خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ فاطمه میرزاجعفری: آبان ماه که از راه می رسد اگر اهل کتاب باشید، منتظر آغاز شروع هفته کتاب و کتابخوانی هستید و از برنامه های آن باخبرید در غیر این صورت ممکن است نام این هفته به گوشتان نرسد. نخستین جرقه هفته کتاب به سال ۵۷ باز می‌گردد.

سال ۱۳۴۵ آئین‌نامه‌ای در این راستا صادر می‌شود که بر اساس آن هفته آخر آبان ماه هر سال، مراسمی به این نام اجرا شود. اما این آئین‌نامه ۱۱ ماده‌ای به اجرا نمی‌رسد؛ تا اینکه نخستین دوره مراسم هفته کتاب آبان سال ۱۳۷۲ برگزار شد و پیش از برگزاری این هفته، آئین‌نامه‌ای تکمیلی با توجه به خطوط اصلی سیاستگذاری و امور اجرایی هفته کتاب تنظیم می‌شود، که بر اساس این آئین‌نامه به‌منظور توسعه فرهنگ مکتوب و نیز ایجاد علاقه و شوق در عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان به امر کتاب و کتابخوانی در سراسر کشور، «هفته کتاب» نام‌گذاری می‌شود.

حالا در آستانه برگزاری سی و دومین هفته کتاب و کتابخوانی جمهوری اسلامی ایران هستیم و با انتصاب علی رمضانی توسط عبدالحسین کلانتری معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان دبیر این رویداد، باید دید هفته کتاب و کتابخوانی که ۳۰ دروه از برگزاری آن می گذرد چه برنامه هایی برای سی و دومین دوره خود دارد؛ چراکه در طی این سال ها برگزاری هفته کتاب با آیین نامه اولیه خود فاصله زیادی دارد و مردم در این برنامه ها جایی ندارند.

جای خالی خلاقیت در برنامه های هفته کتاب

هفته کتاب با هدف انس بیشتر مردم با کتاب برگزار می شود اما اگر نگاهی به برنامه های سال های اخیر این هفته بیاندازیم می بینیم که مردم در برنامه های این هفته جایی ندارند، چراکه در سال های اخیر به جز برگزاری چند پویش کتابخوانی که اکثر آن ها توسط نهاد کتابخانه های عمومی کشور و یا انتشارات های مختلف برگزار می شود؛ برنامه خاص دیگری در این هفته وجود ندارد.

این گزاره که نباید کتاب را منحصر به هفته کتاب بدانیم، حتما درست است و سخن از کتاب باید در همه سال جاری باشد نه اینکه محدود به دو ماه در سال و دو رویداد بزرگ مختص کتاب یعنی نمایشگاه بین المللی کتاب و هفته کتاب شود. اهالی کتاب باید در این هفته در میان مردم باشند و از کتاب بگویند و بشنوند.

امروز با توجه به شرایط جدید، گسترش شبکه‌های اجتماعی، قیمت بالای کتاب و غیره؛ فضای مجازی بخش زیادی از اوقات فراغت همه را پر کرده؛ اما مسئولان فرهنگی کمترین استفاده را از این فضا برای برنامه‌های هفته کتاب می‌کنند و به همان شیوه‌های قدیمی رجوع می‌کنند، هر روز نشست، کارگاه، جلسات نقد ادبی را با حضور جمعی از چهره‌های فرهنگی برگزار می‌کنند. نشست‌هایی که به دلیل تعدد آنها توسط رسانه‌های اندکی پوشش داده می‌شوند و مسئولان فرهنگی تنها به آمار و ارقام این نشست‌ها دل خوش می‌کنند در حالی که می‌توان بسیاری از برنامه‌های این هفته را به کتابفروشی ها و یا سایر مراکز فرهنگی سطح شهر برد تا هرچند کم، اما مردم نیز با برنامه‌های هفته کتاب درگیر شوند.

مدارس نیز یکی از مکان هایی است که می توان در هفته کتاب برای آن برنامه ریزی کرد، زمانی در مدرسه ها به بهانه هفته کتاب نمایشگاه هایی برگزار می شد و این نمایشاه ها منجر به شور و شوق در مدارس می شد.

