بحث سیاسی در خانواده هیچ برندهای ندارد
ما قصد داریم تا شما را راهنمایی کنیم، که چگونه با اختلافات اندیشه با هم گفتگو کنید اما روابط خانوادگی خود را به چالش نکشید. در حالی که تنها دو هفته تا انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است، تنشهای سیاسی...
ما قصد داریم تا شما را راهنمایی کنیم، که چگونه با اختلافات اندیشه با هم گفتگو کنید اما روابط خانوادگی خود را به چالش نکشید.
در حالی که تنها دو هفته تا انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است، تنشهای سیاسی و تفرقه در بالاترین حد خود قرار دارد. بخشی از فصل انتخابات که میتواند استرسزا باشد، یافتن راههایی برای مدیریت تفاوت در دیدگاههای سیاسی با اعضا خانوادهمان است.
اختلاف عقاید به راحتی میتواند باعث خصومت و اضطراب شود و این برای سلامت روانی اعضا خانواده و حفظ سلامت روابط فی ما بین اعضا خوب نیست.
چگونه با اعضا خانواده گفتگو سیاسی کنیم؟
از میان همه موضوعاتی که خانواده ها در مورد آنها بحث می کنند، سیاست میتواند یکی از قطبیترین موضوعات باشد. این موضوع میتواند صلح آمیزترین گفتگوی شام را در چند لحظه به یک مشاجره داغ تبدیل کند. حال باید دید با چه استراتژی با اعضا خانواده گفتگو کنیم تا گفتگویی مدنی و سازنده داشته باشیم.
درک باورهای دیگران
در حالی که با یکی از اعضا خانواده خود بحث سیاسی میکنید مهم است به یاد داشته باشید که او برای اعتقادات خود دلیل موجه دارد، پس بهتر است، کنجکاو شوید که او چرا اینگونه فکر میکند. علاوه بر این، گوش دادن به نظرات او ممکن است دیدگاهی را به شما معرفی کند که قبلاً به آن توجه نکرده بودید. سعی کنید قضاوت را به حالت تعلیق درآورید و در عوض با ذهنیتی کنجکاو به عقاید او گوش دهید و اگر میخواهید در مورد عقاید خود بحث کنید، سعی کنید باورهای اعضای خانواده خود را نیز درک کنید. ورود به مکالمه از موضع فروتنی و ذهنی باز به شما شانس بیشتری برای بحث سازنده در مورد مسائل میدهد.
طنز عاقلانه
شوخ طبعی راهی عالی برای تزریق کمی ساده لوحی به هر بحثی است. فقط مطمئن شوید که از مسخره کردن و کوچک کردن یک جناحی می پرهیزید. بحثهای سیاسی اغلب دارای طنز ذاتی هستند که اگر به رسمیت شناخته شوند، میتوانند روحیه را سبک کنند.
با ظرافت از مکالمه خارج شوید
اگر متوجه شدید که حجم صدایتان در حال افزایش است و لحنتان بحث برانگیز شده است، وقت آن است که چند نفس عمیق بکشید یا با ظرافت از مکالمه خارج شوید.
از زبان بدن خود آگاه باشید
رفتار غیرکلامی بسیاری از پویاییهای نهفته در تعاملات اجتماعی چهره به چهره را بیان میکند، و به طور ضمنی نگرشها، احساسات و انگیزههای اجتماعی فرد را آشکار میکند. تحقیقات نشان میدهد که کلماتی که ما به زبان میآوریم تنها حدود ۲۰ درصد از ارتباطات ما را تشکیل میدهند، به این معنی که اکثریت قریب به اتفاق آنچه مردم از گفتههای ما میفهمند در واقع به دلیل چیزی غیر از آن چه میگوییم است.
هنگام گفتگوی سیاسی، به نشانه های غیرکلامی که ممکن است ارسال کنید، توجه داشته باشید. برخی از این نشانه های غیرکلامی عبارتند از: حرکات بدن، وضعیت بدن، ارتباط چشمی، حالت چهره، حرکات دست، حجم و لحن صدا.
همه این نشانهها میتوانند این تصور را ایجاد کنند که شما یا به نظرات طرف مقابل علاقهمند هستید یا نظر او را نادیده میگیرید. برای شرکت در یک مکالمه معنادار، سعی کنید ارتباط چشمی راحت و بیانی دلپذیر داشته باشید. همچنین از خم شدن یا بی قراری خودداری کنید، که هر دو نشان دهنده آمادگی شما برای پایان دادن به گفتگو هستند.
