انقلاب دارو‌های ضدچاقی؛ از اثرات مثبت تا عوارض احتمالی

سرازیر شدن داروی ضد دیابت «سماگلوتاید» به عنوان ماده مؤثر داروی معروف ضدچاقی «اوزمپیک»، زندگی میلیون‌ها آمریکایی را تغییر داده است، کشوری که ۴۰ درصد از جمعیت آن با چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. اما گسترش استفاده از این دارو تنها به آمریکا ختم نمی‌شود.

اوزمپیک، یکی از داروهای معجزه‌آسایی است که در ایالات متحده برای کاهش وزن بسیار محبوب شده است، دارویی که در ابتدا برای بیماران دیابتی توسعه یافته بود. این دارو، که ماده مؤثر آن «سماگلوتاید» است، به عنوان یک داروی کاهنده اشت‌ها شناخته می‌شود و اکنون برای مقابله با چاقی استفاده می‌شود. تمامی آمریکا از این دسته دارویی که توسط شرکت «الای لی‌لی» غول داروسازی آمریکایی و شرکت «نوو نوردیسک» دانمارکی عرضه می‌شود، استقبال کرده است.

به طور خاص، سماگلوتاید جزو داروهایی است که با شبیه‌سازی هورمونی که به طور طبیعی توسط بدن تولید می‌شود، به کنترل قند خون کمک می‌کند. اما همین دارو که تحت نظارت سازمان ملی امنیت دارو و محصولات بهداشتی قرار دارد، به خاطر برخی عوارض جانبی‌اش مورد سوال است.

در فرانسه، داروی اوزمپیک محصول شرکت نوو نوردیسک با مشکلات جدی در تأمین مواجه است. در همین حال فرآورده تزریقی دیگری تحت عنوان «وی‌گووی» که توسط همان آزمایشگاه تولید می‌شود، به زودی در فرانسه در دسترس قرار می‌گیرد. این دارو هم مشابه اوزمپیک عمل می‌کند.

موثر در کاهش وزن و جایگزینی برای جراحی کوچک کردن معده

یکی از اثرات مهم سماگلوتاید، کاهش وزن است که به دلیل کاهش سرعت تخلیه معده اتفاق می‌افتد و می‌تواند کاهش وزنی ۱۰ تا ۲۰ درصدی و گاهی بیشتر را به همراه داشته باشد. افراد زیادی از نتایج مثبت مصرف این دارو راضی هستند.

زنی ساکن کاله فرانسه که به دلیل یک بحران ناگهانی به بیمارستان منتقل شد و درنهایت برای او دیابت نوع ۲ تشخیص داده شد، بلافاصله شروع به دریافت تزریق‌های «اوزمپیک» کرد و رژیم غذایی خود را به طور کامل تغییر داد. او که بارها تلاش کرده بود وزن خود را کاهش دهد اما در نهایت پس از مدتی دوباره به وزن سابق بازمیگشت. این زن ۴۴ساله در طی یک سال و نیم ۴۵ کیلو از وزن خود را از دست داد.

درمان به وسیله این دارو جایگزین مناسبی برای «جراحی باریاتریک» است که در آن آناتومی سیستم گوارش تغییر می‌کند و در همه افراد تحمل نمی‌شود.

در حال حاضر، بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی تأثیرات معجزه‌آسا و کاهش وزن سریع با استفاده از این دارو را به اشتراک می‌گذارند، حتی ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا، نیز به طور علنی درباره این دارو در شبکه اجتماعی ایکس خود صحبت کرده بود.

با این حال، در فرانسه اوزمپیک تنها برای بیماران دیابتی تایید شده است.

کاهش خطرات قلبی عروقی

برونو ورژه، پژوهشگر و رئیس گروه تحقیقاتی «موسسه ملی سلامت و تحقیقات دارویی» تأکید می‌کند که «بیماران تحت درمان با اوزمپیک کمتر دچار حملات قلبی و سکته‌های مغزی می‌شوند.» به گفته او کاهش برخی سرطان‌ها، مانند سرطان روده بزرگ نیز گزارش شده است.

برونو ورژه همچنین به «برخی مطالعات اولیه» اشاره می‌کند که نشان‌دهنده اثرات مفید و بالقوه آن بر آلزایمر و پارکینسون است. با این حال سوزرین کاره-پترو، مدیر تحریریه نشریه پزشکی «پرسکریر» این اثرات را چندان معجزه‌آسا نمی‌داند، چرا که «با کاهش وزن قابل توجه، منطقی است که خطرات قلبی-عروقی کاهش یابد.»

