رسوم متفاوت استقبال از عید فطر در ایران

با روئیت هلال ماه شوال، روزه داری و عبادت در ماه مبارک رمضان به پایان می رسد و مسلمانان به استقبال عید بندگی می روند؛ استقبالی که در ایران نیز بسته به عواملی همچون فرهنگ و منطقه جغرافیایی متفاوت است.

به گزارش «دنیای سفر»، در آیین استقبال از عید فطر و حتی گرامیداشت آن، برخی رسوم مانند تکریم از بزرگان، دیدار با اهل قبور، پخت شیرینی های مخصوص هر محله و ... مشترک است اما با این حال برخی آداب نیز به فراخور شهر یا استان به شکل متفاوت اجرا می شود.

در سمنان، مردم در آخرین روز از ماه مبارک رمضان غسل می کنند و با لباس تمیز یا نو به استقبال عید فطر می روند. آنها هنگام افطارِ آخرین شب از ماه رمضان، بنابر قوت غالب، فطریه خود را دست به دست چرخانده و آن را برای افراد نیازمند کنار می گذارند.

پس از اقامه نماز عید فطر، دید و بازدید و زیارت اهل قبور و اماکن مقدس از جمله رسوم سمنانی ها است. از طرفی در این روز اهالی محل و اقوام به دیدن خانواده هایی می روند که به تازگی عزیز از دست داده اند. صاحبان عزا نیز از مهمانان با شیر، خرما، نان و میوه پذیرایی می کنند.

آشتی دادن افرادی که کدورتی از یکدیگر به دل دارند، عیادت از بیماران و بردن هدیه برای نوعروسان نیز از دیگر آداب مرسوم سمنان در روز عید فطر است.

همچنین در برخی روستاهای سمنان به مناسبت عید فطر، مردی که به تازگی پدر شده باشد، کفش های خود را وزن کرده و همان مقدار گندم یا برنج به فقرا می دهد.

ترکمن ها نیز دو روز قبل از پایان ماه رمضان آماده جشن می شوند. آنها روز نخست پیشواز از عید را «کِر» می نامند که کنایه از خانه تکانی دارد. در این روز، زنان خانواده با نظافت خانه به استقبال عید فطر می روند. روز دوم استقبال از عید نیز به عنوان روز «قوقن» نام گذاری شده است، افراد در این روز نان های روغنی «چافاتی» می پزند و بین همسایگان توزیع می کنند.

بنابر اعتقاد عرب های خوزستان، دو روز مانده به عید فطر «ام الوسخ» به معنای روز چرکین است و در این روز باید خانه های خود را نظافت کنند. همچنین یک روز مانده به عید فطر را «ام الحلس» یا روز نظافت شخصی می نامند و در این روز به تمیزی ظاهر خود می پردازند. در نهایت هنگام اعلام رؤیت هلال ماه نیز مردم عید را در مساجد تکبیرگویان اعلام می کنند.

آنها پس از اقامه نماز عید به سر مزار رفتگان خود و سپس به خانه همسایه های عزادار می روند تا عید را به آنها تبریک بگویند. روز عید فطر درِ خانه ها باز است و مردم با گفتن «عیدکم مبارک یا اهل البیت» وارد خانه همسایه ها می شوند. عشایر خوزستان نیز با «هوسه» و پایکوبی به خانه بزرگ محله و قبیله می روند و شعر می خوانند.

مردم در سیستان و بلوچستان به مناسبت عید فطر سه روز جشن می گیرند. زنان بلوچ در این عید از لباس محلی با تزئینات «زی آستون» در انواع طرح ها استفاده می کنند. «زی آستون» سوزن دوزی بخش جلویی لباس زنان بلوچ از زیر گردن تا نزدیکی های زانو و همچنین سر آستین لباس های آنها است.

