زنگ خطر مصرف خودسرانه گیاهان دارویی؛ تداخلات خطرناک با داروهای شیمیایی

یک داروساز درخصوص تداخلات مصرف داروهای گیاهی و شیمیایی توضیح داد.

در سال‌های اخیر، استفاده از داروهای گیاهی به دلیل تصور عمومی مبنی بر بی‌ضرر بودن آن‌ها، به شدت افزایش یافته است. بسیاری از افراد به دلیل نگرانی از عوارض جانبی داروهای شیمیایی، به مصرف خودسرانه گیاهان دارویی روی آورده‌اند، غافل از اینکه داروهای گیاهی نیز در صورت مصرف نادرست، می‌توانند عوارض جدی برای سلامتی به همراه داشته باشند. برخلاف باور عمومی، گیاهان دارویی، به‌ویژه زمانی که بدون تجویز متخصصان استفاده شوند، ممکن است به بروز مشکلاتی نظیر مسمومیت، تداخل دارویی و حتی آسیب به اعضای حیاتی بدن مانند کبد و کلیه منجر شوند.

با توجه به اهمیت این موضوع با امیر خلج داروساز و متخصص داروسازی سنتی گفتگو کرده‌ایم. داروساز و متخصص داروسازی سنتی با اشاره به شیوع آنفولانزا در فصل سرما گفت: بیماری‌ها معمولاً زمانی غلبه می‌کنند که بدن انسان ضعیف شده باشد و مزاج متعادل خود را از دست داده باشد.

او پیشنهاد کرد برای پیشگیری و تقویت سیستم ایمنی بدن از گیاهان دارویی استفاده شود.

وی افزود: برخی گیاهان مانند سرخارگل (اکیناسه) که به صورت دم نوش مصرف می‌شود، می‌توانند به تنظیم و تقویت سیستم ایمنی کمک کنند. همچنین، مرکبات مانند پرتقال و لیمو، به دلیل وجود فلاونوئیدها و ویتامین C، از تقویت‌کننده‌های طبیعی سیستم ایمنی محسوب می‌شوند.

خلج به تأثیر مثبت انواع دمنوش‌ها نیز اشاره کرد و افزود: دمنوش‌هایی که طبع گرم و خاصیت آرام‌بخش دارند، علاوه بر ایجاد نشاط، می‌توانند سیستم ایمنی را تقویت کنند. به عنوان نمونه، دم نوش عناب توصیه می‌شود؛ مصرف چای عناب و خوردن گوشت نرم‌شده آن برای تقویت بدن و بهبود مزاج مؤثر است.

متخصص داروسازی سنتی همچنین به خواص ضد میکروبی قوی عسل و گیاهان معطر مانند آویشن اشاره کرد و مصرف آن‌ها را به صورت دم نوش یا فرآورده‌های مختلف پیشنهاد داد.

خلج تأکید کرد که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است و استفاده از این ترکیبات طبیعی می‌تواند نه تنها به جلوگیری از بیماری کمک کند، بلکه در صورت ابتلاء، دوران بیماری را آسان‌تر کند.

هشدار درباره مصرف همزمان داروهای گیاهی و شیمیایی

خلج در خصوص تداخلات احتمالی بین داروهای گیاهی و شیمیایی توضیح داد: ماهیت ترکیبات دارویی، شیمیایی است؛ اما منابع آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد. برخی ترکیبات از منابع گیاهی و طبیعی استخراج می‌شوند و برخی دیگر در آزمایشگاه‌ها سنتز می‌شوند. با این حال، همه این ترکیبات زمانی که وارد بدن می‌شوند، ممکن است با یکدیگر تداخل داشته باشند.

وی افزود: حتی ترکیبات طبیعی نیز ممکن است به تنهایی عوارض جانبی داشته باشند و این تصور اشتباه است که داروهای گیاهی به دلیل طبیعی بودن، بی‌ضرر هستند. اگرچه ممکن است مصرف این نوع داروها به احتیاطات کمتری نیاز داشته باشد، اما همچنان احتمال تداخل آن‌ها با غذا، داروهای شیمیایی یا حتی سایر داروهای گیاهی وجود دارد.

متخصص داروسازی سنتی تاکید کرد: مصرف هر نوع دارو، چه گیاهی و چه شیمیایی، باید با دقت و تحت نظارت انجام شود تا از بروز عوارض جانبی و تداخلات ناخواسته جلوگیری شود.

توصیه‌هایی درباره مصرف خودسرانه قرص‌های اکیناسه

خلج در خصوص مصرف قرص‌های اکیناسه که به‌عنوان تقویت‌کننده سیستم ایمنی و پیشگیری از سرماخوردگی در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند، اظهار داشت: برای این موارد نمی‌توان حکم کلی صادر کرد به دلیل آنکه عوامل متعددی همچون سن، جنسیت، بیماری‌های زمینه‌ای، سوابق خانوادگی، محیط زندگی، شرایط جغرافیایی، دما، و حتی ارتفاع محل سکونت افراد در تأثیرگذاری این نوع فرآورده‌ها نقش دارند. به همین دلیل، ارائه یک نظر قطعی درباره خوب یا بد بودن مصرف آن‌ها دشوار است.

