چرا کودک نوپای شما غذا نمی‌خورد؟

یک کودک خردسال که غذا نمی‌خورد ممکن است تنها در حال تمایل نشان‌دادن به بعضی از غذاها باشد یا ترس از تجربهٔ غذاهای جدید. مشکلات حسی هم می‌توانند دلیل دیگری برای غذا نخوردن کودک باشند. اما گاهی که یک کودک خردسال غذا نمی‌خورد می‌تواند علامتی از یک مشکل پزشکی باشد، مثلاً بیماری ویروسی یا حساسیت غذایی.

بدغذایی کودک و هرازگاهی بی‌اشتها شدن، معمول و طبیعی است؛ اما مدت‌زمان طولانی غذا نخوردن طبیعی نیست. بچه‌ها معمولاً هر یکی دو ساعت گرسنه می‌شوند.

الگوی تغذیه‌ای نرمال برای یک کودک خردسال چیست؟

کودکان خردسال نسبت به افراد بزرگسال به غذای کمتری نیاز دارند. یک کودک فعال به ۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰ کالری در روز نیاز دارد. این کالری‌ها از غذاها و شیر گرفته می‌شوند. اگر کودکتان نمی‌تواند لبنیات بخورد باید در مورد منابع کلسیم مناسب کودک با پزشک مشورت کنید.
مقدار غذایی که کودک می‌خورد هر روز یکسان نیست. مثلاً ممکن است بعضی روزها مرتباً غذا بخورد و روزهای دیگر بسیار کم غذا بخورد. این حالت معمولاً طی یکی دو هفته تعدیل خواهد شد.

انتخابی غذاخوردن

بچه‌ها معمولاً انتخابی غذا می‌خورند. یعنی به یک سری از غذاها تمایل دارند و فقط همین‌ها را می‌خورند. علاقه‌مندی‌های غذایی بچه‌ها ممکن است برای مدتی یک‌جور بماند یا به‌مرور تغییر کند، اما به دنبال یک مزه خاص هستند: مزه شیرین.
نوزاد از همان زمان که به دنیا می‌آید مزه شیرین را ترجیح می‌دهد و به همین دلیل هم جذب شیر مادر می‌شود. تمایل کودک به مزه شیرین از بزرگ‌ترها هم بیشتر است و تا سنین نوجوانی همچنان بالاست. بچه‌ها باید «یاد بگیرند» مزه‌های خوشمزه دیگر را هم دوست داشته باشند.
بچه‌ها با تقلید از پدر و مادر و خواهر و برادر خود، خوردن را یاد می‌گیرند؛ بنابراین اگر اعضای خانواده طیف متنوعی از غذاها را بخورند، کودک نیز این رفتار را تقلید و الگوبرداری کرده و یاد می‌گیرد. فقط آماده باشید تا مدتی همان غذایی که کودک دوست دارد در دسترستان باشد.

ترس از غذاهای جدید

خیلی از بچه‌ها طی سال دوم از زندگی‌شان دچار ترس از خوردن غذاهای جدید می‌شوند که به آن نئوفوبیا می‌گویند. نئوفوبیا شایع‌ترین دلیل غذا نخوردن بچه‌هاست. ترس از غذاهای جدید در بعضی از بچه‌ها قوی‌تر و شدیدتر است؛ اما بیشتر آنها با بزرگ‌ترشدن بهتر می‌شوند.
والدین باید صبور و پیگیر باشند تا به کودک کمک کنند از این مرحله رد شود. شما می‌توانید به طور منظم کودک را در معرض غذاهای جدید قرار دهید، با هم غذا بخورید و نشانش دهید غذاهای جدید کاملاً قابل‌خوردن و خوشمزه هستند و نباید ترس و نگرانی داشته باشد.
شاید لازم باشد کودک بارهاوبارها در معرض غذاهای جدید قرار بگیرد تا بالاخره آنها را به دهان ببرد. در این فاصله سعی نکنید کودک را مجبور به خوردن این غذاها بکنید. کودکان معمولاً وقتی بارها غذایی را ببینند و شما را در حال خوردن آن مشاهده کنند، احساس می‌کنند اگر امتحانش نکنند چیزی را از دست می‌دهند.