خروج از مجادله
معمول است که یک بحث داغ باید پایانی معقول داشته باشد، مثلا با یک اظهار نظر. در حالی که این ممکن است نسبتاً بیضرر به نظر برسد، اما تمایل دارد دیدگاه طرف مقابل را نادیده بگیرد و احساس ناشناختهای به او بدهد. بهتر است بگویید: تو به من چیزی گفتی که در موردش فکر کنم. بیا در مورد چیز دیگری صحبت کنیم و در فرصتی دیگر به این موضوع بپردازیم.
رسانه های اجتماعی
رسانههای اجتماعی مزایای زیادی از جمله کمک به ما در ارتباط با ماندن در کنار دوستان، خانواده و همکاران دارند. اما گاهی به بستری منفی تبدیل میشوند. پاک کردن پست ها بدون فکر کردن به آنها یا ارسال پیوندهایی که ممکن است از نظر واقعی درست باشند یا نباشند، بلاک کردن، آنفالو کردن و ... بسیار آسان است اما گاهی رابطه ها را در واقعیت به چالش میکشاند.
کنترل رفتارهای مجازی در جمع خانوادگی
محبوبترین سکوهای انتشار رسانههای اجتماعی؛ فیسبوک، یوتیوب، اینستاگرام، تلگرام و... در نرم افزارهای کاربردیهای خارجی و همینطور بله، ایتا، سروش، روبیکا و... از دسته نرم افزارهای کاربردی داخلی هستند که استفاده نادرست از آنها موجب بسیاری از درگیریهای خانوادگی شده است. با توجه به جو سیاسی موجود کوچکترین حرف یا حرکت نادرست میتواند موجب درگیری و اختلاف سیاسی میان اعضا خانواده شود.
بنابراین قبل از ارسال مطلب یا محتوا برای مخاطب در حالی که عصبانی یا ناامید هستید، سعی کنید محتوا را به صورت خصوصی ذخیره کنید و مدت زمان مشخصی (مثلا یک روز) منتظر بمانید. ممکن است بعد از سپری کردن زمانی که برای آرام شدن داشتید، در مورد ارسال آن محتوا نظر متفاوتی پیدا کرده باشید.
حتی شاید این محتوا تولید خودتان نیست که بخواهد شما را با یکی از اعضای خانواده به مشکل بیاندازد، اما ممکن است نظری باشد که در مورد محتوای دیگری دادهاید. قبل از نظر دادن، قانون ۲۴ ساعت را نیز امتحان کنید. ممکن است متوجه شوید که ارزش اظهار نظر کردن را ندارد، حالا که زمانی برای تفکر دارید، به یاد داشته باشید که هر چیزی که به صورت برخط به اشتراک می گذارید، هرگز نمی تواند پس گرفته شود، حتی با پاک کردن آن از فضای شکلی پیامرسان.
بیان نظر آزاد است!
با این حال، به خاطر داشته باشید که شما حق دارید نظرات خود را بیان کنید. اگر به شدت نسبت به یک موضوع سیاسی حساس هستید و محتوایی را منتشر میکنید یا به محتوای منتشره شخص دیگری پاسخ می دهید و یکی از اعضای خانواده آن را می بیند و آن را نمی پسندد، اشکالی ندارد. آنها اجازه دارند با هم مخالفت کنند و شما هم اجازه دارید باورهای خود را حفظ کنید.
حفظ سلامت روانی
وقتی صحبت از سیاست به میان می آید، همه با هم فرق دارند. برخی از مردم اختلافات سیاسی را میان اعضا خانواده خود میپذیرند، در حالی که برخی دیگر عصبی شده و صدمه میبیند. احساسات شخصی فرد در خانواده هر چه باشد، باید در نظر داشت که مهمتر از همه اینها حفظ سلامت روانی و مراقب از خود است.
