این بیماری روانی «کچل‌تان» می‌کند!

اختلال کندن مو یا تریکوتیلومانیا

سایک نیوز به نقل از میگنا: «تریکوتیلومانیا» یک اختلال روانی است که فرد مبتلا بر خلاف تلاش‌های مکرر برای متوقف کردن این عمل، میل مکرر به کندن موهای خود در قسمت‌های سر و یا سایر بخش‌های بدن دارد.
بعد از مدتها خود را در آینه نگاه می‌کند و با تعجب از خود می‌پرسد: «من چرا جلوی موهام کم‌پشت شده؟ من که ریزش مو ندارم! مرتب هم به موهام می‌رسم…» مادرش که حرفای او با خودش را شنیده پاسخ می‌دهد: «از بس که موها و ابروهاتو می‌کنی. هروقت سرت تو گوشیه بدون اینکه متوجه بشی با موهات بازی می‌کنی و اونارو می‌کنی»
حتماً برای شماهم پیش آمده که بدون اینکه متوجه باشید، با موهایتان بازی کنید و مدام آنها را با دست بکشید. اختلال کندن موها یا تریکوتیلومانیا یک اختلال روانی است که بسیاری از افراد بدون آنکه بدانند به آن مبتلا هستند. اکثر این افراد زمانی متوجه ابتلا به این اختلال می‌شوند که علائم ظاهری این بیماری را در خود مشاهده کنند.
در این گزارش عوامل، عوارض و چرایی ابتلا به اختلال «تریکوتیلومانیا» را بررسی خواهیم کرد.

اختلال کندن موها چیست؟

تریکوتیلومانیا یا اختلال موکنی (trichotillomania) یک اختلال روانی است که با یک میل طولانی‌مدت به کندن موهای خود مانند ابرو، موهای سر و غیره مشخص می‌شود. این امر به حدی رخ می‌دهد که ریزش مو قابل مشاهده است. ممکن است کندن مو، احساس مثبت مختصری در فرد ایجاد شود و تلاش برای متوقف کردن این عمل معمولاً برای فرد غیرممکن است. کندن مو می‌تواند در هر جایی از بدن صورت بگیرد، با این حال، کندن موهای سر و اطراف چشم شایع‌ترین هستند. کندن مو برای این افراد نیز دردآور است اما همچنان ادامه می‌یابد.
کندن موی وسواسی یا تریکوتیلومانیا جزو اختلالات کنترل تکانه دسته‌بندی می‌شود و عبارت است از کندن مکرر موها که می‌تواند منجر به از دست دادن مقدار قابل توجهی از مو شود. فرد بر اثر یک عامل برنگیزاننده به طور ناخودآگاه به سمت رفتار کندن مو سوق پیدا می‌کند و با انجام آن عمل از تنش فرد کاسته می‌شود سپس حالتی از رضایت و آرامش موقت را تجربه می‌کند. پس از مدت کوتاهی این چرخه بار دیگر آغاز می‌شود و بدین ترتیب شخص مکرراً موهای خود را می‌کند. در بسیاری از موارد قبل از کندن، فرد دست‌های از موهای خود را دور انگشت می‌پیچد.
پس «تریکوتیلومانیا» یک اختلال روانی است که فرد مبتلا بر خلاف تلاش‌های مکرر برای متوقف کردن این عمل، میل مکرر به کندن موهای خود در قسمت‌های سر و یا سایر بخش‌های بدن دارد. تریکوتیلومانیا در برخی از افراد خفیف و قابل مدیریت است؛ اما در بعضی افراد میل به کشیدن مو بسیار زیاد است و بدون درمان بهتر نخواهد شد.

علائم و نشانه‌های ابتلا به اختلال کندن موها

شاید شما هم فردی باشید که با موهای خود زیاد بازی کنید اما از علائم ابتلا به این بیماری اطلاعاتی نداشته باشید. کشیدن مو کف سر، ابرو و مژه‌ها و گاهی از سایر بخش‌های بدن به صورت مکرر، تجربه احساس هیجان و اضطراب «قبل از کندن موها و یا زمانی که فرد تلاش می کند در برابر کندن مو مقاومت کند»، احساس لذت و آسایش پس از کندن مو، از دست دادن حجم قابل توجهی از موها، گاز زدن جویدن یا خوردن موهای کنده شده، بازی با موی کنده شده و یا مالیدن آن به لب ها و صورت، تلاش مکرر اما بدون موفقیت برای قطع یا کمتر کندن موها، مشکلات جدی یا ناراحتی در محیط کار، مدرسه و سایر موقعیت های اجتماعی و … از جمله علائم ابتلا به این اختلال است.

