی روان شناسی مثبت در این کتاب (Flourish: A Visionary New Understanding of Happiness and Well-being)
به بیان آخرین نظریه خود درباره روان شناسی مثبت، اصول و مبانی و کاربردهای این رویکرد در جنبه های مختلف زندگی پرداخته است. چنانچه مایلید به طور تخصصی با روان شناسی مثبت آشنا شوید مطالعه این کتاب را به شما پیشنهاد می­ کنم.

‏‫ موج دوم در روان شناسی مثبت: پذیرش جنبه های منفی زندگی دومین سیر مطالعاتی

نویسنده: ایتای ایوتزان و همکاران – مترجم: شهریار شهیدی – انتشارات: رشد
روان شناسی مثبت هم مانند هر رویکرد دیگری در آغاز پیدایش گرفتار دیدگاه افراطی شد. به­ طوری که در آغاز شکل­ گیری این رویکرد تصور بر این بود که برای داشتن حال خوب و رضایت از زندگی ما باید هیجانات منفی را از زندگی حذف کنیم و همیشه شاد باشیم (موج اول روان شناسی مثبت). اما بعد از چندین سال پزوهش و بررسی مشخص شد که این دیدگاه افراطی است و هیجانات ناخوشایند برای بقا ما ضروری هستند. بنابراین در موج دوم روان شناسی مثبت هیجانات ناخوشایند مورد پذیرش قرار گرفتند و بر مدیریت آنها تاکید شد. در این کتاب شما می­ توانید با تغییرات مربوط به موج دوم روان شناسی مثبت آشنا شوید.

مدار امید (داستان سفر یک روان شناس از درماندگی به خوشبینی)
نویسنده: مارتین‌ای.پی. سلیگمن – مترجم: زهره قربانی – انتشارات: رشد
مارتین سلیگمن پدر روا­ن شناسی مثبت و یکی از بنیان­ گذاران این رویکرد در کتاب مدار امید به بیان داستان زندگی خود می­ پردازد. زندگینامه خودنوشت مارتین سلیگمن نه تنها اطلاعاتی درباره روال زندگی شخصی و کاری او به ما می ­دهد، بلکه فراز و نشیب­ های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی امریکا را نیز در بیش از نیم قرن اخیر به نمایش می­ گذارد. به علاوه شما با مطالعه این کتاب می ­توانید با تحولاتی که رشته روان شناسی در نیم قرن اخیر در جهان داشته است، آشنا شوید. بررسی سیر تحول حرفه ­ای، عاطفی و شخصیتی مارتین سلیگمن که تقریباً به موازات هم رخ می­ دهد، بسیار دل­نشین و آموزنده است. مطالعه زندگینامه وی می ­تواند به روان­ شناسان جوان و علاقه­ مند در حوزه زندگی تحصیلی، حرفه­ ای و شخصی درس­ های ارزنده­ ای بدهد.

طبقه‌بندی توانمندی‌های منش و فضیلت‌های انسانی (راهنمای تشخیصی و آماری)
نویسنده: کریستوفر پیترسن، مارتین سلیگمن – مترجم: محسن زندی، لیلا باقری – انتشارات: رشد
کتاب طبقه‌بندی توانمندی‌های منش و فضیلت‌های انسانی (راهنمای تشخیصی و آماری) که به دی‌اس‌امِ وارونه (un_DSM) مشهور است، به جای اختلالات روانی، با همان روش دی‌اس‌ام به شناسایی و دسته‌بندی فضیلت­ ها و توانمندی­ های انسانی پرداخته است تا چارچوب نظری قدرتمندی برای علم نوپای روان شناسی مثبت‌ و بالندگی افراد، سازمان­ ها و جوامع پدید آورد. نویسندگان با وام‌گیری از چارچوب اخلاق فضیلت ارسطویی، به بررسی صدها متن معتبر علمی، فلسفی، اخلاقی، و دینی قدیم و جدید از فرهنگ­ های مختلف جهان پرداخته‌ و با روش­ های آماری شش فضیلت مشترک و ۲۴ توانمندی را کشف کرده‌اند که می­ تواند به ایجاد زندگی سعادت­مندانه بینجامد. در این کتاب مرجع پیترسون و سلیگمن درباره هر یک از این توانمندی­ ها، ریشه ها، عوامل تسهیل­ کننده و مانع رشد و پایه های نظری مربوط به هر توانمندی به تفصیل توضیح داده­ اند. مطالعه این کتاب به متخصصان و دانشجویان عزیز پیشنهاد می شود.

