تاثیر افزایش تعرفه‌های خدمات روان‌شناسی بر سلامت روان جامعه

روزان: بر اساس تعرفه ابلاغی دولت، خدمات روانشناسی و مشاوره برای مشاوران مقطع کارشناسی ارشد در بخش دولتی ۱۰۸ هزار تومان، در بخش عمومی غیردولتی ۱۴۲ هزار و ۸۰۰ تومان، در بخش خیریه و موقوفه ۲۲۲ هزار تومان و در بخش خصوصی ۳۲۱ هزار تومان تعیین شده است. همچنین ارائه خدمات مشاوره و روانشناسی از سوی فارغ التحصیلان مقطع دکترا در بخش دولتی ۱۲۷ هزار تومان و در بخش خصوصی ۳۷۸ هزار تومان هزینه خواهد داشت.

این تعرفه‌ها به ازای هر ۴۵ دقیقه مشاوره تعیین شده است و این تصویب نامه از فروردین ماه سال جاری قابل اجراست.

اما این تعرفه ها در حالی اعلام می شود که مشکلات روانشناختی با یک جلسه حل نمی‌شود و نیازمند جلسات متعدد است و از سوی دیگر هزینه‌ها بسیار بالاست و مشاوران و روانشناسان هم تحت فشار اقتصادی و مشکلاتی در مراکز هستند.» این مبالغ در شرایطی تصویب شده که تفاوت چندانی با دو سال پیش و پارسال نکرده است. در سال ۱۴۰۰ تعرفه مشاوره روانشناسی برای ۴۵ دقیقه مشاوره توسط یک دکتر روانشناس ۲۰۰ هزار تومان و برای روانشناس با مدرک کارشناسی ارشد ۱۴۰ هزار تومان بود. در این میان برخی از مراکز روانشناسی مخصوصا در محله‌های بالای شهر اقدام به گرفتن مبالغ بالاتر بدون در نظر گرفتن تعرفه می‌کنند. همان‌طور که یکی از مراجعان که سال گذشته چندین بار به کلینیک های روانشناسی مراجعه کرده می گوید «ویزیت یکی از مشاوره‌های تهران برای بار اول ۴۰ دقیقه است که ۶۰۰ تا ۸۰۰هزار تومان است و از دفعات بعد برای هر ۲۰ دقیقه، ۵۰۰ هزارتومان شده است.»

البته این مبالغ تنها مختص یک یا دو مرکز روانشناسی نیست و برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند: «بعد سه جلسه، دادن چنان ویزیتی افسردگی مضاعف می‌آورد.» با این حال رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره با اشاره به نظارت‌ بر مراکزی که مبالغ بالاتر از این تعرفه دریافت می‌کنند، گفت: «موارد خاصی هستند که ساعتی ۸۰۰ هزار تومان دریافت کرده‌اند که این موارد را پذیرفته و رد نمی‌کنم. در برنامه داریم معاونت انتظامی سازمان فعالیت خود را بیشتر و بازرسی‌های آشکار یا غیرآشکار انجام داده و یک ارزیابی از وضعیت موجود داشته باشیم. امیدوارم بتوانیم به برخی از مشکلات جامعه خودمان در رابطه با هزینه‌ها بپردازیم.» یکی از وعده‌های دولت دوازدهم در دوران کرونا این بود که در پسا کرونا، مبالغ روانشناختی و مشاوره برای مردمی که سوگی دیدند و عزیزی از دست داده‌اند، یا با ورشکستگی یا ضرر انباشت مالی به دلیل تعطیلی روبه‌رو بوده‌اند، خدمات روانشناسی و مشاوره با قیمت نازلتر یا در صورت امکان داروهای آن مشمول بیمه خواهد شد. اما این وعده با پایان کرونا، همچنان به محاق رفت و حالا علی فتحی آشتیانی تذکر داده، با سونامی اختلالات روانی روبه‌رو خواهیم بود. برکسی پوشیده نیست که کرونا که تمام شد ۱۴۷ هزار کشته و مشکلات اقتصادی ناشی از این همه ‌گیری برروی قشر عظیمی از جامعه تاثیر گذاشته است.

از سویی رئیس انجمن روانشناسی و مرکز مشاورزه ایران با بیان اینکه اضطراب ۳۳ درصد و افسردگی بیش از ۲۰ درصد در جامعه شیوع یافته، گفته است که بر اساس مطالعات کشوری، شیوع اختلالات روانی در استان تهران۳۷ درصد بوده که دلایل مختلف در بروز آن نقش دارد. به گفته وحید شریعت برای سلامت روان مهمترین عوامل، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هستند و در حیطه وظایف وزارت بهداشت نیست؛ اشتغال و مسکن و سرمایه اجتماعی مهمترین مولفه‌ها برای افزایش امید و نشاط در جامعه می‌شود و در ارتقای سلامت روان بسیار موثر هستند. این آمار زمانی معنای بیشتری پیدا می کند که بدانیم بسیاری از هموطنان از بیماری های روانی خود مطلع نیستند. در تایید این نظریه غلامرضا حاجتی دبیر اجرایی سی و نهمین کنگره روانپزشکی ایران گفته است؛ طی پیمایشی که صورت گرفته مشخص شده که ۶۰ درصد ایرانی‌ها از وجود اختلال روان خود اطلاع نداشتند.