گفتنی است بسیاری از افراد مبتلا به اختلال کندن مو عادت به کشیدن پوست، جویدن ناخن و لبهایشان نیز دارند. گاهی کشیدن موی حیوانات خانگی یا عروسک یا حتی کندن پرز از روی لباس و پارچه هم می تواند نشانه این اختلال باشد.

ویژگی‌های تشخیصی

ویژگی اصلی اختلال موکنی، کندن مکرر موی خویشتن است (ملاک A). موکنی می‌تواند در هر ناحیه بدن که مو رشد می‌کند روی دهد؛ رایج‌ترین نواحی کاسه سر، ابروها، و پلک‌ها هستند، در حالی که نواحی کمتر متداول، زیر بغل، صورت، ناحیه شرمگاهی، و اطراف مقعد است. نواحی موکنی ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند. موکنی ممکن است به صورت دوره‌های کوتاه روی دهد که در طول روز یا در طول دوره‌های نه چندان مکرر، اما مداوم پراکنده شده باشند. به‌طوری‌که به مدت چندساعت یا چندماه دوام داشته باشد.
ملاک A ایجاب می‌کند که موکنی به بی مویی منجر شود، اما افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به صورت کاملاً پخش شده موکنی کنند (یعنی، موهای تکی را از تمام نواحی بکنند) طوری‌که بی مویی به صورت آشکار قابل رویت نباشد. به گونه‌ای دیگر ممکن است افراد سعی کنند بی مویی خود را پنهان یا استتار کنند (مثلاً یا استفاده از لوزم آرایش، روسری، یا کلاه گیس). افراد مبتلا به اختلال موکنی تلاش‌های مکرری برای کاهش دادن موکنی با متوقف کردن آن انجام می‌دهند (ملاک B).

ملاک C اشاره دارد که موکنی ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زمینه‌های مهم دیگر عملکرد ایجاد می‌کند. اصطلاح ناراحتی، عواطف منفی را شامل می‌شود که ممکن است توسط فرد مبتلا به اختلال موکنی تجربه شود، مثل احساس نداشتن کنترل، شرمندگی، و خجالت. اختلال قابل ملاحظه ممکن است در زمینه‌های مختلف عملکرد روی دهد (مثل اجتماعی، شغلی، تحصیلی، و اوقات فراغت)، که تا اندازه‌ای به علت اجتناب از کار، مدرسه، یا موقعیت‌های عمومی دیگر است.

تریکوتیلومانیا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تریکوتیلومانیا بر اساس نشانه ها و علائم موجود تشخیص داده می شود و آزمایش خاصی برای آن وجود ندارد. پزشک ممکن است فردی که نشانه های تریکوتیلومانیا را دارد به یک روانپزشک یا روانشناس ارجاع دهد، که طی مصاحبه با بیمار می‌تواند احتمال ابتلا به یک اختلال کنترل تکانه را بررسی کند.

شیوع

در کل جمعیت، برآورد شیوع ۱۲ ماهه برای اختلال موکنی در بزرگسالان و نوجوانان ۱ تا ۲ درصد است. زنان بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می‌شوند که نسبت آن ۱۰:۱ است. در بین کودکان مبتلا به اختلال موکنی، پسرها و دخترها به‌طور برابری این اختلال را نشان می‌دهند.

چرا این افراد موهایشان را می‌کنند؟

کندن مو در این افراد می‌تواند متفاوت باشد. بعضی از افراد آگاهانه و برای کاهش استرس و ناراحتی خود موهایشان را می‌کنند. همچنین کندن مو می‌تواند خودکار باشد، بعضی از افراد بدون این که متوجه باشند موهای خود را می‌کنند. یکی دیگر از دلایل ایجاد این اختلال، با احساسات فرد در رابطه است؛ برای بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال کندن مو راهی برای مقابله با احساسات منفی و ناخوشایند مثل استرس، اضطراب، تنش تنهایی و خستگی است. یا برعکس، افراد مبتلا به اختلال تریکوتیلومانیا اغلب با کندن موی خود احساس رضایت و تا حدی تسکین می‌کنند.
همچنین وجود عواملی دیگری مانند دلایل ژنتیکی و یا سوابق خانوادگی، سن «در بازه سنی ۱۰ تا ۱۳ سال رخ می‌دهد»، افسردگی، اضطراب، وسواس فکری، استرس و… می تواند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند.

