وضعیت مبهم پاویون ایران در اکسپو ژاپن

بیش از ۱۵۰ روز دیگر اکسپو ژاپن برگزار می شود و هنوز درباره محتوا و روایت گری پاویون ایران ابهام وجود دارد.

به گزارش «دنیای سفر»، بیش از ۱۵۰ روز دیگر اکسپو ژاپن برگزار می شود و هنوز درباره محتوا و روایت گری پاویون ایران ابهام وجود دارد. نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ستاد ملی ایران در اکسپو ژاپن از شفاف نبودن ساختارها و کارکردهای کمیته ها و همچنین، نامشخص و مبهم بودن محتوا و روایتگری ایران در اکسپو سخن می گوید. مسلم شجاعی به ضعف های جدی در این باره اشاره دارد و تاکید می کند که اکسپو، نمایشگاهی است که می توان چهره متفاوت ایران را به جهان نشان داد.

اکسپو قرار است از ۲۴ فروردین تا ۲۱ مهرماه ۱۴۰۴ (از ۱۳ آوریل تا ۱۳ اکتبر ۲۰۲۵) در شهر اوزاکای کانسای در ژاپن برگزار شود. موضوع اصلی این دوره «طراحی جامعه آینده برای زندگی بشر» Designing Future Society for Our Lives است. «نجات زندگی بشر»، «قدرت بخشیدن به زندگی بشر» و «پیوند زنگی بشر» نیز از موضوعات فرعی این نمایشگاه جهانی به شمار می آید که حدود ۱۶۰ کشور برآن اساس، طرح ها و روایت های خود را به مدت ۱۸۴ روز به نمایش می گذارند.

اکسپوی 2025 ژاپن (expo 2025) قرار است در یک جزیره دست ساز به نام یومشیما (Yumeshima Island) واقع در خلیج اوزاکا در ایالت کانسای ژاپن برگزار شود و برآورد شده است در ۶ ماه برپایی آن، بیش از ۲۸ میلیون نفر آن را ببینند که احتمالا سه ونیم میلیون نفر آنها غیرژاپنی باشند.

بوی خوشی از پاویون ایران در اکسپو ژاپن به مشام نمی رسد

اکسپو یا نمایشگاه جهانی (world exposition) که از نظر جایگاه و اهمیت با المپیک مقایسه می شود و به نوعی آن را المپیک فرهنگی می دانند؛ رویدادی است که هر ۵ سال یک بار در یکی از شهرهای جهان برگزار می شود و صحنه ای برای نمایش آخرین دستاوردهای فرهنگی، اجتماعی، علمی و اقتصادی کشورها و دورنمای توسعه آنها است. برپایی این رویداد در سال ۲۰۲۲ در دبی، ماهیت و ضرورت آن را برای بسیاری از شهروندان ایرانی قابل درک کرد و با وجود حواشی و انتقادهای بسیاری که آن سال به وضعیت پاویون ایران وارد شد، اکنون پرسش این است ایران که با مساله ایران هراسی به شدت درگیر است، در اکسپو ژاپن قرار است چگونه حضور یابد و چه تصویری از خود به نمایش می گذارد؟

در سایت ستاد ملی ایران در اکسپو، بخشی با عنوان «پاویون ایران» وجود دارد که صرفا هفت دوره حضور ایران در اکسپو بدون هیچ توضیح دیگری، فهرست شده و اطلاعاتی درباره پاویون، طرح ها، ایده ها و برنامه ایران برای اکسپو ژاپن وجود ندارد.

ایران در تیرماه ۱۴۰۳ قرارداد مشارکت رسمی در اکسپو ۲۰۲۵ اوزاکا- ژاپن را بسته است و براساس اخباری که در سایت این ستاد منتشر شده، درباره پاویون ایران جز اینکه پیمانکار آن ژاپنی است، هیچ داده و اطلاعات دیگری وجود ندارد.