بیان این پنج نکته برای مراقبت از سلامت روان در زمان بروز اختلاف دیدگاههای سیاسی در خانواده خالی از لطف نیست:
نیت او هم خوب است
هرکسی سوابق و تجربیات متفاوتی دارد که باورهای سیاسی او را شکل می دهد. علیرغم تفاوتها در مسائل مربوط به سیاست، تشخیص اینکه عضو خانواده مخالف شما نیت خوبی دارد کمک میکند تا با این فرضیه کنار بیایید. دلسوزی برای دیگران، حتی کسانی که با آنها موافق نیستیم، چیزی است که همه ما میتوانیم بیشتر آن را تمرین کنیم.
در حالی که تنها دو هفته تا انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است، تنشهای سیاسی و تفرقه در بالاترین حد خود قرار دارد. بخشی از فصل انتخابات که میتواند استرسزا باشد، یافتن راههایی برای مدیریت تفاوت در دیدگاههای سیاسی با اعضا خانوادهمان است.
اختلاف عقاید به راحتی میتواند باعث خصومت و اضطراب شود و این برای سلامت روانی اعضا خانواده و حفظ سلامت روابط فی ما بین اعضا خوب نیست.
چگونه با اعضا خانواده گفتگو سیاسی کنیم؟
از میان همه موضوعاتی که خانواده ها در مورد آنها بحث می کنند، سیاست میتواند یکی از قطبیترین موضوعات باشد. این موضوع میتواند صلح آمیزترین گفتگوی شام را در چند لحظه به یک مشاجره داغ تبدیل کند. حال باید دید با چه استراتژی با اعضا خانواده گفتگو کنیم تا گفتگویی مدنی و سازنده داشته باشیم.
درک باورهای دیگران
در حالی که با یکی از اعضا خانواده خود بحث سیاسی میکنید مهم است به یاد داشته باشید که او برای اعتقادات خود دلیل موجه دارد، پس بهتر است، کنجکاو شوید که او چرا اینگونه فکر میکند. علاوه بر این، گوش دادن به نظرات او ممکن است دیدگاهی را به شما معرفی کند که قبلاً به آن توجه نکرده بودید. سعی کنید قضاوت را به حالت تعلیق درآورید و در عوض با ذهنیتی کنجکاو به عقاید او گوش دهید و اگر میخواهید در مورد عقاید خود بحث کنید، سعی کنید باورهای اعضای خانواده خود را نیز درک کنید. ورود به مکالمه از موضع فروتنی و ذهنی باز به شما شانس بیشتری برای بحث سازنده در مورد مسائل میدهد.
طنز عاقلانه
شوخ طبعی راهی عالی برای تزریق کمی ساده لوحی به هر بحثی است. فقط مطمئن شوید که از مسخره کردن و کوچک کردن یک جناحی می پرهیزید. بحثهای سیاسی اغلب دارای طنز ذاتی هستند که اگر به رسمیت شناخته شوند، میتوانند روحیه را سبک کنند.
با ظرافت از مکالمه خارج شوید
اگر متوجه شدید که حجم صدایتان در حال افزایش است و لحنتان بحث برانگیز شده است، وقت آن است که چند نفس عمیق بکشید یا با ظرافت از مکالمه خارج شوید.
از زبان بدن خود آگاه باشید
رفتار غیرکلامی بسیاری از پویاییهای نهفته در تعاملات اجتماعی چهره به چهره را بیان میکند، و به طور ضمنی نگرشها، احساسات و انگیزههای اجتماعی فرد را آشکار میکند. تحقیقات نشان میدهد که کلماتی که ما به زبان میآوریم تنها حدود ۲۰ درصد از ارتباطات ما را تشکیل میدهند، به این معنی که اکثریت قریب به اتفاق آنچه مردم از گفتههای ما میفهمند در واقع به دلیل چیزی غیر از آن چه میگوییم است.
هنگام گفتگوی سیاسی، به نشانه های غیرکلامی که ممکن است ارسال کنید، توجه داشته باشید. برخی از این نشانه های غیرکلامی عبارتند از: حرکات بدن، وضعیت بدن، ارتباط چشمی، حالت چهره، حرکات دست، حجم و لحن صدا.
همه این نشانهها میتوانند این تصور را ایجاد کنند که شما یا به نظرات طرف مقابل علاقهمند هستید یا نظر او را نادیده میگیرید. برای شرکت در یک مکالمه معنادار، سعی کنید ارتباط چشمی راحت و بیانی دلپذیر داشته باشید. همچنین از خم شدن یا بی قراری خودداری کنید، که هر دو نشان دهنده آمادگی شما برای پایان دادن به گفتگو هستند.