با این حال، وی اشاره کرد: اگر فرد از سلامت عمومی خوبی برخوردار باشد، داروی خاصی مصرف نکند و سابقه حساسیت به ترکیبات گیاهی یا طبیعی نداشته باشد، مصرف این محصولات معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند. اکیناسه گیاهی است که می‌تواند به تنظیم سیستم ایمنی بدن کمک کند و فرآورده‌های مختلف آن مانند قرص و شربت نیز در دسترس هستند.

متخصص داروسازی سنتی توصیه کرد: مصرف خودسرانه این فرآورده‌ها بدون مشورت با پزشک یا داروساز انجام نشود. پزشک یا داروساز، با طرح سوالات مرتبط و بررسی شرایط فردی، می‌تواند تصمیم به مصرف یا عدم مصرف این محصولات را بهتر راهنمایی کند.

هشدار در مورد عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تداخلات درمانی

خلج با اشاره به افزایش استفاده از داروهای شیمیایی و نگرانی‌هایی که درباره عوارض جانبی و تداخلات احتمالی آن‌ها با روش‌های طب سنتی و مکمل وجود دارد تاکید کرد: بسیاری از داروهای شیمیایی، بر اساس اصول علمی و فیزیولوژی بدن طراحی شده‌اند و در درمان بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون رایج هستند. اما افرادی که قصد استفاده از روش‌های طب مکمل نظیر گیاه‌درمانی، رایحه‌درمانی، طب سوزنی یا ماساژ درمانی را دارند، باید حتماً با پزشک معالج و داروساز مشورت کنند.

وی اظهار کرد: بیماران باید پیش از استفاده از هر فرآورده طبیعی یا مکمل، از تداخلات احتمالی آن با داروهای مصرفی خود مطلع شوند. این مسئله به‌ویژه در مواردی که داروهای رقیق‌کننده خون نظیر آسپرین یا وارفارین مصرف می‌شود، بسیار حائز اهمیت است.

خلج توضیح داد: افرادی که به صورت روزانه آسپرین برای رقیق کردن خون استفاده می‌کنند، اگر بخواهند مکمل‌هایی مانند روغن ماهی (حاوی امگا ۳) مصرف کنند، ممکن است در معرض خطر خونریزی شدید قرار گیرند. این خطر به‌ویژه در بیمارانی که وارفارین نیز مصرف می‌کنند، بیشتر است. بیماران در چنین شرایطی حتماً با پزشک و داروساز معتمد خود مشورت کنند تا از عوارض جانبی جدی جلوگیری شود. آگاهی از تداخلات دارویی، نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات و حفظ سلامت بیماران دارد.

مصرف دمنوش‌ها و داروهای گیاهی؛ از چه سنی و چگونه؟

وی درباره مصرف دمنوش‌ها و داروهای گیاهی توضیح داد: مصرف این محصولات بسته به سن و شرایط افراد باید با دقت و احتیاط انجام شود. در گذشته، جوامع سنتی معمولاً از گیاهانی که در دسترس‌شان بود برای درمان استفاده می‌کردند. این گیاهان به‌طور سنتی و در میزان مصرف معمول، عوارض جانبی خاصی ایجاد نمی‌کردند و فواید درمانی آن‌ها ثابت شده بود. اما با پیشرفت روش‌های عصاره گیری و تهیه فرآورده‌های دارویی، میزان و نوع ماده مؤثر در این محصولات تغییر کرده است. برای مثال، مصرف گیاهی مانند شنبلیله در غذاهایی مثل قورمه‌سبزی به‌طور معمول مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما اگر عصاره این گیاه تهیه و در اشکال دارویی مصرف شود، میزان غلظت ماده مؤثر می‌تواند به حد سمیت برسد یا اثرات پیش‌بینی‌نشده‌ای داشته باشد.

خلج تأکید کرد: در گروه‌های سنی حساس مانند کودکان، خانم‌های باردار و شیرده، افراد مسن، یا افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای، مصرف این محصولات باید با احتیاط و با مشورت پزشک یا داروساز انجام شود. شکل مصرف، میزان غلظت ماده مؤثر، و شرایط فرد مصرف‌کننده عوامل مهمی هستند که باید در نظر گرفته شوند.

متخصص داروسازی سنتی در پایان گفت: برای اطمینان از ایمنی مصرف دمنوش‌ها و داروهای گیاهی، بهتر است از مصرف خودسرانه اجتناب کرده و در صورت نیاز به استفاده دارویی، با پزشک متخصص یا داروساز مشورت کنید.