7 نکته کلیدی پیرامون تجارت خارجی بخش کشاورزی ایران در سال 1402 + جدول

گروه کشاورزی و دام بازارنیوز- مهناز میرزاده کارشناس اقتصادی؛ تولید و تجارت مواد غذایی در جهان تحت تاثیر عواملی مثل خشکسالی، تغییرات آب و هوایی، کمبود کود شیمیایی، گرانی نفت و جنگ اوکراین و در پایان جنگ خاورمیانه (طوفان الاقصی) در سال­‌های اخیر به شدت مختل شده است، به گونه‌ای که در بسیاری از کشور‌ها امنیت غذایی به شدت تحت تاثیر منفی قرار گرفته است.

این موضوع در ارتباط با ایران به دلیل وابستگی بالا به واردات کالا‌های کشاورزی و غذایی نیز مطرح است. علاوه بر این در سال‌های اخیر تحریم اقتصادی از طریق محدود نمودن منابع ارزی ایران و همچنین تحریم کشتیرانی کشور، تأمین کالا‌های بخش کشاورزی و غذایی کشور یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای مقابله با جنگ اقتصادی دشمن بود؛ بنابراین در این گزارش به مرور آخرین وضعیت تجارت خارجی کشور در حوزه کشاورزی و غذا پرداخته شده است.

الف) نکات کلیدی تجارت خارجی بخش کشاورزی و غذای کشور

مجموع تجارت خارجی بخش کشاورزی کشور در سال ۱۴۰۲، به میزان ۳۳.۳ میلیون تن به ارزش ۲۳.۵ میلیارد دلار بوده که به ترتیب سهم ۱۹ درصد و ۲۰.۴ درصدی از کل تجارت خارجی گمرکی (غیر نفتی) کشور را به خود اختصاص داده است.

مجموع صادرات کالا‌های کشاورزی و غذایی کشور در سال ۱۴۰۲، به میزان ۸.۴ میلیون تن به ارزش ۶.۲ میلیارد دلار بوده که به ترتیب سهم ۶.۲ درصد و ۱۲.۶ درصدی از کل صادرات خارجی گمرکی (غیر نفتی کشور) را به خود اختصاص داده است.

مجموع صادرات کالا‌های کشاورزی و غذایی کشور در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ از لحاظ وزنی ۸.۳۱ درصد و از نظر ارزش ۱۹.۴ درصد رشد داشته؛ این در حالی است که کل صادرات کشور نشان می‌­دهد که از لحاظ وزنی (۹.۸۲ درصد) افزایش و از لحاظ ارزش (منفی ۸.۸۷ درصد) کاهش داشته است. در واقع صادرات کالا‌های کشاورزی و غذا از لحاظ وزنی همسو و از لحاظ ارزش وضعیت ناهمسو با کل صادرات تجاری کشور داشته است.

مجموع واردات کالا‌های کشاورزی و غذایی کشور در سال ۱۴۰۲، به میزان ۲۴.۹ میلیون تن به ارزش ۱۷.۴ میلیارد دلار بوده که به ترتیب سهم ۶۳.۹ و ۲۶.۲ درصدی از کل واردات خارجی گمرکی (غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است.

مجموع واردات کالا‌های کشاورزی و غذایی کشور در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ از لحاظ وزنی ۱.۱۲ درصد و از نظر ارز ۵.۶۱ درصد کاهش داشته؛ این در حالی است که کل واردات کشور هم از لحاظ وزن و هم از لحاظ ارزش به ترتیب به میزان ۴.۴ درصد و ۹.۸ درصد رشد داشته که نشان از روند غیر همسو هم از لحاظ وزن و هم از لحاظ ارزش بین واردات کالا‌های کشاورزی و غذا با کل واردات گمرکی کشور دارد.

با توجه به وابستگی بالای کشور به محصولات کشاورزی و غذا، در این بخش تجارت خارجی همواره با کسری مواجه است. در سال ۱۴۰۲ میزان کسری تراز تجاری بخش کشاورزی و غذا برابر ۱۱.۱ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال گذشته ۱۵.۵ درصد بهبود یافته؛ این در حالی است که میزان تراز تجاری کل کشور در سال ۱۴۰۲ به میزان ۱۷۳ درصد بدتر شده و به میزان حدود ۱۷ میلیارد دلار رسیده است.

در سال ۱۴۰۱ میزان کسری تراز تجاری بخش کشاورزی و غذای کشور بیش از دو برابر کسری تراز تجاری کل تجارت گمرکی کشور بوده (به میزان ۱۳.۲ میلیارد دلار) و این نسبت در سال ۱۴۰۲ به دلیل رشد فزاینده کسری تجاری گمرکی و همچنین کاهش کسری تراز تجاری کشاورزی و غذایی کشور، به ۶۶ درصد رسیده است.

در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی و وجود محدودیت منابع ارزی، افزایش وابستگی تولید و مصرف کالا‌های کشاورزی و غذایی کشور به واردات، منجر به افزایش آسیب پذیری و شکنندگی زنجیره تامین، تولید و مصرف این کالا‌ها خواهد شد. به گونه‌ای که دستیابی به اهداف خودکفایی و همچنین تضمین امنیت غذایی را دشوار خواهد کرد؛ بنابراین لازم و ضروری است در شرایطی که چشم انداز مثبتی برای رفع تحریم و ایجاد گشایش‌های تجارت خارجی در کوتاه مدت وجود ندارد، نسبت به پیاده سازی برنامه‌ها و اقداماتی، چون اجرای الگوی کشت، کشت قراردادی، کشت فرا سرزمینی و همچنین پیاده سازی نقشه ارزی تجاری نسبت به تقویت تأمین امنیت غذایی جامع اقدام نمود.

پایان پیام//