دوست‌داشتنی‌ها و دوست‌نداشتنی‌های حسی

بچه‌ها دوبرابر افراد بزرگسال پرزهای چشایی دارند. یعنی حس چشایی آنها بسیار حساس‌تر است، خصوصاً نسبت به غذاهایی با مزه قوی‌تر یا تلخ مانند سبزیجات. بعضی از بچه‌ها نه‌تنها بر اساس مزه بلکه بر اساس اطلاعاتی که از تمام حس‌های خود جمع می‌کنند، در مورد غذاها تصمیم می‌گیرند. آنها ممکن است غذایی را بر اساس یک یا چند مورد زیر رد کنند:
. بافت
. بو
. ظاهر
. حرکت (مثلاً لرزش ژله)
. رنگ
بهترین واکنش این است که به کودک اجازه دهید غذا را کشف یا حتی با آن بازی کند. با این کار کودک چیزهای زیادی در مورد ویژگی‌های غذا یاد می‌گیرد و با آن آشنا می‌شود.
همچنین می‌توانید تمام سعی خود را بکنید تا ظاهر غذای کودک را برایش جذاب کنید. یادتان باشد کودکانی که انتخاب‌های غذایی‌شان بسیار سخت است ممکن است مشکلات مربوط به پردازش‌های حسی داشته باشند. بچه‌هایی که این مشکلات را دارند ممکن است فقط بتوانند؛ مثلاً غذاهای نرم و آبکی یا رنگ خاصی را تحمل کنند.
مشکلات حسی ممکن است منجر به مشکلاتی در تغذیه شوند، بنابراین اگر شک دارید کودکتان مشکل حسی دارد با پزشک مشورت کنید.
بچه‌ها قادر نیستند که یک رژیم غذایی متعادل برای خود ایجاد کنند. غذاهای موردعلاقه کودک را برایش فراهم کنید؛ اما به او یاد دهید غذاهایی که شما می‌خورید را نیز می‌تواند بخورد.

کاهش اشتهای گهگاهی

بچه‌ها مهارت‌های حسی قوی دارند، یعنی می‌توانند احساسات بدن خودشان را به‌خوبی درک و دریافت کنند که شامل احساس گرسنگی نیز می‌شود. اگر کودک شما چیزی نمی‌خورد و اصرار دارد گرسنه نیست، رهایش کنید. شما باید به وقتش غذاها و میان‌وعده‌ها را به او ارائه بدهید؛ ولی اصرار نکنید. کودک با بزرگ و بزرگ‌ترشدن و یادگرفتن انواع مهارت‌ها و فعالیت‌ها قادر به پاسخ‌دادن به نیازهایش خواهد بود.
بعضی از کودکان زیاد شیر یا آبمیوه می‌نوشند که باعث می‌شود معده‌شان پُر شده و در زمان غذا احساس گرسنگی نکنند. بهتر است نوشیدنی‌های بین وعده‌های اصلی را به آب محدود کنید.
یاد بگیرید چگونه اشتهای کودک را مدیریت کنید و این کار نیاز به تمرین دارد. اگر کودک مرتباً غذا زیاد می‌آورد پس سهمی بیشتر از آنچه میل دارد به او می‌دهید. اجازه دهید کودک خودش غذا برای خودش بکشد.
بچه‌ها معمولاً هر دو سه ساعت گرسنه می‌شوند، بنابراین یک میان‌وعده کوچک مثلاً یک ساعت قبل از غذای اصلی‌اش به این معنی است که کمی گرسنه است و هوس خوردن چیزی را دارد، نه گرسنه به اندازهٔ زمانی که وقت غذای اصلی‌اش است.

خستگی و حواس‌پرتی

یک کودک درست مثل یک بزرگسال ممکن است تنها به این دلیل چیزی نخورد که مثلاً خسته است. یا شاید ذهنش درگیر چیزی است که تمرکزش را گرفته است و نسبت به غذا اولویت دارد یا مثلاً:
. روز بسیار فعال و پر جنب‌وجوشی داشته
. کم خوابیده و خسته است
. هیجان یک تجربه جدید را دارد و نمی‌تواند به آن فکر نکند
اگر خستگی زمان شام تبدیل به الگویی مکرر شد، سعی کنید وعده ناهار کودک را مفصل‌تر و بزرگ‌تر کنید و شام سبک‌تر برایش تهیه نمایید.
خواب خوب و کافی در سلامتی نقش دارد، خصوصاً در کودکان خردسال. کودکان یک تا دو سال به ۱۱ تا ۱۴ ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارند و بچه‌های ۳ تا ۵ سال به ۱۰ تا ۱۳ ساعت خواب.