در تیرماه ۱۴۰۳ اما خبرگزاری کیودو ژاپن اعلام کرد که ایران و پاکستان از ساخت پاویون در اکسپوی اوزاکا انصراف داده اند. تا کنون مقامات مرتبط واکنشی به این خبر نشان نداده اند و توضیحات رسمی داده نشده است و مشخص نیست آیا ایران زمینی در اکسپو اختیار کرده بود و اگر اینطور بوده تکلیف آن چه شده و چرا چنین تصمیمی گرفته شده است؟

در رصد خبرهای مربوط به پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۵ ژاپن نیز اطلاعات زیادی پیدا نمی شود، فقط سید احمدرضا علائی طباطبائی، کمیسر ژنرال ایران در اکسپو ژاپن در آبان ما سال ۱۴۰۲ در خبری کوتاه اشاره کرده بود که «پاویون ۹۰۰ متری ایران در تیپ A در بخش شمالی دهکده اکسپو در جزیره مصنوعی یومشیما در شهر اوزاکا جانمایی شده است.» او همچنین گفته بود: «برای حضور کشورها در رویداد اکسپو، نیاز به افتتاح حساب بانکی و ایجاد ماهیت حقوقی در کشور میزبان است که علی رغم رایزنی های دیپلماتیک انجام شده با دولت زاپن در هفت ماه گذشته هنوز این اجازه به کشورمان داده نشده است.»

با این وجود، براساس آنچه خبرگزاری ژاپن در اوایل تابستان امسال منتشر کرده، ایران قصد دارد پاویون خود را از نوع A به نوع X ساده تر تغییر دهد که توسط برگزارکننده ساخته و به شرکت کنندگان اجاره داده می شود. در حالی که پاکستان قصد دارد به نوع C تغییر کند، گزینه کم هزینه دیگری که توسط برگزارکننده ساخته می شود. این درحالی است که پاکستان با روایتی متفاوت از فرهنگ و تمدن خود، یکی از شگفتی های اکسپو دبی بود.

بوی خوشی از پاویون ایران در اکسپو ژاپن به مشام نمی رسد

سوای مسأله موقعیت و طراحی پاویون ایران در اکسپو ژاپن که نقطه مبهم ماجراست، نوع روایت و ایده پردازی های ایران نیز محل پرسش است؛ موضوعی که یکی از نقاط ضعف پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۲ دبی بود و کلیت آن را به چالش کشید و نقدهای بسیاری را متوجه آن کرد.

مسلم شجاعی، مدیرکل توسعه گردشگری خارجی که نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کمیته فرهنگی ستاد ملی ایران در اکسپو ژاپن درباره وضعیت پاویون ایران در اکسپو و محتوای برنامه ریزی شده برای آن، به ایسنا می گوید: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از نظر ساختار سازمانی اساسا در موضوع اکسپو نقش خیلی پررنگی ندارد، چون متولی اصلی برپایی پاویون ایران در اکسپو، وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) است. کمسیر ژنرال ایران در اکسپو را نیز همین وزارتخانۀ صمت تعیین می کند. البته وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و دیگر وزارتخانه ها هم در کمیته های مختلفی که تشکیل شده است، عضو هستند. مثلا وزارتخانه ما، عضو کمیته فرهنگی ستاد ملی اکسپو است. رئیس کمیته فرهنگی هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، پس اساسا وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نقشی کلیدی و بنیادی در اکسپو ندارد.

