تقابل سوخت‌ های فسیلی با انرژی‌ های پاک

گزارش «آینده‌پژوهی انرژی جهان ۲۰۲۴» به تازگی توسط «آژانس بین‌المللی انرژی» منتشر شده و در آن به‌دنبال این است که روندهای جدید و عدم‌قطعیت‌هایی را که در جریان گذار انرژی با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم تا حد امکان تشریح کند.

اگرچه ریسک‌های ژئوپلتیکی مانند اختلال در جریان گذار انرژی، و تغییرات سیاسی یکباره فراوان هستند، اما پارادایم بازار انرژی در حال تغییر است و زمینه را برای رقابت شدید بین سوخت‌ها و فناوری‌های مختلف فراهم می‌کند.

مرحله بعدی در گذار به یک سیستم انرژی ایمن‌تر و پایدارتر قرار است در یک زمینه جدید بازار انرژی اتفاق بیفتد که با خطرات ژئوپلیتیکی مستمر و همچنین عرضه نسبتا فراوان سوخت‌ها و فناوری‌های متعدد مشخص می‌شود.

تجزیه و تحلیل «آژانس بین‌المللی انرژی»، حاکی از آن است که با مازاد عرضه نفت خام و گاز طبیعی مایع‌شده در نیمه دوم دهه ۲۰۲۰ روبه‌رو خواهیم شد. از سوی دیگر شاهد توسعه هر چه سریع‌تر فناوری‌های پاک به‌ویژه پنل‌های خورشیدی و باتری‌ها خواهیم بود.

در چنین شرایطی قیمت فناوری‌های پاک روندی نزول را دنبال کرده و رقابت‌پذیری آن‌ها در مقایسه با سوخت‌های فسیلی افزایش پیدا می‌کند. با وجود این موارد اما شتاب بخشیدن به توسعه تجدیدپذیرها نیازمند سیاستگزاری‌های عقلایی است.

گزارش «لازارد» نشان می‌دهد که مابین هزینه تولید یک اسب‌بخار با سوخت فسیلی و انرژی‌های پاک در ابعاد بزرگ فاصله‌ای نیست.

انرژی پاک با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال وارد شدن به سیستم انرژی جهانی است. به‌نحوی که بیش از ۵۶۰ گیگاوات ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر جدید در سال ۲۰۲۳ اضافه شد، اما استقرار این دسته از انرژی‌ها از نقطه نظر فناوری‌ها و کشورها یکسان نیست. جریان سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های انرژی پاک هر سال به ۲تریلیون دلار نزدیک می‌شود که تقریبا دو برابر مجموع سرمایه‌گذاری در حامل‌های انرژی فسیلی شامل بنزین، گازوئیل و گاز طبیعی است.

افزایش سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های پاک به افزایش ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر در منابع صنعتی از ۴۲۵۰ گیگاوات امروزی به نزدیک به ۱۰هزار گیگاوات در سال ۲۰۳۰ در چارچوب سناریو «سیاست‌های اعلام شده» کمک می‌کند. با وجود آنکه هدف مدنظر کمتر از هدف سه برابری تعیین‌شده در «کاپ ۲۸» است اما در مجموع منجر به کاهش سهم زغال‌سنگ از سبد تولید برق جهان خواهد شد.

از سوی دیگر انتظار می‌رود تجدیدپذیرها در کنار انرژی هسته‌ای تا قبل از سال ۲۰۳۰ بیش از نیمی از برق جهان را تامین کنند که۶۰درصد ظرفیت تجدیدپذیر جدید اضافه‌شده در سراسر جهان در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده است.

تولید پنل‌های خورشیدی چین به تنهایی در مسیری قرار دارد که در اوایل دهه ۲۰۳۰ از کل تقاضای برق فعلی ایالات متحده فراتر می‌رود. با این وجود در چین و سایر کشورهای جهان پرسش‌هایی در مورد اینکه ظرفیت تجدیدپذیر جدید چقدر سریع و کارآمد می‌توانند در سیستم‌های برق ادغام شوند و اینکه آیا گسترش شبکه و زمان‌های صدور مجوز به‌صورت همزمان قابل انجام است، وجود دارد.

در چنین شرایطی عدم سیاستگزاری درست و هزینه بالای سرمایه‌گذاری، پروژه‌های انرژی پاک را در بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه متوقف می‌کند. روند اخیر انرژی پاک در اقتصادهای پیشرفته تصویر متفاوتی ارائه می‌دهد، با شتاب در برخی مناطق همراه با کندی در برخی دیگر، ازجمله کاهش شدید فروش پمپ حرارتی در اروپا در نیمه اول سال ۲۰۲۴. پیشرفت در سایر تعهدات اصلی «کاپ ۲۸» با تاخیر مواجه شده است.

هدف دو برابر کردن بهره‌وری انرژی می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتری نسبت به هر چیز دیگری ایجاد کند، اما تحت سیاست‌های امروزی بسیار دور از دسترس است. از سوی دیگر فناوری‌های آزمایش‌شده نیز برای کاهش عمده انتشار متان از عملیات سوخت‌های فسیلی در دسترس هستند، اما تلاش‌های انجام‌شده در این حوزه کافی نیست.