خروج از مجادله
معمول است که یک بحث داغ باید پایانی معقول داشته باشد، مثلا با یک اظهار نظر. در حالی که این ممکن است نسبتاً بیضرر به نظر برسد، اما تمایل دارد دیدگاه طرف مقابل را نادیده بگیرد و احساس ناشناختهای به او بدهد. بهتر است بگویید: تو به من چیزی گفتی که در موردش فکر کنم. بیا در مورد چیز دیگری صحبت کنیم و در فرصتی دیگر به این موضوع بپردازیم.
رسانه های اجتماعی
رسانههای اجتماعی مزایای زیادی از جمله کمک به ما در ارتباط با ماندن در کنار دوستان، خانواده و همکاران دارند. اما گاهی به بستری منفی تبدیل میشوند. پاک کردن پست ها بدون فکر کردن به آنها یا ارسال پیوندهایی که ممکن است از نظر واقعی درست باشند یا نباشند، بلاک کردن، آنفالو کردن و ... بسیار آسان است اما گاهی رابطه ها را در واقعیت به چالش میکشاند.
کنترل رفتارهای مجازی در جمع خانوادگی
محبوبترین سکوهای انتشار رسانههای اجتماعی؛ فیسبوک، یوتیوب، اینستاگرام، تلگرام و... در نرم افزارهای کاربردیهای خارجی و همینطور بله، ایتا، سروش، روبیکا و... از دسته نرم افزارهای کاربردی داخلی هستند که استفاده نادرست از آنها موجب بسیاری از درگیریهای خانوادگی شده است. با توجه به جو سیاسی موجود کوچکترین حرف یا حرکت نادرست میتواند موجب درگیری و اختلاف سیاسی میان اعضا خانواده شود.
بنابراین قبل از ارسال مطلب یا محتوا برای مخاطب در حالی که عصبانی یا ناامید هستید، سعی کنید محتوا را به صورت خصوصی ذخیره کنید و مدت زمان مشخصی (مثلا یک روز) منتظر بمانید. ممکن است بعد از سپری کردن زمانی که برای آرام شدن داشتید، در مورد ارسال آن محتوا نظر متفاوتی پیدا کرده باشید.
حتی شاید این محتوا تولید خودتان نیست که بخواهد شما را با یکی از اعضای خانواده به مشکل بیاندازد، اما ممکن است نظری باشد که در مورد محتوای دیگری دادهاید. قبل از نظر دادن، قانون ۲۴ ساعت را نیز امتحان کنید. ممکن است متوجه شوید که ارزش اظهار نظر کردن را ندارد، حالا که زمانی برای تفکر دارید، به یاد داشته باشید که هر چیزی که به صورت برخط به اشتراک می گذارید، هرگز نمی تواند پس گرفته شود، حتی با پاک کردن آن از فضای شکلی پیامرسان.
بیان نظر آزاد است!
با این حال، به خاطر داشته باشید که شما حق دارید نظرات خود را بیان کنید. اگر به شدت نسبت به یک موضوع سیاسی حساس هستید و محتوایی را منتشر میکنید یا به محتوای منتشره شخص دیگری پاسخ می دهید و یکی از اعضای خانواده آن را می بیند و آن را نمی پسندد، اشکالی ندارد. آنها اجازه دارند با هم مخالفت کنند و شما هم اجازه دارید باورهای خود را حفظ کنید.
حفظ سلامت روانی
وقتی صحبت از سیاست به میان می آید، همه با هم فرق دارند. برخی از مردم اختلافات سیاسی را میان اعضا خانواده خود میپذیرند، در حالی که برخی دیگر عصبی شده و صدمه میبیند. احساسات شخصی فرد در خانواده هر چه باشد، باید در نظر داشت که مهمتر از همه اینها حفظ سلامت روانی و مراقب از خود است.
بیان این پنج نکته برای مراقبت از سلامت روان در زمان بروز اختلاف دیدگاههای سیاسی در خانواده خالی از لطف نیست:
نیت او هم خوب است
هرکسی سوابق و تجربیات متفاوتی دارد که باورهای سیاسی او را شکل می دهد. علیرغم تفاوتها در مسائل مربوط به سیاست، تشخیص اینکه عضو خانواده مخالف شما نیت خوبی دارد کمک میکند تا با این فرضیه کنار بیایید. دلسوزی برای دیگران، حتی کسانی که با آنها موافق نیستیم، چیزی است که همه ما میتوانیم بیشتر آن را تمرین کنیم.