او ادامه داد: اگر به خاطر بیاورید در اکسپو ۲۰۲۲ دبی، ایران یک سازه خوب اما بدون محتوای مناسب داشت که چالش برانگیز شده بود. آن زمان ما (وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) معترض شدیم و به وزارت صمت پیشنهاد کردیم دست کم برای بخش روایتگری ایران از حضور راهنماهای گردشگری بهره ببرد. چون این تجربه را داشتیم در دوره وزارت آقای ضرغامی به آقای مخبر که معاون اول رئیس جمهور بود و وزیر وقت صمت نامه ای داده شد که مسئولیت محتوای پاویون ایران در اکسپو به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سپرده شود و با توجه به این که شعار محوری و مفهومی اکسپو ژاپن، «طراحی جامعه آینده بر محور زندگی انسان ها» است و این موضوع به ماموریت و ساختار حرفه ای وزارت میراث فرهنگی و گردشگری بیشتر مرتبط است، پیشنهاد تشکیل کمیته مستقل گردشگری داده شد. اما در پاسخ به نامه ما اعلام کردند که ستاد ملی اکسپو ساختار مشخص دارد و یادآور شدند که وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ذیل کمیته فرهنگی است؛ یعنی موافقت نشد.

نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ستاد ملی ایران در اکسپو افزود: همچنین معاون گردشگری نامه های زیادی به رئیس سازمان توسعه تجارت، کمسیر ژنرال ایران در اکسپو و مقام هم ترازش در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نوشت که با تشریح اوضاع کنونی و ابراز نگرانی، برای همکاری های بیشتر اعلام آمادگی کرد. در واقع ما تلاش خود را برای ایفای نقش سازنده و ارتقاء کیفیت مدنظر در ارائه محتوا انجام دادیم و مکاتبات زیادی در این باره انجام شد.

بوی خوشی از پاویون ایران در اکسپو ژاپن به مشام نمی رسد

او درباره هماهنگی ها و جلسه های ستاد ملی ایران در اکسپو و کمیته فرهنگی تا کنون در این باره، توضیح داد: به عنوان نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دو نشست شرکت کردم. آنجا هم برای تولید محتوا، اعلام همکاری کردیم و این پرسش مطرح شد که چرا برای این موضوع در ذیل کمیته فرهنگی، جلسه ای درباره محتوای ایران در اکسپو برگزار نمی شود. نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که ریاست این کمیته را برعهده دارند گفتند "با آغوش باز استقبال می کنیم"، اما براساس جلسه هایی که تا کنون برگزار شده است، به یاد ندارم کمیته فرهنگی درباره ایده پردازی، مفهوم سازی و طراحی محتوای پاویون ایران جلسه ای تا کنون با اعضای کمیته برگزار کرده باشد. البته به طرح اولیه ای رسیدند ولی یک کار ساختارمند منسجم با اعضای کمیته نبوده است.

نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ستاد ملی ایران در اکسپو یادآور شد: ما اوایل سال ۱۴۰۳ به ستاد ملی اکسپو و کمیته فرهنگی آن دعوت شدیم، فکر می کنم یکی دو بار دیگر این جلسه ها را من و کارشناس های این اداره رفته باشیم. اما به یاد ندارم کمیته فرهنگی، جلسه مستقلی برای موضوع، محتوا، تم یا غنای فرهنگی پاویون ایران، تا کنون برگزار کرده باشد، یا اگر هم برگزار شده وزارت ما بی اطلاع بوده است.

مدیرکل توسعه گردشگری خارجی اضافه کرد: یک بار هم نمایندگانی از شرکتی که با کمیته فرهنگی کار می کند، به معاونت گردشگری مراجعه کردند و ما هم برای همکاری در تولید محتوا دوباره اعلام آمادگی کردیم و اهم تولیدات محتوای در سه حوزه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی را - بیش از ۱۰ گیگ محتوا- درباره ایران به آنها دادیم. ما بارها درباره تولید محتوا برای اکسپو به شکل های مختلف اعلام آمادگی کرده ایم و حتی ابراز نگرانی شده است که با وضع موجود، دَر روی پاشنه خوبی نمی چرخد.

شجاعی اظهار کرد: تا این لحظه هم هیچ نامه رسمی مبنی بر خبر منتشر شده درباره تغییر وضعیت پاویون ایران از A به X دریافت نکرده ایم، یعنی اطلاع رسانی درباره اکسپو هم ضعف دارد و ما از رسانه ها این خبر را شنیدیم.

