گورستان تاریخی «زیرین» ری در آستانه تخریب

مدیر پایگاه ملی ری از تعرض پروژه «بام ری» یا «باغ طبرک» به گورستان تاریخی «زیرین» خبر داد و گفت: پروژه شهرداری در ری بدون مجوز و طرح مصوب از مراجع میراث فرهنگی است و باید متوقف شود.

به گزارش «دنیای سفر»، قدیر افروند، مدیر پایگاه میراث ری (زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) به ایسنا گفت: از ماه های گذشته تاکنون سه بار پایگاه ملی ری از دادستان محترم شهرستان ری درخواست توقف پروژه شهرداری منطقه ۲۰ تهران موسوم به «بام ری» یا «باغ طبرک» را داده است. روز گذشته (یکشنبه ۶ آبان ماه) با بازدید از روند غیرقانونی و مخرب پروژه سرانجام علیه شهرداری و عوامل پروژه در دادسرای عمومی و انقلاب اسلامی شهرستان ری شکایت کرده ایم و خواستار متوقف کردن پروژه شدیم و این را حضورا هم به مدیر پروژه اعلام کردیم.

افروند اظهار کرد: متاسفانه این پروژه که در سال های گذشته بدون مجوز و طرح مصوب از مراجع میراث فرهنگی شروع شده بود در نهایت بی توجهی به میراث فرهنگی ری، همین روند را پی گرفته بود که پایگاه ملی ری ضمن ورود به موضوع برای نخستین بار در اواخر بهار امسال از طریق یگان حفاظت میراث فرهنگی به توقف و تعطیلی پروژه اقدام کرده بود.

او افزود: با شکایت از شهرداری در ری و متعاقب آن ورود دادسرای ری به موضوع، تصمیماتی گرفته شد که متاسفانه شهرداری هیچگاه به آنها عمل نکرد و ناگزیر پایگاه ملی ری برای آخرین بارعلیه مسئولان ذی ربط شهرداری در ری و پروژه بام ری شکایت کرده و خواستار توقف کامل پروژه شد.

گورستان تاریخی «زیرین» (گورستان اِبنِ بابُوَیْه) نخستین گورستان شهر ری و دومین گورستان تهران است که بسیاری از مشاهیر ایران در آن دفن هستند

این باستان شناس افزود: متاسفانه در ری بسیاری مواقع آثار میراث فرهنگی و تمدنی قربانی به اصطلاح پروژه های نمایشی و خسارت بار شده اند! و این بار اجازه نخواهیم داد خود مسئولان که تکلیف قانونی دارند میراث تمدنی ری را قربانی اهداف کوتاه مدت خود کنند.

مدیر پایگاه میراث ری یادآور شد: کوه اسطوره ای بی بی شهربانو که پیش از اسلام طبرک نامیده می شد، در طول تاریخ کهن ری منطقه ای مقدس و بسیار مورد توجه و احترام بوده، چه در پیش از تاریخ و چه دوران تاریخی تا عصر ساسانی و سپس در طول دوره اسلامی.

او اضافه کرد: در گذشته باستان شناسان بزرگی چون شادروان دکتر عدل و نیز دکتر یحیی کوثری، استاد اسماعیل یغمایی و دیگرانی در این گورستان تاریخی کاوش و پژوهش کرده اند.

به گفته افروند، شادروان دکتر شهریار عدل که دهه قبل در این محوطه تاریخی کاوش و پژوهش باستان شناسی انجام داده بودند در مقاله ای به زبان فرانسه این جایگاه تاریخی را در قیاس با شهر باستانی آتن و المپ مقدس، کوه طبرک/ بی بی شهربانو را «مقدس» و این گورستان تاریخی را «شهر مردگان (نکروپولیس)» نامیدند که در دوران اسلامی هم به همان سنت گذشته به عرصه باشکوهی از برج آرامگاه های رفیع با معماری و تزیینات متنوع آجرکاری، گچبری، کاشیکاری و ... و انواع و اقسام گنبدها (مثل گنبد اینانج) و طاق و قوس ها و ... تبدیل شده بود و حداقل در یک مورد برآورد و ارزیابی این است که ارتفاع یک برج آرامگاه نزدیک به ارتفاع گنبد قابوس پرآوازه جهانی است.

شهرداری در ری عزم تخریب و امحاء یک گورستان تاریخی را کرده است؟

مدیر پایگاه میراث ری اظهار کرد: متاسفانه بیشتر این برج آرامگاه ها تا اواخر دوره قاجاری و اوایل پهلوی در اثر زلزله و یا سایر حوادث تخریب شده اند. شادروان عدل در همان مقاله شمار آثار و بقایای شناسایی شده این برج آرامگاه ها را ۱۱۸ اثر اعلام کرده اند. علاوه بر آن، شمار قابل توجهی معدن تاریخی دوره قاجاری و پیش از آن در محدوده پروژه و پیرامون آن وجود دارند که باید در اولویت حفاظت و بهسازی و تجهیز و بهره برداری گردشگری قرار گیرند تا به غنای این مجموعه افزوده شود و حال شهرداری ری بدون توجه به این میراث فرهنگی و تمدنی گرانبها و با شکوه، اساسا چنین سرمایه های ارزشمندی را نادیده گرفته و در حال نابودی و امحاء آن هاست.

افروند گفت: گویی شهرداری در حال طراحی و ساخت یک پارک معمولی است. باید شهرداری این پروژه مخرب را متوقف کند و به جای نادیده گرفتن و بی توجهی به میراث فرهنگی و تمدنی ری، اولین وظیفه و تکلیفش را خدمت به این آثار ارزشمند بداند و به وظیفه و تکلیف فرهنگی اش در نجات و رسیدگی و احیاء این آثار ارزشمند و فاخر همت گمارد و به آن ها افتخار کند وگرنه این نوع پارک ساختن ها جز خسارت و نابودی و خاطره تلخ برای مردم شریف و عزیز ری به عنوان میراث داران پرافتخار ری باشکوه و ایران عزیز چیزی باقی نخواهد گذاشت.

نام گورستان تاریخی «زیرین» برگرفته از نام محمد بن بابُویه معروف به شیخ صدوق، یکی از فقها و دانشمندان شیعه است که در این گورستان دفن شده است

گورستان زیرین در دامنه جنوبی کوه بی بی شهربانو مقابل و غرب کوه برج نقاره خانه و در حاشیه باغات معروف به «شازده» واقع شده است. گورستانی که گفته می شود زمانی ۱۱۸ گور با چهار نوع تدفین ایلخانی داشته است. سال های گذشته در نزدیکی این محدوده، پارک جنگلی حدود ۲۰ هکتاری و مسیر دسترسی آن احداث شده است، که این اقدام شهرداری ری نیز واکنش برانگیز شده بود.

پی نوشت: عکس ها و فیلم را پایگاه میراث ری در اختیار رسانه ها قرار داده است.