29 سال پیش در چنین روزی، مرورگر اینترنت اکسپلورر 2 منتشر شد

داستان اوج‌گیری و افول اینترنت اکسپلورر، شکست دادن نت‌اسکیپ نویگیتور و شکست‌خوردنش از کروم، روایتی جالب و خواندنی است.

چند دهه پیش، مایکروسافت تصمیم مهمی گرفت تا نسخه‌ی دوم مرورگر اینترنت اکسپلورر را همراه با سیستم‌عامل جدید خود در آن زمان یعنی ویندوز ۹۵ منتشر کند. این اقدام در آن دوره برای مایکروسافت طبیعی به‌نظر می‌رسید؛ شناسایی محصول فناوری نوظهور، توسعه‌ی نسخه‌ای از آن و انتشار با قیمتی بسیار کمتر برای جذب سهم بازار. اینترنت اکسپلورر ۲ در ۲۷ نوامبر ۱۹۹۵ (۶ آذر ۱۳۷۴) به‌همین‌شکل منتشر شد.

هرچند رویکرد مایکروسافت در انتشار اینترنت اکسپلورر میان شرکت‌های بزرگ عادی بود، اما سازنده‌ی ویندوز انتظار نداشت واکنش شدید رقبا و در نهایت شکایت‌های حقوقی و تحقیقاتی ازطرف دولت ایالات‌متحده را به‌دنبال داشته باشد. این رویدادها سرانجام به آنچه امروز به عنوان «اولین جنگ مرورگرها» شناخته می‌شود، ختم شد.

اولین جنگ مرورگرها
برای درک اولین جنگ مرورگرها، باید بدانید اینترنت در اواسط دهه‌ی ۹۰ چگونه کار می‌کرد. در آن زمان، مرورگر اصلی وب در آمریکا Netscape Navigator بود که برخلاف مرورگرهای امروزی رایگان منتشر نمی‌شد. نت‌اسکیپ ابتدا برای استفاده‌ی شخصی، دانشگاهی و سازمان‌های غیرانتفاعی رایگان بود، اما با افزایش محبوبیت، این سیاست تغییر کرد و هزینه‌ی اشتراک مرورگر مذکور به‌ازای هر کاربر ۹۹ دلار تعیین شد.

نت‌اسکیپ نویگیتور بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ رشد کرد و روی اکثر سیستم‌های عامل اصلی دردسترس بود. این مرورگر تقریباً در هر خانه و محل کار آمریکایی وجود داشت. اما روند مذکور با تصمیم مایکروسافت برای انتشار اینترنت اکسپلورر ۲ به‌صورت رایگان همراه ویندوز ۹۵ به‌کلی تغییر کرد.

استراتژی مایکروسافت و واکنش نت‌اسکیپ
مایکروسافت قبلاً اینترنت اکسپلورر ۱ را به‌عنوان بخشی از بسته‌ی Windows 95 Plus! و افزونه‌های دیگر ارائه کرده بود، اما این‌بار شرایط متفاوت بود. با انتشار اینترنت اکسپلورر ۲، غول فناوری اهل ردموند عملاً دسترسی رایگان به اینترنت را برای هرکسی که کامپیوتر ویندوزی داشت فراهم کرد. این اقدام با نارضایتی شدید نت‌اسکیپ مواجه شد.

به‌نوشته‌ی XDA، نت‌اسکیپ با داشتن ۹۰ درصد سهم بازار مرورگرها، مدعی شد که مایکروسافت درحال ایجاد انحصار است. این ادعا هرچند از دیدگاه رقابتی عجیب به‌نظر می‌رسید، اما اشتباه نبود. هر بازاری که مایکروسافت وارد آن می‌شد، در نهایت به انحصار این شرکت درمی‌آمد. این موضوع با افشای ایمیل‌های داخلی مایکروسافت تأیید شد؛ جایی‌که بیل گیتس به‌طور خاص به رقابت با نت‌اسکیپ اشاره کرده و تیم محصول را تحت فشار قرار داده بود تا اینترنت اکسپلورر را به تولیدکنندگان رایانه ارائه دهند و به گفته‌ی خودش «نت‌اسکیپ را خفه کنند».

