«هتل ایران» رشت کی به روی گردشگران باز می شود؟

بنای تاریخی هتل ایران با معماری نئوکلاسیک روسی در سال ۱۳۰۸ در مجاورت عمارت بلدیه رشت ساخته شد؛ این بنا که پس از انقلاب کاربری اداری پیدا کرد، در حال احیا و مرمت است.

به گزارش «دنیای سفر»، بنای زیبای هتل ایران که تا پیش از این تنها پوسته خارجی آن سالم مانده بود، حالا در میان داربست های فلزی قرار گرفته و مقرر شده پس از مرمت دوباره هتل ابران با کاربری هتل، پذیرای گردشگران باشد. از شهریورماه گذشته، شهروندانی که به میدان شهرداری می آیند، یکی از مجموعه بناهای میراثی مرکز رشت را در حال مرمت می بینند و روزانه کارگرهایی را مشاهده می کنند که بر داربست ایستاده و درب و پنجره های چوبی را در محل خود نصب می کنند.

مقابل درب ورودی می ایستم، بلندای مرتفع عمارتی که دو طبقه اصلی و یک نیم طبقه دارد، یادآور روزهایی است که معماری گیلان در آغاز قرن پیش، دچار تحول شد و معماری نئوکلاسیک روسی با آن گنبدهای پیازی شکلش، عرصه را بر معماری سنتی گیلان تنگ کرد. حالا وجود چهار ساختمان تاریخی ساخته شده در دوره پهلوی اول- که معماری نئوکلاسیک روسی دارد- بر زیبایی پیاده راه مرکز رشت افزوده است.

بالای داربست هایی که به بالکن کلاه فرنگی نزدیک است، پرده ای نصب شده و قدردان شکیبایی شهروندانی است که سال هاست انتظار کشیده اند تا بخت هتل ایران مانند نمای ظاهری اش سپید شود. روی پرده نوشته شده: «مرمت و احیاء هتل ایران رشت، عرصه ۱۰۰۰ متر مربع، دوره پهلوی، آغاز پروژه شهریور ۱۴۰۳ و پایان مرمت شهریور ۱۴۰۴».

از درب چوبی، وارد عمارت می شوم؛ از همان دیوارهای الحاقی ورودی بنا، معلوم می شود هتل ایران قرار نیست به شمایل ۱۰۰ سال پیش خود بازگردد. وقتی سفرنامه ها را مطالعه می کنم، نوشته شده که در طبقه اول هتل ایران؛ پذیرش هتل، رستوران و کافه بوده و اتاق های اقامت در طبقه دوم بوده است. اما اکنون به محض ورود به هتل، باید از پله ها بالا رفت و به طبقه دوم رسید و طبقه اول این بنای تاریخی- که بعد از انقلاب به واحدهای تجاری تبدیل و به افراد غیر واگذار شده- همچنان قرار است تجاری بماند و سرمایه گذار بخش خصوصی- که بنای هتل ایران را از طریق صندوق احیا در اختیار دارد- تنها قرار است طبقه دوم را احیا کند.

«هتل ایران» یا با نام قدیم آن، «هتل اروپا»، زیباترین هتلی بود که در جوار عمارت بلدیه رشت بین سال های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۴ خورشیدی ساخته شد. این بنای ارزشمند، به خاطر همسانی معماری با دیگر بناهای مرکز شهر، خرداد ماه سال ۱۳۵۶ و به شماره ۱۵۱۶ در فهرست آثار تاریخی ثبت شد. بعد از انقلاب ۱۳۵۷، در این ساختمان دخل و تصرف های زیاد از جمله تغییرکاربری طبقه اول به واحدهای تجاری رخ می دهد. در سال ۱۳۷۷ هتل ایران به اداره میراث فرهنگی واگذار می شود و از سال یاد شده تاکنون، مدیران دوره های مختلف میراث فرهنگی وعده تغییرکاربری این عمارت تاریخی را داده اند. شهروندان، سال ها منتظر تبدیل این ساختمان به «موزه مردم شناسی» بودند که سال گذشته مدیرکل میراث فرهنگی گیلان، اعلام کرد این بنا از طریق صندوق احیا، به بخش خصوصی واگذار شده است.