زنده یاد محسن رضایی دهه‌های ۷۰ و ۸۰ به‌عنوان مدیرکل دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی، مشاور معاونت امور فرهنگی و معاونت پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مشاور قائم‌مقام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر هشت دوره هفته کتاب، در مصاحبه ای که با یکی از رسانه ها داشته است از برگزاری جشن هفته کتاب در مدارس گفته است: «جشن کتاب نیز دو، سه دوره برگزار شد، البته در تهران پررنگ‌تر از شهرستان‌ها بود. این جشن نخستین روز هفته کتاب با حضور گروه‌های دانش‌آموزی که پوشش هفته کتاب بر تن داشتند برگزار می‌شد. آنها روبه‌روی در ورودی دانشگاه‌ها یا مراکز آموزشی با ظرف شیرینی، شکلات یا چند شاخه گل به دانشجویان و دانش‌آموزان و استادان دانشگاه در چند جمله کوتاه آغاز هفته کتاب را یادآوری می‌کردند؛ علاوه‌براین بعضی از نویسندگان در این روز در مدارس، کتاب‌شان را معرفی می‌کردند و با دانش‌آموزان عکس یادگاری می‌گرفتند.» این قبیل فعالیت ها نشان می دهد که فعالیت های هفته کتاب و کتابخوانی مختص به رویدادهای نمایشی نبوده، اما در حال حاضر برنامه های هفته کتاب و کتابخوانی به تجهیز کتابخانه و برگزاری جشنواره های مختلف محدود می شود در حالی که با نسلی رو به رو هستیم که هزاران سرگرمی از جمله فضای مجازی را در دست دارد بنابراین برای اینکه کتاب را در سبد مطالعاتی اش قرار دهیم نیازمند خلاقیت هستیم.

برنامه وزارت فرهنگ و ارشاد دولت چهاردهم برای هفته کتاب چیست؟

در طول این سال ها هفته کتاب و کتابخوانی برای مسئولان نهادهای فرهنگی تبدیل به رویدادی معمولی شده و حتی خبری از تبلیغات تلویزیونی و شهری برای آغاز هفته کتاب و کتابخوانی مشاهده نمی شود. دیوارنگاره میدان ولیعصر هم که در رویدادهای مهم به آن‌رویدادها اختصاص پیدا می‌کرد، از این‌موضوع خالی است. علی رغم فعالیت‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در نصب بیلبوردهای مرتبط با کتاب و پدیدآورندگان، این‌موضوع آن‌چنان که باید در معرض دید عموم قرار نگرفت و عموم مردم سطح شهر، چندان در جریان برنامه‌های هفته کتاب قرار نگرفتند.

اما می شود در طول سال برنامه ریزی کرد تا مردم برای برگزاری این هفته مشارکت داشته باشند، نظرسنجی مردمی برای انتخاب شعار هفته کتاب و کتابخانی، رونق برنامه های تلویزیونی در حوزه کتاب می تواند از این دست فعالیت ها باشد.

یکی دیگر از مشکلات این روزهای هفته کتاب برنامه‌های مشابه فرهنگسراهاست که همگی با ساختاری مشابه برنامه‌های خود را خبری و ظاهرا از روی دست یکدیگر رونویسی می کنند. مسئولان فرهنگی هم به برگزاری همان برنامه‌های متداول و همیشگی گذشته اکتفا می‌کنند.

به گفته علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در حال حاضر سرانه مطالعه در کشور ما ۳۰ دقیقه است و رویدادی مانند هفته کتاب می‌تواند یکی از راه حل های سریع و مطمئنی باشد که سرانه مطالعه در کشور با افزایش رو به رو شود اما خب این مسئله نیازمند خلاقیت در برگزاری و اجرای برنامه‌های این هفته است و باید به مسئولان فرهنگی گفت اجازه دهید مخاطب برنامه‌های هفته کتاب مردمی باشند که در طول سال، انس چندانی با کتاب ندارند، نه کارشناسان، منتقدان و اهالی فرهنگ که همیشه با کتاب مأنوس‌اند.

در آستانه سی و دومین هفته کتاب و کتابخوانی و با تغییر کابینه دولت و روی کار آمدن سید عباس صالحی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اهالی و اصحاب فرهنگ و هنر توقع دارند نفس تازه ای به این هفته دمیده شود و دیگر با برنامه هایی که خلاقیتی در آن ها وجود ندارند و سبب جذب مخاطب نمی شود روبه رو نباشیم. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت چهاردهم باید به این نکته توجه کند که از تمام فضاهای موجود برای به میان آوردن هفته کتاب و کتابخوانی بین مردم استفاده کند و برنامه های این هفته را محدود به برگزاری چند جشنواره و نشست با حضور افراد خاص نکند.

به زبان ساده تر باید برای هفته کتاب و کتابخوانی پیش از اینکه این هفته فراموش شود فکری شود. چون این هفته قطعا بهترین فرصت برای آوردن کتاب در سبد خانوار است.