عوارض جانبی: «مخاطره‌ای بی‌تناسب برای چند کیلو کاهش وزن»

سوزرین کاره-پترو انتظارات بالا در مورد این دارو را عامل سوءاستفاده از این محصولات می‌داند. به گفته او کاهش میزان حوادث قلبی-عروقی قابل توجه است، اما این کاهش در حدود ۱.۵ درصد است.

در هین حال برخی عوارض جانبی اثبات شده برای این دارو شامل حالت تهوع، اسهال و هیپوگلیسمی (افت قند خون) هستند. سایر عوارض جانبی رایج شامل کاهش اشتها، سرگیجه، استفراغ، درد شکمی، یبوست، هضم دشوار، سوزش معده، رفلاکس گوارشی، نفخ، آروغ، خستگی، سنگ کیسه صفرا و کاهش وزن است.

برونو ورژه می‌گوید: «در بیشتر بیماران، این عوارض بعد از چند هفته ناپدید می‌شوند. اما برای برخی، این اثرات ادامه دارد و حدود ۶ تا ۱۷ درصد از بیماران مجبور به توقف درمان می‌شوند.»

این عوارض جانبی به دلیل تأثیر سماگلوتاید بر کند کردن تخلیه معده است. همچنین آژانس داروها و محصولات بهداشتی بلژیک از تداخل این دارو با قرص‌های ضد بارداری و بارداری‌های ناخواسته در زنان گزارش داده است.

عوارض نادر دیگر شامل تغییر در حس چشایی، افزایش ضربان قلب، التهاب لوزالمعده و سایر عوارض مانند انسداد روده و واکنش‌های آلرژیک است.

عوارض جدی‌تر می‌تواند التهاب لوزالمعده، انسداد روده، گاستروپارزی یا فلج معده (اختلالی که باعث می‌شود معده به‌طور کندتر خالی شود) و همچنین افزایش افکار خودکشی و یا عوارض ناشناخته‌تر مانند خطر سرطان تیروئید یا سرطان‌های دستگاه گوارش را دربرگیرد. این عوارض جدی‌تر با اینکه بسیار نادر هستند اما درصورت ابتلا خطرات جدی را در پی دارند.

پرفسور سورین کاره-پترو در این باره می‌افزاید: «در حال حاضر، عدم قطعیت زیادی درباره این محصول وجود دارد و خطرات هنوز به‌طور کامل شناخته نشده‌اند.» او همچنین از تجویز این دارو به غیر دیابتی‌ها انتقاد کرده و آن را «مخاطره‌ای بی‌تناسب برای چند کیلو کاهش وزن» دانسته است.

گسترش انواع تقلبی در کشورهای مختلف

یک مرد ۳۶ساله از تگزاس پس از خرید اوزمپیک ارزان قیمت از مکزیک، متوجه شد که دارویش جعلی است. او با اشتراک‌گذاری تصاویر در شبکه‌های اجتماعی، دریافت که این محصول به‌جای اوزمپیک، احتمالاً انسولین بوده که استفاده از آن می‌تواند خطراتی جدی مانند کاهش شدید قند خون، سرگیجه، تشنج و حتی مرگ را در پی داشته باشد. این حادثه نشان‌دهنده یک مشکل بزرگ در تولید داروهای تقلبی است که مجرمان با جعل شماره سری‌های دارویی، این محصولات خطرناک را توزیع می‌کنند.

شرکت نوو نوردیسک، سازنده اوزمپیک، تأیید کرد که این شماره سری جعلی مربوط به داروهایی بوده که به مصر ارسال شده بودند، اما در چندین کشور دیگر از جمله مکزیک و عراق نیز داروهای جعلی با این شماره سری کشف شده است. سازمان جهانی بهداشت و اینترپل در سال ۲۰۲۳ درباره این محصولات هشدار داده‌اند.

این داروهای جعلی شماره سری جعلی MP5B060 تاکنون در ۱۴ کشور از جمله آذربایجان، مقدونیه شمالی، مکزیک، ایالات متحده آمریکا، نیجریه، عراق و لبنان شناسایی شده و در برخی موارد باعث بستری شدن افراد شده است.