آخرین مالک هتل ایران قبل از مصادره، فردی به نام «مهدی احمد» بود. اما وقتی سفرنامه ها را می خوانیم، از فردی یونانی هم یاد می شود: «عصر روز ۲۹ اسفند ۱۳۲۰ ناشناس به شهر رشت وارد و در مهمانخانه ایران که سابقا به اسم اروپا بوده منزل کردیم. این مهمانخانه از بهترین مهمانخانه های رشت و مدیر آن خانمی است یونانی که پس از فوت شوهرش شخصا آن را اداره می کند. مهمانخانه بسیار نظیف، غذاهایش ماکول و اطاق هایش پاکیزه و حتی جزئیات آموزش پاک و مورد توجه کامل شهرداری است.» اینها خاطرات احمد ملکی است، مدیر روزنامه ای که خاطرات سفر خود را در نوروز ۱۳۲۱ خورشیدی در «روزنامه ستاره» منتشر کرده است.

احمد ملکی، یکبار دیگر و در فروردین ۱۳۲۲ به رشت سفر کرد و در «هتل ایران» اقامت داشت:«روز دوشنبه اول فروردین به رشت وارد و در مهمانخانه ایران منزل نمودیم. شب چهارشنبه سوم فروردین برف شدیدی در رشت بارید و ناگزیر از شدت سرما به اتاق میهمانخانه ایران پناهنده شده و چون هیزم بخاری میهمانخانه کافی نبود از خارج هم خریداری نمودیم و در نتیجه معلوم شد در رشت که چوب قیمت نداشت اکنون بهای زیادی یافته» (نک، هفت سفرنامه شمال)

شهر رشت از دوره قاجار به دلیل تردد مسافران به اروپا و برعکس، «دروازه اروپا» لقب گرفت. تا پیش از این و در دوره صفویه، سفر به اروپا از طریق «عثمانی» انجام می شد. پس از رونق آبراه تاریخی پیربازار و ایجاد بندری در حاشیه آن، تردد از پیربازار به سمت بندرانزلی و سپس اروپا صورت می گرفت. شاهان قاجار نیز در سفرهای خود به اروپا از همین گذرگاه آبی سفر کردند. بنابراین، یکی از دلایل ساخت هتل های متعدد در رشت، به خاطر آمدو شد مسافران بوده است.

سال ۱۳۸۶ هتل ایران به سرپرستی «دکتر نیکروز مبرهن شفیعی» مرمت می شود و او گزارش مرمت خود را در شماره ۱۰۶ ماهنامه گیله وا منتشر می کند. این استاد دانشگاه همان زمان، ایجاد «موزه مردم شناسی» را برای کاربری جدید هتل ایران پیشنهاد داده بود.

اما از سال یاد شده نه موزه ی در هتل ایران راه اندازی شد و نه درب هتل ایران به روی بازدیدکنندگان باز شد. و اگر در برنامه های مناسبتی همچون برپایی نمایشگاه صنایع دستی، شهروندان پا به هتل ایران گذاشتند، با سالنی وسیع در طبقه دوم مواجه می شدند و اذعان داشتند که طبقه دوم، شباهتی به بنای هتل ندارد و تنها جداره خارجی این هتل سالم مانده است.

عمارتی که به دلیل همسانی معماری آن با بناهای مجموعه شهرداری از ارزش والایی برخوردار است، پس از مرمت در سال ۱۳۸۶، عملا بلا استفاده مانده بود. دکتر مبرهن شفیعی، مرمت هتل ایران را اینگونه شرح داده است: «دخل و تصرف های نابجایی در حذف عناصر سازه ای دیوارهای باربر، ستون ها و ... رخ داده و بر اثر تخریب بنا در زمین لرزه سال ۱۳۶۹ و مرمت غیر علمی و فنی بخش مرکزی، اصل بنا دچار خدشه شده بود.

تعمیرات انجام شده در زمان های مختلف مانند؛ گذاشتن سیمان روی کف چوبی قبلی، کم کردن ارتفاع اتاق ها با ایجاد سقف کاذب، اضافه کردن غیر اصولی عناصر الحاقی مانند بالکن سرتاسری در بخش حیاط مرکزی ایجاد تاسیسات گرما و سرما رسانی و تاسیسات بهداشتی حمام و توالت و از همه مهم تر تبدیل و واگذاری بخش هایی از هتل به واحدهای تجاری و رها شدن بنای اصلی از جمله آسیب ها بوده است.»

وی می گوید، تلاش کرده اصل بنا را به شکل نخست خود برگرداند و حفظ پوسته خارجی (نمای جبهه شرقی و جنوبی) هدف اصلی او بوده است. اولین اقدامش برای آسیب شناسی تجزیه و تحلیل های معماری و سازه ای و تهیه طرح مرمت، برداشت های دقیق و مستندنگاری وضع موجود هتل بوده و این امر توسط تیمی متخصص انجام شده است.

حالا که این بنای تاریخی به بخش خصوصی واگذار شده، شهروندان امیدوارند بالاخره بخت هتل ایران سفید شود و درب هتل ایران با کاربری هتل به روی گردشگران باز شود.