چه عواملی موجب تریکوتیلومانیا می شوند؟

دلیل دقیق تریکوتیلومانیا همچنان ناشناخته است. این شرایط ممکن است با اختلالاتی در مسیرهای مغزی که مناطق درگیر در تنظیم هیجانی، حرکت، شکل گیری عادت، و کنترل تکانه را به هم پیوند می دهند، مرتبط باشد. همچنین، برخی افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا ممکن است به افسردگی یا اضطراب مبتلا باشند. احتمال مشاهده تریکوتیلومانیا در افرادی که سابقه خانوادگی دارند نیز اندکی بیشتر است.
عوارض روحی و روانی ابتلا به اختلال «تریکوتیلومانیا»
عموماً این اختلال زمانی جدی گرفته می‌شود که از خود علائم ظاهری نشان دهد و تا قبل از آن خیلی برای افراد ملموس نیست. اگرچه ممکن است تریکوتیلومانیا مشکل جدی‌ای به نظر نرسد اما می‌تواند تاثیرات منفی و اساسی بر روی زندگی فرد مبتلا داشته باشد.
اختلالات عاطفی، احساس شرمندگی، تحقیر و خجالت زدگی، داشتن عزت نفس پایین، افسردگی و اضطراب، مشکل در عملکرد اجتماعی و کاری «به دلیل نداشتن عزت نفس لازم»، اجتناب از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و فرار از موقعیت‌های شغلی، آسیب دیدگی پوست و مو، عفونت و ایجاد زخم در پوست سر و… از جمله عوارض ابتلا به این اختلال است.

چگونه این اختلال را تشخیص دهیم؟

ارزیابی و تشخیص ابتلا به این بیماری می‌تواند از مطرح کردن سوالات و بحث کردن درباره از دست دادن موها، از بین بردن سایر علل احتمالی کندن مو یا ریزش مو از طریق آزمایش‌هایی که پزشک تعیین می‌کند، تشخیص هر گونه مشکل فیزیکی یا روانی که ممکن است با این اختلال در ارتباط باشد و … صورت گیرد.

چگونه این اختلال را درمان کنیم؟

افراد مبتلا به اختلال کندن موها به صورت مرتب به دنبال راه چاره‌‌ای برای درمان این معضل هستند. از آنجایی که این بیماری ریشه در عادت‌های رفتاری و مشکلات روانی دارد باید با یکی از روش‌های زیر درمان شود.
معکوس سازی عادت: رفتار درمانی، درمان اولیه برای «تریکوتیلومانیا» است. در این روش فرد مبتلا یاد می‌گیرد که چگونه در موقعیت‌هایی را که ممکن است موهای خود را بکند، رفتارهای دیگر را جایگزین آن کند. معکوس کردن عادت شامل هدایت سریع دست از موها به جای دیگری و یا رفتارهای جایگزین مانند مشت کردن انگشتان می‌شود.
تمرین برگرداندن عادت» در واقع، این به معنای جایگزینی یک عادت بد با چیز دیگری است که مضر نیست. با این روش، افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا ابتدا تشخیص این که چه زمانی و کجا نیاز به کشیدن و کندن مو را احساس می کنند را فرا می گیرند. همچنین، آنها چگونگی کسب آرامش و انجام کاری دیگر که به آنها آسیب نمی رساند را فرا می گیرند، که روشی برای کاهش تنش در زمان احساس نیاز به کشیدن مو محسوب می شود. این کار می تواند به سادگی مشت کردن دستی باشد که آنها برای کشیدن و کندن مو استفاده می کنند. درمان می تواند به هر گونه تفکر نامطلوب و مضر که ممکن است بر استرس محرک رفتار اضافه کند، رسیدگی کند.

درمان شناختی: این نوع از درمان می‌تواند به فرد مبتلا کمک کند تا باورهایی را که به «تریکوتیلومانیا» منجر می‌شوند را شناسایی و آنها را تغییر دهد.

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد: در این درمان به فرد کمک می‌شود تا تمایل به کندن موها را بدون کندن مو بپذیرد. «یعنی با میل به کندن مو کنار بیاید بدون این که موهایش را بکند.»

دارو درمانی: اگر چه تاکنون هیچ دارویی از طرف سازمان غذا و دارو برای درمان «تریکوتیلومانیا» تایید نشده است؛ اما از نظر برخی متخصصان ،استفاده از برخی داروهای ضدافسردگی می‌تواند در کنترل علائم این بیماری کمک کننده باشند.

تجویز دارو نیز می تواند بخشی از برنامه درمان باشد. نوعی از ضد افسردگی ها به نام مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) ممکن است در کمک به کاهش نیازهای بسیار شدید مفید باشند. آنتی سایکوتیک(ضد روانپریشی) های آتیپیک مانند الانزاپین یا آریپیپرازول گاهی اوقات ممکن است به صورت تک یا در ترکیب با یک SSRI استفاده شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فرد مبتلا نتواند دست از کندن موی خود بردارد، یا در اثر کندن مو از ظاهر خود احساس خجالت کرده و معذب باشد باید به روانپزشک مراجعه کند.