کارگاه لنج‌ سازی گوران قشم

کارگاه لنج‌ سازی گوران قشم برای علاقمندان به کشتی و دریانوردی می تواند موزه ای زنده باشد . یک تجربه متفاوت و جالب از سفر به قشم را می توان با رفتن به این کارگاه کسب نمود. لنج نوعی وسیله دریانوردی است که اندازه‌ای بزرگ‌تر از قایق و کوچک‌تر از کشتی دارد. لنج‌ها تنها در خلیج‌فارس، دریای عمان و اقیانوس هند شنا می‌کنند. «لنج» برای جنوبی‌ها فقط یک نوع کشتی نیست، لنج در جنوب کشور مفهوم زنده‌ای است که نفس می‌کشد. می‌توان آن را دید، شنید و حتی با آن صحبت کرد. مفهوم لنج با ناخدا پیوند خورده است. با سیری در ایران همراه باشید تا بیشتر با این کارگاه آشنا شوید.

صنعت لنج سازی

عمده صنعت لنج سازی ایران در بندر کنگ استان هرمزگان است و لنج‌های قشم نیز برای تعمیر به آنجا می‌روند؛ اما در روستای گوران نیز می‌توان این هنر را دید و از آن بازدید کرد. در زبان محلی کسانی که به لنج سازی مشغول هستند «گلاف» یا «جلاف» نام دارند. پایه و اساس ساخت لنج‌ها بر اساس قایق‌های بادبانی است. لنج‌های قدیمی بادبان‌های بزرگی داشتند که با مهار کردن نیروی باد حرکت می‌کردند و به آن‌ها «سمعه» می‌گفتند؛ اما از حدود ۷۰ سال پیش لنج‌ها به موتورهای دیزلی مجهز شدند و موتورها کار بادبان‌ها را می‌کنند. این موتورها اکثرا ژاپنی و بسیار گران‌قیمت هستند.

لنج‌ها انواع بسیار متنوعی دارند؛ به‌طور مثال می‌توان به حوری (لنج مخصوص مسافربری)، سماج (لنج مخصوص ماهی‌گیری) و سمبوک (لنج مخصوص باربری با ظرفیت ۱۰ تن) اشاره کرد. لنج‌ها دارای عرشه باز و نیمه‌باز هستند. معمولا مصالح اصلی برای ساخت لنج از منایع محلی و کشوری تامین می‌شوند. به‌طور مثال الوار مورد نیاز لنج سازی از تنه درختان جنگلی همچون ساج، کهور و کنار است. در این صنت چوب ساج به‌دلیل روغنی، فشرده و سخت بودن بسیار با اهمیت و ارزشمند است. گاهی چوب مورد استفاده در لنج سازی از خارج از کشور تامین می‌شود. این چوب‌ها از آفریقا به امارات و از امارات به قشم می‌رسند. قطعات فلزی هم‌چون پیچ و مهره‌ها معمولا از شهر اصفهان تامین می‌شوند.

ساختار لنج

امروزه برخی از لنج‌های جدید را از فایبرگلس می‌سازند که البته کم‌دوام‌تر هستند. لنج‌های قدیمی و چوبی تا ۱۰۰ سال می‌توانند در آب شناور بمانند. ساخت لنج هزینه بالایی دارد. گاهی به‌دلیل مشکلات مالی ساخت یک لنج حدود دو سال زمان می‌برد. لنج‌ها معمولا با نیروی انسانی کمی ساخته می‌شوند. یک نفر استادکار و حدود هشت نفر کارگر برای ساخت یک لنج همکاری می‌کنند. برای اینکه گمرک اجاره خروج از بندر را به لنج بدهد؛ باید یک ناخدا و حداقل ۶ خدمه در آن حضور داشته باشند.

استادکار ماهر نقشه سه‌بعدی لنج را تنها در ذهن خود دارد و هیچ طرح و نقشه مصور و رسم شده‌ای روی کاغذ نمی‌کشد. این نکته حیرت‌آور در ساخت لنج‌های سنتی است که هر انسانی را محو تماشای عظمت آن‌ها می‌کند. یک استادکار ماهر با کمک حافظه، تجربه، سواد و هوش خود کارگران جوان را برای ساخت لنج راهنمایی می‌کند. نقشه ساخت لنج از هزاران قطعه چوب، الوار، پیچ، میخ و مهره تشکیل شده است و استادکار با شم خاص خود آن‌ها را سر و سامان می‌دهد. در بازدید از این کارگاه بسیار جذاب می‌توان با استادکار و جوانان هم‌صحبت شد.

ثبت جهانی

۲۷ نوامبر ۲۰۱۱ در ششمین جلاس میراث معنوی سازمان یونسکو که در جزیره بالی اندونزی برگزار شد. دانش ساخت و دریانوردی با لنج‌های سنتی خلیج فارس به ثبت جهانی رسید. از آن زمان بیش از پیش توجه جهانیان به این هنر جلب شد و گردشگران بسیاری برای بازدید از این حرفه به جزیره قشم سفر کردند. طرح موزه روباز و طبیعی روستای گوران در سال ۱۳۹۶ با همکاری سازمان‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان منطقه آزاد قشم و موسسه مطالعات بین‌المللی گروه جایکا اجرا شد. هدف از تاسیس این مجموعه آشنایی با دانش دریانوردی، لنج سازی و آموزش شیوه‌های صید و صیادی است.

نحوه دسترسی به کارگاه لنج‌ سازی گوران قشم

آدرس: استان هرمزگان،جزیره‌ی قشم، روستای گوران، کارگاه لنج سازی گوران

برای بازدید از کارگاه لنج سازی گوران باید خود را از مسیرهای زمینی یا از طریق مسیر هوایی به قشم برسانید. فاصله زمینی تهران تا بندرعباس حدود ۱۴۰۰ کیلومتر است و بسته به مسیری که انتخاب می‌کنید ۱۴ تا ۱۶ ساعت طول می‌کشد. بعد از رسیدن به بندرعباس می‌توانید از طریق اسکله شهید حقانی یا بندر پل (لندی‌گراف) به قشم بروید. فاصله بندر شهید ذاکری تا کارگاه لنج سازی ۹۵ کیلومتر است و حدود ۸۲ دقیقه زمان می‌برد. اگر از طریق بندر لافت وارد جزیره قشم شده باشید. مسیر ۴۴ کیلومتری تا رسیدن به کارگاه لنج سازی گوران پیش روی شما است و حدود ۳۸ زمان می‌برد.
رفتن به قشم با هواپیما راحت‌ترین راه سفر به این جزیره است و از تهران حدود دو ساعت زمان می‌برد. فرودگاه بین‌المللی دیرستان قشم تا کارگاه لنج سازی حدود ۳۲ کیلومتر فاصله دارد و رسیدن به آن ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.