عوارض و بیماری‌هایی که بر تغذیه کودک اثر می‌گذارند

خودتان هم بارها تجربه کرده‌اید و می‌دانید که وقتی ناخوش هستید کم‌اشتها می‌شوید. بچه‌ها هم مثل خودتان هستند. شاید یک کودک گاهی نتواند واقعاً توضیح دهد چه مشکلی دارد یا حالش خوب نیست. برخی از عوارض می‌توانند باعث کم‌اشتهایی کودک شوند:
. دندان‌درآوردن
. یبوست
. یک عفونت ویروسی، آلرژی یا هر عارضه دیگری که باعث گلودرد یا تب می‌شود
. حساسیت غذایی مانند بیماری سلیاک
. رفلاکس معده به مری یا رفلاکس مزمن
. ازوفاژیت ائوزینوفیلیک، یک بیماری آلرژیک مزمن که باعث التهاب مری شده و بلع را دشوار و دردناک می‌کند

اختلال اجتناب/ محدودیت غذا

اختلال اجتناب یا محدودیت غذا یک نوع اختلال غذایی است که در آن کودک، مقدار یا نوع غذاهایی که می‌خورد را محدود می‌کند. چیزی که باعث می‌شود این اختلال متفاوت با دیگر مشکلات معمول غذایی باشد این است که کودکانی که این اختلال را دارند غذاخوردن خود را تا جایی محدود می‌کنند که کالری یا مواد مغذی موردنیازشان به بدنشان نمی‌رسد. این بچه‌ها اغلب دچار مشکلات رشد می‌شوند و انرژی کمتری نسبت به همسالان خود دارند.
تخمین زده می‌شود ۰.۳ درصد تا ۱۵.۵ درصد از کودکان و نوجوانان دچار این اختلال هستند. بچه‌هایی که اختلال اجتناب یا محدودیت دارند معمولاً نسبت به خود غذا احساس اضطراب می‌کنند. علت دقیق این اختلال مشخص نیست. خیلی از کارشناسان عقیده دارند ترکیبی از تندمزاجی، ژن‌ها و تجربه حوادثی مانند خفگی می‌توانند دلیل این اختلال به شمار روند.

دیگر علت‌ها:
. مشکلات مربوط به معده یا گوارش مانند رفلاکس معده به مری، بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده
. ازوفاژیت ائوزینوفیلیک
. آلرژی‌ها
. عوارض روحی و روانی مانند اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی، اوتیسم، اضطراب یا وسواس
. بیزاری حسی از غذا: یعنی کودک مرتباً از خوردن غذاهایی یا ویژگی‌هایی خاص پرهیز می‌کند
. ترس از بیماری، تهوع، خفگی یا آلرژی‌ها به دلیل دیدن کسی که این تجربیات را داشته

چه باید بکنید وقتی کودک غذا نمی‌خورد؟

آرام باشید و سعی نکنید کودک را وادار به خوردن کنید و جنگ راه نیندازید. می‌توانید این روش‌ها را به کار ببرید:
. انواع غذاها را به کودک ارائه دهید از جمله غذاهای جدید؛ اما در یک روز بیشتر از یک غذای جدید نباشد.
. غذاهای جدید را به مقدار کم به کودک بدهید. مثلاً یک قاشق به‌ازای هر سال از سن کودک.
. در هر وعده‌غذا حداقل یک نوع غذایی که می‌دانید کودک دوست دارد قرار دهید. غذاهای جدید را به‌جای اینکه پنهان کنید با غذاهای آشنای کودک ترکیب کنید.
. با غذاهای جدید چاشنی موردعلاقه کودک را همراه کنید؛ مثلاً سس گوجه‌فرنگی.
. به‌جای وادارکردن کودک تشویقش کنید. سخت است؛ اما باید خونسرد و صبور باشید و یادتان باشد کودک هر وقت گرسنه‌اش بشود غذایش را خواهد خورد.

