آغاز ساخت یک شهرک جدید در جیرفت و در عرصۀ شهر باستانی معروف به «دقیانوس»، این محوطه تاریخی را در تهدید قرار داده است.

به گزارش «دنیای سفر»، جمعی از فعالان و دوستداران میراث فرهنگی اطلاع دادند: فاز نخست تسطیح اراضی برای احداث «شهر نوین جیرفت» به مساحت ۲۱۶ هکتار چند روزی است در غرب مجموعه باستانی «دقیانوس» شروع شده است. این شهرک سازی درست در میان آثار و بقایای به جامانده از شهر کهن جیرفت قرار می گیرد. در حالی که عرصه و حریم محوطۀ شهر دقیانوس هنوز تدقیق نشده است، اما شواهد سطحی نشان می دهد که شهر نوین جیرفت در این عرصه قرار می گیرد. بر اساس تصاویر هوایی مشخص است که گورستان در جنوب شهر نوین و بخشی از سامانه آبرسانی و قنات های کهن متصل به دقیانوس درست در غرب و میانۀ محل شهر نوین قرار دارند. همچنین تپه های شمال غربی که مملو از قطعات سفال، تکه های آجر و بقایای معماری است در شمال شهر نوین قرار می گیرد.

به گمان باستان شناسان، بی شک راه ارتباطی شهر نوین از کوچه پس کوچه های «کهورویه» نخواهد گذشت، بلکه در آینده محوطۀ ارزشمند «قمادین» برای ایجاد پل و اتوبان ارتباطی بین شهر امروزی جیرفت و شهر نوین تسطیح خواهد شد و از بین خواهد رفت.

قمادین همان شهری است که مارکوپولو آن را کَمادی نامیده و نوشته است که کمادی پیش از این شهری بزرگ و پرشکوه بوده، ولی اکنون (سدۀ ۷ قمری / ۱۳ میلادی) کوچک و کم اهمیت شده است، زیرا مغولان چند بار آن را ویران ساخته اند. کمادی در سدۀ ۱۳ قمری / ۱۹ میلادی در شمال جیرفت شناسایی شد. مردم بومی ویرانه های آن را شهر دقیانوس می نامند (گابریل، ۱۲۹؛ سایکس، ۲۶۷). برخی همین شهر دقیانوس را شهر جیرفت کهن دانسته اند (دایره المعارف بزرگ اسلامی). از قمادین به عنوان خزانۀ نفایس چین و ختا، هندوستان، حبشه، زنگبار، روم، مصر، ارمنستان، آذربایجان، ماوراءالنهر، خراسان، فارس و عراق یاد شده است.

تهدیدی برای شهر باستانی جیرفت

فعالان میراث فرهنگی می گویند: بخشی از عرصه و حریم این مجموعه باستانی ارزشمند نیز کمتر از دو دهه پیش به صورت قطعات یک هکتاری به گروهی از بازنشسته های کشوری واگذار شده است. این بخش که بیش از ۷۰ هکتار وسعت دارد مشخص نیست طی چه سازوکار و با استناد به کدام قانون و کدام استعلام از میراث فرهنگی واگذار شده است و چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟

تهدیدی برای شهر باستانی جیرفت

اکنون این پرسش ها از سوی جمعی از باستان شناسان و فعالان میراث فرهنگی مطرح شده است که آیا این طرح، ملاحظات مربوط به «ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی» (اتاف) را در نظر گرفته است؟ همچنین، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه ۲۰ آذر ۱۴۰۲ مصوب کرده بود که برای «الحاق ۲۹۹ هکتار اراضی به محدوده شهر جیرفت در راستای طرح نهضت ملی مسکن» ضرورتاً باید «ملاحظات مربوط به حریم منظر اثر ثبتی در محدوده الحاقی با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان در طرح اعمال شود.» آیا وزارت میراث فرهنگی به این موضوع رسیدگی کرده است؟ آیا توسعه جیرفت با نابودی ارزش ها و دارایی های تاریخی و فرهنگی آن دنبال خواهد شد یا میراث و ارزش های فرهنگی برای نسل های آینده حفظ خواهند شد؟

شهر باستانی جیرفت | تمدن جیرفت | شهر دقیانوس

جیرفت از کهن ترین تمدن های بشری است و حدود پنج هزار سال قدمت دارد و الواح خطی یافته شده از آن نشان دهنده یکی از نخستین خط های اختراع شده توسط بشر معرفی شده است. این محوطه باستانی پیش از این، با غارت گسترده ای مواجه شده بود؛ اوایل دهه ۸۰ که «هلیل رود» در جنوب استان کرمان، طغیان کرد و گورهای باستانی و اشیاء دفن شده در آن آشکار شد و مردم با بیل و کلنگ راهی این منطقه شدند، آن زمان جیرفت را پنیری سوئیسی توصیف می کردند که حفاران آن را برای یافتن اشیاء تاریخی سوراخ سوراخ کرده بودند.

شهر باستانی جیرفت | تمدن جیرفت | شهر دقیانوس

تهدیدی برای شهر باستانی جیرفت