تصور ارمنستانی ها از ایران چیست؟

رایزن فرهنگی سفارت ایران در ارمنستان از جهش زبان فارسی در ارمنستان، سفر بلاگرهای مشهور این کشور و برگزاری جشنواره غذا خبر داد و درباره دیدگاه ارمنی ها نسبت به ایران، نقطه نظراتش را مطرح کرد.

به گزارش «دنیای سفر»، محمد اسدی موحد رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان در گفت وگو با ایسنا درباره ضرورت فعالیت رایزن های فرهنگی در توسعه گردشگری ایران با توجه به مذاکراتی که در گذشته بین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان فرهنگ و ارتباطات در این باره صورت گرفته بود، اظهار کرد: اعتقاد داریم گردشگری بخشی از کار فرهنگی است. توسعه فرهنگی و صنعت گردشگری کشور جزو وظایف ماست، همانطور که گسترش دانش زبان فارسی و معرفی فرهنگ و تمدن ایران جزو وظایف رایزنان فرهنگی به شمار می آید. اینکه گفته شده است رایزنان فرهنگی به عنوان «سفیران گردشگری» نیز فعالیت کنند، به این دلیل است که باید تلاش کنیم گردشگران بیشتری به ایران سفر کنند. با همین رویکرد، در هفته های اخیر گروهی از بلاگرها و اینفلوئنسرهای ارمنستان به ایران و شهرهایی چون تهران، اصفهان، کاشان و جزیره کیش سفر کردند، که محتواهای بسیار جذابی با هدف آشنایی با ایران، معرفی جاذبه ها و ترغیب ارمنستانی ها برای سفر به ایران، تولید شده است. این افراد پس از آنالیز محتواها، فعالیت ها و بازخوردهایی که داشته اند، انتخاب شدند و شخصیت هایی مؤثر در ارمنستان هستند.

او ادامه داد: در حقیقت، این کار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است که باید به معرفی ایران و توسعه گردشگری از این طریق کمک کند، هرچند ما هم در رایزنی ها این کار را انجام می دهیم و سازمان فرهنگ و ارتباطات به آن بودجه می دهد، چون اعتقاد داریم هرچه بیشتر گردشگر از ایران دیدن کند، به نفع کشورمان خواهد بود.بهترین راه برای خنثی سازی تبلیغات کشورها درباره ناامن و یا عقب مانده نشان دادن ایران، این است که نخبگان و حتی مردم عادی به هر بهانه ای از ایران دیدن کنند. تعجب آور است در ارمنستانی که در همسایگی ایران است و اشتراکات فرهنگی زیادی با آن وجود دارد، گاهی که نام ایران می آید تصور می کنند هنوز در کشور ما با شتر رفت و آمد می شود!

اسدی گفت: من در کشورهای مختلفی به عنوان رایزن فرهنگی حضور داشتم و تاکیدم بر این بوده که نخبگان و حتی مردم عادی در بحث دیپلماسی عمومی به هر بهانه ای از ایران دیدن کنند. این، بهترین وسیله برای خنثی سازی تبلیغات کشورها درباره ناامن و یا عقب مانده نشان دادن ایران است. تعجب آور است در ارمنستانی که در همسایگی ایران است و اشتراکات فرهنگی زیادی با آن وجود دارد، گاهی که نام ایران می آید تصور می کنند هنوز در کشور ما با شتر رفت و آمد می شود! بنابراین، موضوع گردشگری باید یکی از وظایف اصلی و مهم رایزنان فرهنگی ایران باشد و انتظار می رود وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این باره بخشی عمل نکند و با رایزن ها و سازمان فرهنگ و ارتباطات بیشتر همراه باشد و محتواهای کم نقص تری تولید کند.

ایران در ارمنستان چگونه معرفی می شود؟

رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان، نبود تعامل جدی بین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و رایزن های فرهنگی را چالشی جدی دانست و افزود: همه ما رایزن ها وظیفه خود می دانیم که در گردشگری فعال باشیم و کمک کنیم، چه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حمایتی داشته باشد، چه حمایت نداشته باشد.

