جایِ خالی سینمای دفاع مقدس در همه روزهای سال

هفته دفاع مقدس یادآور رشادت‌های رزمندگان و جوانان غیور ایرانی در جریان هشت سال دفاع مقدس هر سال و از روز سی و یکم شهریور ماه آغاز می‌شود و برخی ارگان‌ها برای ادای احترام به دلاوری ها و از خود گذشتگی‌های رزمندگان و جانبازان و شهدا، ویژه برنامه هایی را تدارک می‌بینند که در نهایت هرچقدر هم که این مراسم‌ها باشکوه و مرتب برگزار شود نمی تواند حتی گوشه ای از رشادت‌های رزمندگان هشت سال دفاع مقدس را جبران کند. هر چند نباید 8 سال دفاع مقدس تنها در یک هفته خلاصه شود و در طول سال باید به آن پرداخت. همزمان با آغاز دوران دفاع مقدس ، سینمایی با عنوان سینمای دفاع مقدس شروع به کار کرد که در این سینما قرار بود واقعیت‌های جنگ تحمیلی برای کسانی که نبودند و همچنین برای آیندگان به تصویر کشیده شود تا علاوه بر یادآوری دوران رشادت‌ها، این دلیرمردان همواره در یادها بمانند و مردم به این درک برسند که برای حفظ آب و خاک چه تن‌هایی زیر خاک رفتند و چه جان‌هایی که برای همیشه ناقص شدند. روند ساخت فیلم‌های جنگی پس از پایان دوران دفاع مقدس نیز ادامه داشت اما فروغ آن کمتر شد در حالی که می‌بیاد پس از چنین واقعه بزرگ و تأثیر گذاری در کشور، تولیدات محصولات فرهنگی به ویژه سینمایی و تلویزیونی بیشتر و با کیفیت‌تر دنبال می‌شد. به واقع انتظار و توقع از فیلم سازان بسیار فراتر از آنچه که دیده می‌شد بود. البته تولیدات خوبی در ژانر دفاع مقدس ساخته شد که قابل توجه و تقدیر بود. اوایل انقلاب و پس از جنگ هشت ساله با اینکه اوضاع سینمای کشور به شدت نابسامان بود و حتی کارگردان‌های بزرگ هم برای ادامه مسیر خود دچار دل نگرانی‌هایی بودند و همین مشکلات باعث شده بود که سینمای کشور به تعطیلی ناخواسته‌ای گرفتار شود. سینمای دفاع مقدس در برهوت فیلم‌های اجتماعی در روزهای متلاطم پس از جنگ کم کم در دل مردم و در نگاهشان جا باز کرد. با توجه به اینکه سوژه ها نو و دست نخورده بود حتی با بضاعت کم سینمایی آن روزها، فیلم هایی با کیفیت بالا تولید شد و مورد توجه نیز قرار گرفت. با بال و پر گرفتن این سبک سینما کم کم بازیگرانی نیز از این ژانر مورد توجه قرار گرفتند و به واسطه حضور در نقش های دفاع مقدسی توانستند نامی برای خود دست و پا کنند. از آن سال‌ها تاکنون که دوباره در هفته دفاع مقدس به سر می‌بریم، سینمای دفاع مقدس دچار نزول و افولی محسوس و نگران کننده شده است. در حالی که در این هفته به خصوص باید سینما و تلویزیون پر از آثار دفاع مقدسی با کیفیت بالا باشد، در همه مدیوم ها خبری از فیلم فاخر در این ژانر نیست و در سینماها تا چشم کار میکند فیلم هایی با مضمون کُمدی است که هیچ بار معنایی و حتی سینمایی نیز ندارد. باید به این نکته دقت کنیم که فیلم دفاع مقدس دارای بار معنایی و محتوایی دو چندان است، هنگامی که یک فیلم ملودرام یا کمدی به صورت سخیف و یا بی محتوا تولید و عرضه می‌شود، یک امتیاز منفی متوجه آن است ولی وقتی فیلمی درباره جنگ هشت ساله و فرماندهان جنگی و دلاوران کشور تولید می‌شود و از قضا دارای ایرادات فراوانی است، صدها امتیاز منفی را متوجه حال سازندگان اثر می‌کند. فیلم‌هایی که به قهرمانان ملی می پردازند در صورت ناتوان بودن به اعتبار، ارزش‌ها و باورهای مردم لطمه می زند. امروزه ساخت اثر در این حوزه برای عده‌ای از سازندگان به تجارت و دکان تبدیل شده و به واسطه تولید این آثار برخی پول‌های هنگفتی به جیب می‌زنند و به همین دلیل آنچنان روی خروجی کار وسواس نشان نمی‌دهند. چیزی که عیان است باید ارگان‌ها در مقابل چنین جریانی ایستادگی کنند و با دقت فراوان در سوژه و سازنده اثر، در نهایت خروجی درخور شأنی را تحویل بگیرند و به اکران برسانند. به عنوان نمونه فیلمی که در حال حاضر به صورت اکران آنلاین در اختیار مردم قرار دارد یعنی «آسمان غرب»، اثری بسیار ضعیف و در کل یک فیلم بد لقب می گیرد و قطعا می دانیم که برای ساخت این اثر هزینه‌های کلانی شده است. این فیلم و در نهایت خروجی آن تصویری ناچیز و پیش پا افتاده از یکی از شاخص ترین چهره‌های دوران دفاع مقدس به مخاطب ارائه می‌کند. شاید اگر موشکافانه به این قضیه مهم درباره فیلم های دفاع مقدس نگاه کنیم، باید برای مدتی تولید این گونه فیلم ها متوقف شود تا ساز و کار درستی در راستای غربال سازندگان صورت بگیرد. باید به صورت ریشه‌ای به مشکلات اینچنینی پرداخته شود تا شاید فکری به حال سینمای دفاع مقدس کشور بشود. کشوری مانند ایران از سوی یک کشور دیگر تحت حمله نظامی قرار می‌گیرد و در ول 8 سال دفاع مقدس، صحنه‌هایی در آن خلق می‌شود که می‌توان ادعا کرد در هیچ جنگی دیده نشده است. با این وجود و با وجود داستان‌های واقعی این 8 سال که برای آن کتاب‌های زیادی نوشته و به چاپ رسیده است و می‌تواند دستمایه سناریو و فیلمنامه‌های کارگردانان مطرح کشور باشد، اما می‌بینیم که چنین نمی‌شود. در کارنامه فیلم های دفاع مقدس نمونه های خوب زیاد داریم که با اقبال افکار عمومی روبرو شده‌اند. اگر نگاهی به ساخت فیلم‌های جنگی در دنیا بیندازیم، این ژانر یکی از ژانرهای مهم برای سینمای اروپا،‌هالیود و دیگر کشورهایی است که به نوعی جنگ را تجربه کرده‌اند و در این زمینه نمونه‌ها شاخصی وجود دارد که تماشای آنها برای هر بیننده‌ای دلچسب است. باید پذیرفت که در این زمینه کم کاری و ضعف شدید وجود دارد و باید برای اصلاح آن اقدام کرد. علی کلانتری