کودک را به عادات غذایی خوب تشویق کنید

. خودتان با خوردن انواع غذاها از تمام گروه‌های غذایی الگوی خوبی باشید.
. حین غذا حواس‌پرت‌کن‌ها را حذف کنید، مثلاً تلویزیون و تلفن همراه.
. کودک را در تهیه منوی هفتگی‌اش شریک کنید. به کودک تصاویری از غذاهای مختلف را نشان دهید و از او بخواهید برای هفته‌ای که در پیش دارد یک منو انتخاب کند. در فروشگاه‌های مواد غذایی، با همدیگر مواد غذایی جدید انتخاب کنید.
. در تهیه غذا از کودک کمک بخواهید. مسلماً استفاده از یک سری از وسایل آشپزی برای کودک مناسب نیست؛ اما شما می‌توانید در خیلی از کارهای آشپزی و تهیه غذا از کودک کمک بخواهید و او را نیز شرکت دهید، مثلاً از او بخواهید هویج‌های خرد شده را در کیسه‌فریزر بریزد. یا مواد خرد شده سالاد را با هم ترکیب کند.
. هر روز سر ساعت به کودک غذا بدهید. وعده‌ها و میان‌وعده‌های کودک باید هر روز سر ساعت داده شوند. پنج دقیقه قبل از غذا به کودک اعلام کنید که وقت غذاست و باید خودش را آماده کند و تمیز و مرتب سر میز حاضر شود.
. زمان غذا را تبدیل به یک وقت لذت‌بخش خانوادگی کنید. سر غذا با کودک در مورد روزی که داشته حرف بزنید و یک تایم دورهمی خانوادگی داشته باشید و دور هم غذا بخورید.

چه زمانی باید کودک را نزد پزشک ببرید؟

واقعاً سخت است متوجه شوید چه زمانی امتناع کودک از خوردن غذا طبیعی است و چه زمانی مشکلی وجود دارد. به‌طورکلی شما باید به این دقت کنید که طی یک هفته تغذیه کودک چگونه بوده است نه طی فقط یک روز. اگر دیدید طی یک هفته کودک بسیار کم غذا خورده است پس بهتر است با پزشک مشورت کنید.

علائمی که نشان می‌دهند وضعیت کودک باید ارزیابی پزشکی شود:
. کاهش وزن یا وزن نگرفتن طی یک دوره شش‌ماهه
. شکستگی استخوان
. رژیم غذایی که محدود به ۲۰ نوع غذا یا کمتر شده است
. امتناع کودک از خوردن که دو تا سه روز ادامه پیدا کرده
. واکنش هیجانی قوی نسبت به بعضی از غذاها
. اضطرابی در کودک که به نظر مرتبط با غذا می‌آید
. امتناع کودک از یک گروه غذایی مثلاً لبنیات
. عق زدن یا استفراغ
. علائم یرقان مثلاً زردشدن پوست

آیا بچه‌ها فازهای خوردن و نخوردن دارند؟

بچه‌ها معمولاً فازهایی دارند که یا خیلی زیاد می‌خورند یا به نظر می‌رسد اصلاً چیزی نمی‌خورند. دوره‌های کوتاه کم‌اشتهایی برای بچه‌ها معمول و نرمال است. اما اگر ادامه پیدا کرد باید به پزشک مراجعه کنید.

چطور وقتی کودک چیزی نمی‌خورد عصبانی و نگران نشویم؟

برای شما پدر و مادر واقعاً سخت است؛ زیرا غذایی را برای کودک آماده کرده‌اید و حالا کودک چیزی نمی‌خورد و یا حتی غذا را پرت می‌کند. به یاد داشته باشید تا زمانی که کودک هیچ عارضه یا مشکل خاصی در سلامتی خود ندارد می‌تواند اشتهای خودش را کنترل کند و هر وقت بدنش نیاز داشته باشد و گرسنه شود غذا خواهد خورد.

چه باید بکنیم وقتی کودک به‌خاطر غذا نخوردن در حال وزن کم‌کردن است؟

اگر کودکتان در حال وزن کم‌کردن است باید با پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند علت کاهش وزن کودک را پیدا کرده و راه‌حل ارائه دهد.

آیا لازم نیست کودکان خردسال وزن زیادی به دست بیاورند تا سالم باشند؟

بستگی به این دارد که «وزن زیاد» در نظر شما چه باشد. به‌طورکلی بچه‌ها تا شش‌ماهگی باید به دوبرابر وزن تولد خود و تا یک‌سالگی به سه برابر وزن تولد خود برسند. اما هر کودکی متفاوت است و غیرعادی نیست که کودک تا یک‌سالگی به مدت چند ماه وزن چندانی اضافه نکند.