او در ادامه گفت: زمانی که (به عنوان رایزن فرهنگی) در تانزانیا بودم، همیشه دغدغه معرفی ایران را داشتم، وقتی می دیدم از کشورهای دیگر، گروه گروه گردشگر به تانزانیا سفر می کند و از ایران در سفرنامه ها نامی آورده نمی شود، غبطه می خوردم و ناراحت می شدم. خاطرم هست بروشورهای معرفی ایران را به کارمند محلی رایزنی در تانزانیا دادیم در فرودگاه توزیع کند تا به این شکل، ایران زیبا را معرفی کنیم. از آنجا «خوجه» های شیعه (اثنی عشری) برای زیارت به ایران می آمدند، که مردمی متمول هستند. در تلویزیون ملی این کشور بحثی داشتم که مستقیم این قشر را خطاب قرار دادم، چون آنها که به ایران می آمدند، مقصدشان فقط قم و مشهد بود و هیچ جای دیگری از ایران را نمی دیدند، خواهش کردم که سه چهار روز به برنامه سفرشان اضافه کنند، دو سه روز بیشتر بمانند و تهران، اصفهان و شیراز را هم ببنند. یک چالش راه انداختم و گفتم اگر رفتید و این شهرها را دیدید و نپسندیدید و پشیمان شدید، من پول بلیت پروازتان را می دهم. مجری آن برنامه تلویزیونی گفت این یک چالش بزرگ است، اما به عنوان رایزن فرهنگی این چالش را ایجاد کردم.

اسدی گفت: گردشگری یکی از مؤلفه ها و اولویت های رایزنان فرهنگی است و با این رویکرد تا کنون حدود یکصد نفر از اساتید و چهره های مؤثر ارمنستان به ایران فرستاده شده اند.

رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان درباره اثرگذاری این فعالیت ها در کاهش ایران هراسی نیز اظهار کرد: ما با سه مسأله مواجهیم؛ ایران هراسی، اسلام هراسی و شیعه هراسی. موظفیم تلاش کنیم در هر یک از این بخش ها کار کنیم تا ترس و نگرانی نسبت به ایران برطرف شود. روی مسأله اسلام هراسی بیشتر در کشورهایی که مسلمان نیستند، خیلی مانور داده می شود و ما به چند روش باید روی این مسأله کار می کردیم؛ برگزاری همایش های علمی و بحث های آکادمیک و ترغیب برای سفر به ایران را انجام می دهیم. مسأله دیگر شیعه هراسی است که در کشورهای مسلمان بیشتر اتفاق افتاده است. راه کارهای مختلفی برای آن داریم و بیشتر سعی می کنیم با نخبگان و رسانه ها و علمای اهل تسنن این کشورها ارتباط برقرار کنیم و آنها را به سمینارهای ایران دعوت می کنیم. طبعا رسانه ها و فضای مجازی و تولید محتوا خیلی به موفق شدن این راهکار کمک می کند. سازمان فرهنگ و ارتباطات نیز برای بهره گیری از این فضاها، تا کنون تولید محتوای خوبی داشته است.

او افزود: در بحث ایران هراسی گروه های مختلف سعی می کنند از ایران تابو بسازند و ایران را امن نشان نمی دهند. راه های مختلفی برای مقابله با آن وجود دارد؛ تبادل نخبگان، اساتید، دانشجویان و گروه های هنری، موسیقی و سینمایی بسیار مؤثر است. در ارمنستان تلاش داریم تولیدات سینمای ایران را به نمایش بگذاریم که معتقدم در کاهش نگرانی های مربوط به ایران هراسی و اسلامی هراسی خیلی کمک خواهد کرد.

اسدی گفت: ما تولیدات و کالاهای خوب فرهنگی داریم، ولی نمی توانیم آنها را خوب عرضه کنیم، درحالی که بعضی کشورها مدتی است با عرضه تولیدات فرهنگی، نفوذ خود را در ارمنستان بیشتر کرده است و این اتفاق بیشتر از طریق نمایش سریال ها و فیلم های این کشور رخ داده و جالب است که محتوای آنها با فرهنگ مردم ارمنستان تطابقی ندارد و اختلاف فرهنگی دارند، درحالی که ایران با ارمنستان تشابه فرهنگی بسیار دارد و این اشتراک ها در سبک زندگی قابل توجه است، بنابراین فیلم ها و موسیقی ایرانی خیلی بیشتر می تواند مؤثر باشد، ولی تاکنون نتوانستیم آنها را به خوبی عرضه کنیم.

رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان درباره تعاملات دو کشور در موضوع میراث فرهنگی با توجه به ریشه های عمیق فرهنگی و پیوندهای تاریخی و اقدامی که بخش میراث فرهنگی و رایزنی برای تقویت عملکرد و همکاری ها در این زمینه با ارمنستان داشته است، توضیح داد: ما اشتراکات زیادی در میراث فرهنگی با ارمنستان داریم. هم ارامنه در ایران آثار غنی و قوی دارند و هم ایران در سرزمین ارمنستان آثار فرهنگی غنی دارد. در بعضی از شهرها از زمان پادشاهی انوشیروان و خسرو پرویز (ساسانیان) آثاری در ارمنستان وجود دارد و حتی کتیبه های فارسی در این سرزمین شناسایی شده است. در موزه نسخ خطی ارمنستان (ماتناداران) بیش از ۴۰۰ نسخه خطی فارسی وجود دارد. حدود دو هزار آثر خطی و نسخ عربی و فارسی در این موزه موجود است. در بحث تحقیق و پژوهش تاکنون کارهای خوبی از سوی دو کشور انجام شده است و کتاب های خوبی به دو زبان فارسی و ارمنی ترجمه شده است و رفت و آمد نخبگان بین ایران و ارمنستان زیاد است و این رفت و آمد بین دانشگاه های دو کشور در حد مطلوب است و ابتدای امسال همایش میراث مکتوب در موزه «ماتناداران» شهر ایروان برگزار شد، که تعدادی از اساتید ایرانی حضور داشتند. کارهای خوبی در این بخش انجام شده است و اداره های میراث فرهنگی بعضی استان های ایران، از جمله آذربایجان های غربی و شرقی با بخش های مربوط به میراث فرهنگی در ارمنستان در ارتباط هستند.

او در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه ایران در ۶۰ کشور دفتر رایزنی دارد، اما اخبار کمتری از فعالیت برخی از آنها شنیده می شود، این مسأله ناشی از چیست؟ بیان کرد: رایزنان فرهنگی همیشه با چالش هایی مواجهند و باید شخصی این مسئولیت را بپذیرد که عاشق تلاش و کار برای ایران باشد و هدفش فقط کار کردن باشد.از طرفی، اینکه گفته می شود بعضی کشورها ظرفیت ندارند، درست است، فضای برخی کشورها واقعا بسته است. با این حال اعتقاد دارم اگر کسی اهل کار باشد، راه را پیدا می کند. البته در این دوره، رایزن های فرهنگی فعال و توانمندی در عرصه بین الملل حضور دارند.

اسدی درباره جایگاه فرهنگی ایران در ارمنستان نیز گفت: ارمنستان با اینکه جمعیتی کمتر از سه میلیون نفر دارد، ولی فعالیت ها و برنامه های فرهنگی و علمی جایگاه بالا و ظرفیت زیادی دارد و برای من شگفت انگیز است که تا این حد فضای کار در تمام زمینه های فرهنگی و هنری وجود دارد، مثلا معرفی صنایع دستی ایران در ارمنستان ظرفیت بسیار خوبی دارد، بنابراین معرفی صنایع دستی ایران را در این کشور جدی گرفته ایم و فقط به یک استان محدود نشده ایم و تلاش داریم تمرکززدایی شده و این ظرفیت برای تمام استان ها فراهم شود. ارمنستان این ظرفیت را دارد و حتی از این اقدام استقبال می کند.

او در ادامه یکی از برنامه های در دست اقدام رایزنی فرهنگی در ارمنستان را برگزاری هفته های فرهنگی نامید و افزود: سال گذشته هفته فرهنگی استان همدان برگزار شد و برای امسال برگزاری شب فرهنگی استان های خراسان رضوی و آذربایجان های غربی و شرقی، کردستان و مازندران در برنامه این رایزنی پیش بینی شده است، که البته به سرانجام رسیدن آنها به پیگیری مدیر هر یک از این استان ها بستگی دارد.

رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان ادامه داد: مسجد کبود ایروان، کانون فرهنگی و دینی ایران است، که در عین حال به عنوان مکانی تاریخی در این شهر شناخته می شود و همین جایگاه باعث می شود تبادلات و توسعه روابط فرهنگی بین ایران و ارمنستان رخ دهد. از این فضا برای برگزاری نمایشگاه های مختلف از کتاب گرفته تا صنایع دستی و جشنواره های غذا و پوشاک استفاده می شود و قرار است در همین فضا و در آینده نزدیک، جشنواره غذاهای ایرانی و ارمنی برگزار شود. افزون بر این، مسجد کبود ظرفیت آموزشی دارد، یعنی با توجه به مکانی که در اختیار داریم، آموزش زبان فارسی که سال هاست در این مسجد انجام می شود، توسعه یافته است. درحال حاضر ۶ کلاس زبان فارسی در این فضا با توجه به حجره هایی که دارد، برگزار می شود. این کلاس ها در چهار سطح ابتدایی، متوسطه، پیشرفته و فوق پیشرفته برپا می شود. در این مسجد کتابخانه خوبی هم داریم که محل رجوع نخبگان، محققان و دانشجویان ایران شناسی و زبان فارسی است. این کتابخانه حدود هشت هزار جلد کتاب به زبان فارسی دارد. هدف از توسعه این کتابخانه، آن است که منبع و مرجعی برای گسترش زبان فارسی باشد.

تقریبا در سه دانشگاه ارمنستان، کرسی ایران شناسی وجود دارد و حدود ۲۰۰ دانشجو در این رشته مشغول به تحصیل هستند. تقریبا ۱۲ مدرسه دولتی آموزش زبان فارسی داشتند و حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ دانش آموز هم زبان فارسی یاد می گرفتند و در ۶ ماه این آمار به سه هزار و ۳۰۰ نفر رسیده است. ظرفیت ارمنستان برای آموزش زبان فارسی نه تنها بسیار خوب، که منحصر به فرد است.اسدی درباره وضعیت آموزش زبان فارسی و استقبال از آن در ارمنستان، اظهار کرد: تقریبا در سه دانشگاه ارمنستان، کرسی ایران شناسی وجود دارد، که دانشجویان آن زبان فارسی یاد می گیرند. فقط در دانشگاه ملی ایروان ۱۱۰ دانشجو در سه سطح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در رشته ایرانشناسی مشغول به تحصیل هستند و تقریبا ۲۵ استاد عضو هیأت علمی در کرسی ایران شناسی دارد. دانشگاه اسلوونی ایروان هم بخش ایران شناسی خیلی قوی دارد. کرسی ایران شناسی دانشگاه دولتی زبان ها و علوم اجتماعی «بروسوف» ارمنستان نیز در حال تقویت است. برای تقویت این بخش قرار است دو استاد از ایران برای گسترش زبان فارسی به ایروان بیایند.

او در ادامه گفت: زبان فارسی سال هاست در ارمنستان تدریس می شود. زمانی که به عنوان رایزن فرهنگی در ارمنستان فعالیتم را آغاز کردم، تقریبا ۱۲ مدرسه دولتی آموزش زبان فارسی داشتند و حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ دانش آموز هم زبان فارسی یاد می گرفتند. درحال حاضر این آمار به سه هزار و ۳۰۰ نفر رسیده و این رشد در ۶ ماه رخ داده است. جالب است بدانید که مدارس ارمنستان از پایه پنجم تا نهم، آموزش زبان فارسی دارند و هر سال به تعداد این دانش آموزان اضافه می شود. البته، تعداد دانش آموزان در مدارس ارمنستان زیاد است و معمولا به بیش از ۱۷۰۰ نفر می رسد و کمترین جمیت مدارس ارمنستان در حدود ۴۰۰ نفر است. بنابراین ظرفیت این کشور برای آموزش زبان فارسی نه تنها بسیار خوب، که منحصر به فرد است.

رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان افزود: آموزش زبان فارسی در کشورهای دیگر معمولا سیستماتیک نیست و به نظرم فقط در ارمنستان این گونه باشد، چون دولت این کشور از حدود دو سال پیش قانونی تعیین کرده است که مدارس، زبان یکی از کشورهای همسایه را به عنوان زبان سوم باید آموزش دهند، یعنی دولت حمایت می کند و این فرصتی است که در ارمنستان وجود دارد، که البته از روابط دیرینه دو کشور نیز ناشی می شود و باعث شده است آموزش زبان فارسی در این کشور رشد داشته باشد. خاطرم هست بازدیدی از مدرسه ای در ایروان داشتیم که از ۱۵۰۰ نفر جمعیت آن حدود ۷۵۰ نفر فارسی آموز بودند. پرسیدیم این جمعیت چگونه رشد کرده است، گفتند «اوایل پدر و مادرها خیلی تمایل نداشتند و ترجیح می دادند فرزندانشان زبان فرانسوی یا یک زبان خارجی دیگر را یاد بگیرند، ولی الان خود پدر و مادرها فرزندانشان را تشویق می کنند فارسی بیاموزند.» البته این اظهار نظر مدیر مدرسه بود. در استان ها و شهرهای دیگر از جمله «کاپان» و «مِغری» هم که اصلا آموزش زبان فارسی نداشتند، اکنون آموزش زبان فارسی در حال رشد است، که البته عملکرد کنسولگری ایران در آن منطقه، بی تأثیر نبوده است.

او همچنین گفت: حالا که ظرفیت منحصر به فرد آموزش زبان فارسی در ارمنستان وجود دارد باید یک نسخه دیگر برای آن بپیچیم. اینکه بنیاد سعدی همان نسخه پاکستان و تونس را برای ارمنستان می پیچد شاید جوابگو نباشد، چون در ارمنستان، مدارس پیشرو هستند و نسخه و سیاست گذاری جدا نیاز دارند. حتی معتقدم کارگروه ویژه باید ایجاد شود، شرح درس ها و سرفصل های آموزشی باید ویژه و متفاوت باشد. باید براساس ذائقه دانش آموز ارمنی، کتاب فارسی را تدوین کنیم. کتاب های بنیاد سعدی خوب است، ولی برای ارمنستان خوب نیست. آن کتاب ها بیشتر جنبه آموزشگاهی دارد.

تصور ارمنستانی ها از ایران چیست؟

اسدی تاکید کرد: برای گسترش آموزش زبان فارسی به همت بیشتری در داخل کشور نیاز است و این فرصت طلایی است و اگر خوب عمل نکنیم شاید در زمان دیگری چنین فرصتی مهیا نشود و لازم است از حالا زمینه سازی شود.

رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان افزود: در مقطع کنونی شوق آفرینی و انگیزشی را برای آموزش زبان فارسی افزایش می دهیم، برای مدیران و معلمان مدارس ارمنستان در ایران اردو برگزار می کنیم که حتما انگیزه بخش خواهد بود. بنا داریم برای دانش آموزان نخبه زبان فارسی هم اردوی ایران را برگزار کنیم. المپیاد زبان فارسی را در سطح دانش آموزی و دانشجویی امسال خواهیم داشت. در این مدت دو گروه از دانشجویان دو دانشگاه را به ایران فرستادیم که تأثیر بسیار زیادی داشت، که افزون بر آموزش دو هفته ای، فرصت تماشای تهران را هم به دست آوردند. یکی از همین دانشجویان بعد از اینکه از ایران برگشت، در صفحه فیسبوکش نوشت: «از من پرسیدند قلبت کجاست، گفتم ایران. گفتند بهشتت کجاست گفتم ایران».

اسدی درباره تعداد کلی فارسی آموزان در ارمنستان، گفت: در دانشگاه های ارمنستان حدود ۲۰۰ دانشجوی ایران شناس مشغول به تحصیل هستند که زبان فارسی هم یاد می گیرند و حدود ۳۳۰۰ دانش آموز که فارسی را به عنوان زبان سوم یاد می گیرند. البته این بخشی از سیاست کشور ارمنستان است، که با توجه به تبادل فرهنگی، اقتصادی و سیاسی انجام می شود و منافع دو کشور را تأمین می کند. سوای این بحث ها، مردم ارمنستان زبان فارسی، فرهنگ و شاعران ایرانی را دوست دارند. حتی برای اجرای نمایش «سیمرغ» از منطق الطیر عطار درخواست داشتیم. این ها همه از علاقه به فرهنگ ایران ناشی می شود که باید تقویت شود.

رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان درباره دیگر فعالیت های این مرکز توضیح داد: حدود ۱۲۰ فعالیت فرهنگی در حدود یک سال گذشته از سوی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان انجام شده است، که شامل چاپ کتاب، برگزاری همایش و جشنواره های متنوع و اعزام گروه های مختلف فرهنگی، هنری و اساتید دانشگاهی، می شود.