۲ تا ۳ درصد!
در همین راستا، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور نیز ضمن هشدار در این زمینه با بیان اینکه ارتقای سطح سواد سلامت روانی، آموزش و مشاوره پیش از ازدواج بر اساس الگوهای اسلامی و ایرانی باید در دستور کار ما قرار گیرد، گفت؛ درصدی از خانواده‌ها مشاوره پیش از ازدواج می‌گیرند اما این امر کفایت نمی‌کند. این درصد خیلی کم و شاید ۲ تا ۳ درصد و در خوشبینانه‌ترین حالت ۱۰ درصد است.

علی فتحی آشتیانی نیز با تایید سخنان شریعت در مورد اینکه حدود یک سوم جامعه ما نیاز به خدمات روانشناختی دارند که بی‌توجهی نسبت به آن می‌تواند پیامدهایی داشته باشد به نکته قابل تامل دیگری اشاره می کند که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده است. اینکه تاثیر خشونت‌های روانی، عاطفی و کلامی بر روان افراد بسیار بیشتر از خشونت فیزیکی است.

رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاور کشور با بیان اینکه ما در کشورمان دچار سونامی مشکلات روانشناختی هستیم، درباره لزوم اقداماتی برای پیشگیری اولیه و ثانویه در این زمینه می گوید: اولویت دادن به خانواده‌ به عنوان بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی، یکی از مسائل مهم است چراکه فروپاشی خانواده می‌تواند مسائلی ایجاد کند. ما در مرحله گذار از سنت به مدرنیته و پست مدرن هستیم؛ اگر در گذشته شب نشینی بین خانواده‌ها وجود داشت، امروز هر کسی در گوشه‌ای در اتاق خود است. آداب و سنن محلی و ملی خود را کنار گذاشتیم.


تهدید سلامت روان جامعه
دکتر ناصر قاسم زاده نیز با تایید اینکه سلامت روان در جامعه ما رو به افول است می گوید: واقعیت این است که از سویی خانواده ها به خاطر مشکلات اقتصادی این روزهای جامعه، بیشتر درگیر کارکردن چند شیفته و مداوم هستند و همین امر باعث می شود تا کمتر به فرزندان و مشکلات آنها توجه داشته باشند و در نهایت این امر عاملی می شود برای بروز مشکلات متعدد روانی در بین نوجوانان و جوانان که البته در اکثر موارد نیز به خاطر اینکه شناسایی نمی شود، والدین در صدد درمان آنها نیز برنمی آیند. اما چرا درصد بسیار ناچیزی از جمعیت کشور برای پیشگیری و یا درمان اختلالات روانی خود به روانشناسان و مشاوران مراجعه می کنند؟ سوالی که دکتر قاسم زاده در پاسخ به آن می گوید: دلیل آن ساده است. چون هزینه های درمانی روانشناسی در کشور ما بالاست و از سویی گرانی و تورم باعث شده تا مراجعه به روانپزشک در اولویت درمانی خانواده ها نباشد. از سویی خدمات روانشناسی تحت پوشش های بیمه ای نیست که خود این امر تاثیر بسزایی در کاهش مراجعان دارد. بنابراین طبیعی است که شهروندان به جای آنکه بخواهند هزینه های سنگینی برای چندین جلسه مشاوره درمانی خود بکنند، ترجیح می دهند این هزینه را در جای دیگری صرف کنند و به قول معروف به زخم دیگری بزنند. غافل از اینکه همین مشکلات اگر حل نشود می تواند در تمامی تار و پود زندگی انها تاثیر گذار باشد.

این روانشناس از اعطای سوبسید برای ارایه خدمات روانشناسی به عنوان یکی از راهکارهای بهبود وضعیت موجود یاد می کند و می گوید: همچنین صدا و سیما و رسانه ها در این بین می توانند با ساخت محتواهایی در مورد لزوم استفاده از خدمات روانشناسی و خدمات مشاوره ای و همچنین معرفی شاخصه های مشاوران خوب و متبحر به مردم آگاهی رسانی کنند تا شهروندان احساس نکنند که مراجعه به روانشناس و روانپزشک تابویی خطرناک است!

اما هنوز یک سوال اساسی باقی است. اینکه اگر با همین رویه پیش برویم چه آینده ای در انتظار سلامت روان جامعه ماست؟ موضوعی که اصغری در پاسخ به آن می گوید: قطعا اگر بخواهیم با همین دست فرمان جلو برویم، در آینده ای نزدیک و نه چندان دورجامعه ما از لحاظ آسیب های روانی و عاطفی با آسیب هایی جدی مواجه خواهد شد که شاید حتی کشور را با بحران و چالش هایی جدی مواجه کند. کمااینکه همین الان نیز افزایش آمار طلاق و خودکشی و…. نشانه هایی از همین چالش‌هاست.

با تمام این تفاصیل آیا نباید بپذیریم که روانشناسی، دانشی است که ما را در اخذ تصمیمات بدون استرس و مطمئن یاری می رساند و با این حال معلوم نیست با این افزایش تعرفه ها که دولت تعیین کرده و مسلماً روانشناسان چندین برابر آن را در عمل می گیرند سلامت روان شهروندان چگونه خواهد بود؟ سئوالی که می تواند زنگ خطری باشد برای متولیان و بخصوص وزارت بهداشت.