روان شناسی مثبت در حیطه های بالینی: (پژوهش و عمل)
نویسنده: کیارا روئینی – مترجم: فرید براتی‌سده، افسانه صادقی – انتشارات: رشد
این کتاب پلی است بین حوزه های پژوهش و عمل روان شناسی بالینی و روان شناسی مثبت. هرچند در روان شناسی بالینی به بررسی مسائلی چون شادی و شادکامی، تاب آوری و کارکرد مطلوب و بهینه پرداخته شده، ولی این رشته همچنان گرفتار الگوی طبی است و در وجود آدمی به تنش و ناراحتی و امور منفی توجه بیشتری می­ کند. از سوی دیگر، روان شناسی مثبت با اتخاذ رویکرد “روان شناسی برای همه” منابع خود را به مثبت بودن و امور مثبت در جمعیت عمومی اختصاص داده و در این حیطه اخیراً روابط بین امور مثبت، تنش ­ها و آسیب­ های روانی بررسی شده است. کتاب حاضر پژوهش و عمل موجود در هر دو حوزه را با هم ادغام کرده است. در بخش اول کتاب چارچوب نظری لازم برای توصیف مفاهیمی چون به باشی لذت گرا و سعادت­ گرا، تاب آوری، توانمندی­ های مَنِشی، سلامت مثبت و … ارائه شده است. در بخش دوم کتاب به مرور مداخلات و تدابیر مثبت در عمل بالینی و موقعیت های روان درمانی پرداخته شده است.

مثبت­ گرایی (چگونه به زندگی شور و نشاط بیشتری ببخشیم)
نویسنده: باربارا فردریکسون – مترجم: نسرین پارسا، هامایاک آوادیس یانس – انتشارات: رشد
همان­ طور که پیشتر ذکر شد یکی از موضوعات اصلی روان شناسی مثبت، هیجانات و عواطف مثبت است. باربارا فردریکسون در این کتاب به ­طور دقیق به نقش هیجانات مثبت و راهکارهای ارتقا آن ها در زندگی روزمره پرداخته است. رویکرد تمرین­ محور کتاب مطالعه آن را جداب­تر می­کند. مطالعه این کتاب را هم به افراد غیر روان­ شناس و هم به روان­ شناسان پیشنهاد می­ کنم.

غرقگی: فرایند درگیری انسان با زندگی برای به‌دست‌آوردن شادکامی
نویسنده: میهای چیک­سنت میهای – مترجم: زهره قربانی – انتشارات: رشد
برای معرفی این کتاب که به یکی از ۵ رکن اساسی روان شناسی مثبت پرداخته است به نوشته نویسنده کتاب پرفسور میهای چیک­سنت میهای اکتفا می­کنم:
در این کتاب، خلاصه نتایج چند دهه پژوهش درباره جنبه های مثبت تجربه بشر، خشنودی، خلاقیت یا فرایند درگیری کامل با زندگی که من آن را غرقگی نامیده ام، برای عموم خوانندگان، نه تنها متخصصان آورده شده است.
انجام دادن چنین کاری تا حدی خطرناک است زیرا فاصله گرفتن از قیود نوشتن مطلب به شکل علمی ممکن است باعث کم شدن دقت یا علاقه مفرط نویسنده به موضوع شود. با این حال کتابی که پیش رو دارید کتاب عامه پسندی که دربارۀ شادکامی راهکارهای خودمانی ارائه دهد، نیست. انجام دادن چنین کاری ناممکن است زیرا زندگی شاد چیزی است که منحصراً به دست هر فرد خلق می شود و نمی توان آن را از روی دستورالعمل دیگران کپی کرد.
بنابراین این کتاب به جای پرداختن به دستورالعمل شادکامی، به بیان اصول کلی ای می پردازد که با به کار بردن آن ها می توان زندگی های کسالت بار و بی معنی را به زندگی هایی پر از شادمانی تبدیل کرد. به علاوه مثال هایی از افرادی که از این اصول استفاده کرده اند نیز در کتاب آورده شده است.
قول نمی دهم که در صفحات این کتاب میانبرهای آسانی بیان شده باشد. اما برای افراد علاقه مند به موضوع اطلاعات کافی که بر مبنای آن بتوانند از این نظریه به شکلی کاربردی استفاده کنند، وجود دارد.

طرز فکر روان شناسی نوین موفقیت‏‫: چگونه یاد بگیریم قابلیت‌هایمان را عملی کنیم!
نویسنده: کارول دوک – مترجم: شهلا ثریا‌صفت – انتشارات: نوین توسعه
همه ما دوست داریم زندگی بهتری را تجربه کنیم، اما چنین چیزی چگونه امکان پذیر است؟ نگاه و عقیده متفاوتی به این سوال وجود دارد و در مرحله اول لازم است تا بتوانیم مولفه های زندگی بهتر را بشناسیم تا در گام بعدی بتوانیم برای دستیابی به آن حرکت کنیم. اگر رویکرد ما برای رسیدن به خوشبختی و دستیابی به موفقیت، رویکردی علمی باشد، کار راحت‌تری خواهیم داشت و می توانیم با اطمینان بیشتری به سمت هدفمان حرکت کنیم. کتاب طرز فکر تلاش می‌کند تا در این مسیر به ما یاری برساند. شما در این کتاب با ذهنیت رشدی و ایستا و نقش آن ها در موفقیت آشنا خواهید شد و ایجاد نگرش مثبت نسبت به تغییر را می­ آموزید. به نظرم همه ما در هر نقشی به مطالعه این کتاب نیاز داریم.