او تاکید کرد: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در تولید محتوا و روایت ایران، می تواند به پایون ایران در اکسپو کمک کند. وقتی پیشرفت ایران را با گردشگری پیش ببرید یعنی وضعیت حمل و نقل، جاده و زیرساخت مناسب است و فرهنگ غنی برای نمایش وجود دارد. این روایت پیشرفت ما است و با شعار سال اکسپو مهم تناسب دارد. از این طریق، روایت دقیق تر و هدفمندتری می توانستیم ارائه دهیم. البته منظور ما این نیست که بخش فرهنگ یا معماری یا دیگر بخش ها نمی توانند روایت داشته باشند، بلکه فکر می کنیم در گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی، پویایی و کارکردی از جنس "از گذشته درس بگیریم" و "اتصال تاریخ گذشته به آینده" وجود دارد.

نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ستاد ملی ایران در اکسپو گفت: بعضی از سازمان ها و وزارتخانه ها ظرفیت هایی دارند که به ارتقاء کیفیت ارائه ایران کمک می کنند و می توانند تصویر ذهنی ایجاد شده از ایران در جوامع بین المللی را تغییر دهند، یکی از آنها وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. با این حال تا الان کارکرد و فرایند هماهنگی ستاد و کمیته هایی چون فرهنگی هنوز شفاف و هم پیوند نیست و ضعف های جدی دیده می شود. می شود بهتر از ظرفیت دستگاه های مختلف استفاده کرد.

بوی خوشی از پاویون ایران در اکسپو ژاپن به مشام نمی رسد

این کارشناس گردشگری درباره اهمیت استفاده از ظرفیت اکسپو اظهار کرد: اکسپو پل آینده است، نشان دهنده این است که یک کشور در پنج سال گذشته چه کار کرده، درحال حاضر کجا ایستاده و نگاهش تا پنج سال آینده چیست. اکسپو نمایشگاه و یک ظرف زمانی ۱۰ ساله را برای هر کشوری به تصویر می کشد، یعنی ما از دبی تا الان چه کرده ایم، از حالا تا پنچ سال آینده چگونه و به چه فکر می کنم. در اکسپو قرار است بیش از ۱۶۰ کشور حضور داشته باشند، قطعا بازدیدکنندگانی از این کشورها به اکسپو ژاپن می آیند و حتما کشورها را با یکدیگر مقایسه می کنند، ما کجا چنین ظرفیت بزرگی می توانیم پیدا کنیم تا با ایران هراسی مقابله کنیم. در کجا بهتر از اکسپو می توانیم تصویر ایران امروزین را معرفی کنیم. صحبت از ۶ ماه زمان است که کلی رویداد همزمان با آن برگزار می شود از نوروز گرفته تا محرم و رویدادهای متعدد و غنی ملی و مذهبی. در این مدت فرهنگ مان را می توانیم به نمایش بگذاریم. چه ویترینی بهتر از این. چرا ویترین بزرگمان را کوچک می کنیم؟ چرا وقتی در خیابان اصلی پرتردد هستیم خود را به کوچه های فرعی کم بازدید انتقال می دهیم؟ آیا فرهنگ و مردم ما این ظرفیت را ندارند، آیا کشور ما این توانمندی غنی برای داشته ها و سرمایه های تاریخی، فرهنگی و دانشی را ندارد؟

شجاعی گفت: پیش بینی شده است بیش از ۲۸ میلیون نفر از این نمایشگاه جهانی بازدید کنند، کجا بهتر از اینجا دیگر می توان با رسانه های مخالف مقابله کرد. ما به ۲۸ میلیون نفر می توانیم بگوییم ایران آنچه در رسانه ها معرفی کردند، نیست. اگر پاویون ایران خوب باشد برای ۲۸ میلیون نفر علامت سوال و تردید مقایسه ذهنی ایجاد می شود، دیگر کجا چنین ظرفیتی پیدا می شود.