شنونده خوبی باشید
خشم مؤثرترین راه برای ابراز ناامیدی از کسی که عقاید سیاسی متفاوتی با ما دارد نیست. بپذیرید که دیدگاههای کسی از این نوع ابراز واکنش منفی شما تغییر نخواهد کرد. تلاش برای تغییر نظر یک فرد اغلب به خوبی ختم نمیشود.
در عوض، اگر قرار است با فردی که دیدگاه متفاوتی دارد بحث کنید، سعی کنید حرف و صدای او را بشنوید و به نقطه نظرات او گوش دهید. اینجاست که باید شنونده فعالی باشید. یعنی دقیق و صبور گوش کنید.
شما همچنان می توانید باورهای خود را بیان کنید و در کنار آنها باشید. تفاوت این دو در «داشتن مدارا» و «تلاش برای درس گرفتن از تفاوت ها» است، به جای اینکه کسی را کاملاً خاموش کنید، شنونده خوبی باشید.
ارزشهای انسانی مشترک
سعی کنید ارزشهای عمیقتری را که با خانواده خود به صورت مشترک دارید، مانند شفقت، انسانیت و برابری بیشتر بشناسید. یافتن زمینههایی که هر دو طرف گفتگو میتوانند در آنها به توافق برسند، میتواند به تقویت رابطه و بالا رفتن کیفیت گفتگو کمک کند.
خانواده را عاشقانه حفظ کنید
طبیعتا دوست دارید که در خانواده دیده شوید، شنیده شوید و مورد احترام قرار بگیرید. عادلانه است که همین ادب را در مورد دیگران نیز اعمال کنید. اگر تصمیم گرفتید که با یکی از نزدیکانتان که عقاید متفاوتی دارد، در مورد مسائل سیاسی بحث کنید، حتما احترام و مهربانی نشان دهید. به خاطر داشته باشید که شما با تمام آمادگی برای یک گفتگوی سیاسی، هنوز هم باید به اعضای خانواده خود عشق بورزید، حتی اگر با آنها مخالف باشید. این جمع (خانواده) مهمترین رکن زندگی اجتماعی است، آن را عاشقانه حفظ کنید.
هوای خودت را داشته باش
زمانی که از تنشهای سیاسی در خانواده خود دلسرد یا مضطرب هستید، روی توانمندسازی خود تمرکز کنید. با دوستان، خانواده و جامعهای که ارزشهای مشابهی با شما دارند ارتباط برقرار کنید. وقتی به دلیل اضطراب سیاسی احساس ناتوانی میکنید، با دفاع از آنچه که اعتقاد دارید و کمک به دلایلی که به آنها اهمیت میدهید، اعتماد به خودتان را بالا ببرید. قدردان توانایی خودت برای کنار آمدن با این شرایط سخت باشید. شما در این شرایط و با وجود این فضای سیاسی سخت، انعطاف پذیر هستید، پس هوای خودتان را داشته باشید.
سخن پایانی
داشتن باورهای سیاسی چیز شگفت انگیزی است. یعنی به دنیا اهمیت میدهید و نسبت به مسائل پیرامون بیتفاوت نیستید. اگر احساسات شما موجب شده تا به یکی از اعضا خانواده خود توهین کنید، یک عذرخواهی از صمیم قلب میتواند تا حد زیادی به ترمیم احساسات آسیب دیده هر دوی شما کمک کند.
برخی از مردم احساس میکنند، دیدگاههای سیاسی آنها آنقدر جزء لاینفک وجودشان است که هرگز نمیتوانند آنها را تعدیل کنند یا بابت عدم احترام و توهین آن به بقیه، عذرخواهی کنند. اگر این مورد برای شما صادق است، آماده باشید که بخشی از دوستان و اعضای خانواده تان را به این دلیل از دست بدهید.
قطعا تاثیرگذاری شما روی افراد و محیط اطراف از طریق «زندگی کردن بر اساس اعتقادات خود» بیشتر از « برنده شدن در یک بحث سیاسی» است.