مردم این منطقه، روز عید فطر بعد از نماز صبح با لباس های معمولا نو و رنگِ روشن برای اقامه نماز عید فطر آماده می شوند. آنها بعد از نماز عید، به دیدار بزرگان می روند و معتقدند با قربانی کردن دام یا حتی یک مرغ زنده باید شُکر روزه داری را به جا آورند تا از شَر شیطان و هوای نفس در امان بمانند.

«چیشتی مجیور» آیین ویژه اهالی کردستان در روز عید فطر است. بر اساس این آیین، مردم در روز عید فطر هر کدام غذاهایی را به مسجد محل آورده و پس از کنار هم گذاشتن غذاها، تمامی آن ها را با هم مخلوط کرده و هر فردی برای تبرک مقداری از غذاهای موجود را به خانه می برد.

در بندر بوشهر و دیگر بنادر خلیج فارس، به فطریه «سر روزه» می ‏گویند. سر روزه جو، گندم، خرما، آرد و یا پول است که از قبل آماده می کنند تا روز عید فطر به فرد مستحقی بدهند.

در این نقاط هم رسم است که در روز عید فطر به دیدن خانواده هایی بروند که در طول سال گذشته عزیزی را از دست داده‏ اند؛ این خانواده ها «عید تهلو» (تلخ) دارند و پس از نماز عید، کلیه افراد محل به خانه بازماندگان متوفی می‏ روند. در بندر گناوه نیز مراسم فاتحه خوانی در مساجد برگزار می‏ شود.

در مهاباد استان آذربایجان غربی برای قبول شدن طاعات و روزه های ماه رمضان، پرداخت فطریه باید تا قبل از عید فطر انجام شود که نیازمندان در روز عید بتوانند غذای مورد نیاز عید را تهیه کنند.

در مناطق کردنشین جنوب استان آذربایجان غربی، بعد از یک ماه روزه داری به شکرانه غلبه بر نفس، روز اول ماه شوال جشنی برای بدرقه ماه رمضان با عنوان «جیژنی ره مه زان» برگزار می شود.

در این منطقه صبحانه روز عید با سایر روزها متفاوت و از غذاهای گرم است. بر اساس این رسم بعد از نماز عیدفطر، مردان با غذای عید به مسجد می روند و کنار هم صبحانه می خورند. آنها همچنین برای خادم مسجد نیز کاسه ای غذا به نام «مجیور» می بردند و آن را در ظرف بزرگ تری می ریختند؛ این غذا به نام «چیشتی مجیور» معروف بوده است که شامل انواع مختلفی از غذاهایی می شده که حتی به یک دیگر ارتباطی هم نداشتند. البته امروزه غذای عید در خانه و همراه خانواده صرف می شود.

روز عید فطر معمولا افراد در خانه مادربزرگ یا پدربزرگ جمع می شوند. بعد از خوردن صبحانه، بزرگ ترهای محل برای طلب حلالیت از همسایه ها به دیدن آنها می روند، به این صورت که به در هرخانه ای که می رسند بعد از حلالیت، بزرگِ آن خانه نیز با آنها همراه می شود و این حلالیت طلبی از همسایه ها، تا آخرین خانه محله یا روستا ادامه پیدا می کند.

در این منطقه از دومین روز ماه شوال (روز بعد از عید فطر) بعضی از افراد ۶ روز را که به نام «شه شه کان» معروف است، جهت بدرقه ماه رمضان، روزه می گیرند. به اعتقاد آنها هرکس در این ۶ روز روزه بگیرد، مانند کسی است که همه سال را روزه دار بوده است.

در اردبیل نیز صبح روز عید، خانواده ها پس از خواندن نماز و دیدار با بزرگان فامیل؛ نان «فتیر» و نوعی غذای محلی به نام «نزیه» که متشکل از آرد، شکر، شیر، زردچوبه، کره و حلواست را آماده می کنند. همچنین روز عید فطر، خانواده داماد برای نوعروسان خود هدایا و شیرینی می برند.