اینترنت اکسپلورر و نت‌اسکیپ نویگیتور رقابت شدیدی را در بازار مرورگرها تجربه کردند. نت‌اسکیپ به‌مرور زمان مرورگر خود را رایگان کرد و مجموعه‌ای از برنامه‌های جانبی را به آن افزود تا کاربران را جذب کند، اما این تلاش‌ها فایده‌ای نداشت. با گذشت زمان و فروش هر کامپیوتر ویندوزی جدید، محبوبیت اینترنت اکسپلورر بیشتر و سهم بازار نت‌اسکیپ کمتر شد.

افول نت‌اسکیپ و پیامدهای آن
نت‌اسکیپ تا سال ۱۹۹۸ هنوز حدود ۳۰ درصد از سهم بازار مرورگرها را در اختیار داشت، اما پیش‌بینی‌های سالانه نشان می‌داد که این شرکت توانایی رقابت با اینترنت اکسپلورر را ندارد؛ مرورگری که به‌صورت پیش‌فرض روی اکثر سیستم‌عامل‌ها وجود داشت و حتی در کامپیوترهای اپل نیز دردسترس بود. در همین سال، با اوج‌گیری حباب دات‌کام، نت‌اسکیپ تصمیم گرفت تنها گزینه‌ی باقی‌مانده را انتخاب کند. در ۲۴ نوامبر ۱۹۹۸ (۳ آذر ‍۱۳۷۷)، شرکت AOL موفق شد نت‌اسکیپ نویگیتور را با مبلغ ۴٫۲ میلیارد دلار خریداری کند و این معامله سال بعد نهایی شد.

مرورگری که به نام نت‌اسکیپ نویگیتور شناخته می‌شد پس از رفتن به زیر چتر AOL به‌تدریج از بین رفت. جالب اینکه در سال ۲۰۰۸، مایکروسافت شرکت و تمامی پتنت‌های آن را با پرداخت فقط یک میلیارد دلار خریداری کرد و یک سال بعد آن را به فیسبوک فروخت. به‌هرحال، میراث نت‌اسکیپ همچنان زنده ماند و پیش‌از فروش، خالق نرم‌افزار مذکور کد منبع آن را در اینترنت منتشر کرد و کاربران با به‌روزرسانی‌های مختلف، مرورگری ساختند که امروزه به‌عنوان «موزیلا فایرفاکس» می‌شناسیم.

دادگاه‌های ضدانحصار و تأثیرات آن
در همان سالی که نت‌اسکیپ به‌فروش رفت، مایکروسافت به‌دلیل نقض قوانین ضدانحصار به دادگاه کشیده شد. نتیجه‌ی این دعوی حقوقی، تأیید انحصاری‌بودن مایکروسافت بود. دادگاه حکم داد که سازنده‌ی ویندوز باید به دو شرکت مجزا تقسیم شود؛ یکی برای ساخت سیستم‌عامل و دیگری برای توسعه‌ی مرورگرهای وب.

البته تجزیه‌ی مایکروسافت هرگز رخ نداد. این شرکت به حکم تجزیه‌ی واحد سیستم‌عامل و مرورگر اعتراض کرد و پس‌از چند سال دعوی حقوقی، تقریباً بدون آسیب جدی از دادگاه خارج شد و فقط جریمه‌ای جزئی برای آن درنظر گرفته شد. سرانجام، در سال ۲۰۰۵، مایکروسافت طعم رقابت شدید را چشید؛ زمانی‌که اینترنت اکسپلورر به‌دلیل رقابت با گوگل کروم و موزیلا فایرفاکس (نسل جدید نت‌اسکیپ)، کنترل بازار را از دست داد و وارد دومین جنگ مرورگرها شد.