و حرف آخر و نتیجه تمام این مباحث فقط یک جمله است:
«وقتی روابط خانوادگی آسیب می بیند، هیچ کس برنده نمی شود.»
خشم مؤثرترین راه برای ابراز ناامیدی از کسی که عقاید سیاسی متفاوتی با ما دارد نیست. بپذیرید که دیدگاههای کسی از این نوع ابراز واکنش منفی شما تغییر نخواهد کرد. تلاش برای تغییر نظر یک فرد اغلب به خوبی ختم نمیشود.
در عوض، اگر قرار است با فردی که دیدگاه متفاوتی دارد بحث کنید، سعی کنید حرف و صدای او را بشنوید و به نقطه نظرات او گوش دهید. اینجاست که باید شنونده فعالی باشید. یعنی دقیق و صبور گوش کنید.
شما همچنان می توانید باورهای خود را بیان کنید و در کنار آنها باشید. تفاوت این دو در «داشتن مدارا» و «تلاش برای درس گرفتن از تفاوت ها» است، به جای اینکه کسی را کاملاً خاموش کنید، شنونده خوبی باشید.
ارزشهای انسانی مشترک
سعی کنید ارزشهای عمیقتری را که با خانواده خود به صورت مشترک دارید، مانند شفقت، انسانیت و برابری بیشتر بشناسید. یافتن زمینههایی که هر دو طرف گفتگو میتوانند در آنها به توافق برسند، میتواند به تقویت رابطه و بالا رفتن کیفیت گفتگو کمک کند.
خانواده را عاشقانه حفظ کنید
طبیعتا دوست دارید که در خانواده دیده شوید، شنیده شوید و مورد احترام قرار بگیرید. عادلانه است که همین ادب را در مورد دیگران نیز اعمال کنید. اگر تصمیم گرفتید که با یکی از نزدیکانتان که عقاید متفاوتی دارد، در مورد مسائل سیاسی بحث کنید، حتما احترام و مهربانی نشان دهید. به خاطر داشته باشید که شما با تمام آمادگی برای یک گفتگوی سیاسی، هنوز هم باید به اعضای خانواده خود عشق بورزید، حتی اگر با آنها مخالف باشید. این جمع (خانواده) مهمترین رکن زندگی اجتماعی است، آن را عاشقانه حفظ کنید.
هوای خودت را داشته باش
زمانی که از تنشهای سیاسی در خانواده خود دلسرد یا مضطرب هستید، روی توانمندسازی خود تمرکز کنید. با دوستان، خانواده و جامعهای که ارزشهای مشابهی با شما دارند ارتباط برقرار کنید. وقتی به دلیل اضطراب سیاسی احساس ناتوانی میکنید، با دفاع از آنچه که اعتقاد دارید و کمک به دلایلی که به آنها اهمیت میدهید، اعتماد به خودتان را بالا ببرید. قدردان توانایی خودت برای کنار آمدن با این شرایط سخت باشید. شما در این شرایط و با وجود این فضای سیاسی سخت، انعطاف پذیر هستید، پس هوای خودتان را داشته باشید.
سخن پایانی
داشتن باورهای سیاسی چیز شگفت انگیزی است. یعنی به دنیا اهمیت میدهید و نسبت به مسائل پیرامون بیتفاوت نیستید. اگر احساسات شما موجب شده تا به یکی از اعضا خانواده خود توهین کنید، یک عذرخواهی از صمیم قلب میتواند تا حد زیادی به ترمیم احساسات آسیب دیده هر دوی شما کمک کند.
برخی از مردم احساس میکنند، دیدگاههای سیاسی آنها آنقدر جزء لاینفک وجودشان است که هرگز نمیتوانند آنها را تعدیل کنند یا بابت عدم احترام و توهین آن به بقیه، عذرخواهی کنند. اگر این مورد برای شما صادق است، آماده باشید که بخشی از دوستان و اعضای خانواده تان را به این دلیل از دست بدهید.
قطعا تاثیرگذاری شما روی افراد و محیط اطراف از طریق «زندگی کردن بر اساس اعتقادات خود» بیشتر از « برنده شدن در یک بحث سیاسی» است.
و حرف آخر و نتیجه تمام این مباحث فقط یک جمله است:
«وقتی روابط خانوادگی آسیب می بیند، هیچ کس برنده نمی شود.»