والت دیزنی؛ قلعه رؤیایی صنعت سرگرمی

شرکت والت دیزنی در سال ۱۹۲۳ (سال ۱۳۰۲ هجری شمسی) توسط والت دیزنی و برادرش روی دیزنی تأسیس شد.

به گزارش «دنیای سفر»، چه کسی فکرش را می کرد وقتی در سال ۱۹۲۳ (سال ۱۳۰۲ هجری شمسی) «والت دیزنی» به همراه برادرش «روی دیزنی» انمیشن سازی را در کالیفرینای آمریکا در استودیوی کوچک «شرکت انیمیشن برادران دیزنی» شروع کرد، این شرکت در کمتر از صد سال به یکی از بزرگ ترین استودیوهای هالیوود و مؤثرترین نقش آفرینان صنعت سرگرمی در سرتاسر جهان تبدیل می شود؟

دیزنی سال گذشته تولد 100 سالگی اش را جشن گرفت و امسال طبق فهرست معتبر «فرچون ۵۰۰» چهل وهفتمین شرکت پردآمد ایالات متحده است. همچنین در میان ده فیلم پروفروش تاریخ سینما، ۶ مورد آن متعلق به والت دیزنی و کمپانی های زیرمجموعه آن است. فیلم های: «انتقام جویان: پایان بازی»، «جنگ ستارگان: شماره ۶ نیرو برمی خیزد»، «انتقام جویان: جنگ بی نهایت»، «مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست»، «درون و بیرون ۲» و «شیرشاه».

والت دیزنی؛ پرچم دار اقتصاد خلاق آمریکا

بر اساس گزارش مجله فرچون (Fortune)، که در زمینه انتشار رتبه بندی سالانه ثروتمندان جهان و کمپانی های مختلف بر پایه درآمدشان فعالیت می کند، والت دیزنی رتبه ۴۷ را در لیست پردرآمدترین شرکت های ایالات متحده، رتبه ۱۳۱ را در لیست پردرآمدترین شرکت های جهان، رتبه اول را صنعت رسانه و رتبه ۴۹ را در لیست نوآورترین شرکت های آمریکا به دست آورده است.

داستان تولد والت دیزنی

شرکت والت دیزنی در سال ۱۹۲۳ (سال ۱۳۰۲ هجری شمسی) توسط والت دیزنی و برادرش روی دیزنی تأسیس شد. شروع کار آن ها با یک استودیوی کوچک در لس آنجلس و تولید سریال های کوتاه انیمیشنی آغاز شد. اما موفقیت بزرگ آن ها در سال ۱۹۲۸ با خلق شخصیت «میکی ماوس» به وجود آمد که نه تنها به نماد شرکت، بلکه به یکی از شناخته شده ترین کاراکترهای انیمیشن جهان تبدیل شد. در دهه های بعد دیزنی با تولید فیلم های انیمیشنی موفقی مانند سفیدبرفی و هفت کوتوله (۱۹۳۷)، پینوکیو (۱۹۴۰) و سیندرلا (۱۹۵۰)، به اوج شهرت رسید. این فیلم ها به نوآوری های بی سابقه در زمینه انیمیشن کمک کردند و استانداردهای جدیدی را در صنعت سرگرمی تعریف کردند.

در دهه ۱۹۵۰ دیزنی با احداث پارک تفریحی دیزنی لند در کالیفرنیا، حوزه فعالیت خود را به صنعت گردشگری گسترش داد. این پارک به سرعت به یکی از محبوب ترین مقاصد تفریحی در جهان تبدیل شد و زمینه ساز ساخت دیزنی ورلد در فلوریدا شد. دیزنی پس از مرگ والت دیزنی در سال ۱۹۶۶، به گسترش فعالیت های خود ادامه داد. خرید شرکت های بزرگی مانند پیکسار، مارول و لوکاس فیلم باعث شد تا این شرکت به یکی از غول های دنیای سرگرمی تبدیل شود. راه اندازی سرویس Disney+ در سال ۲۰۱۹ نیز حضور دیزنی در دنیای استریمینگ را تثبیت کرد.

تا سال ۲۰۲۴، دیزنی در مجموع ۱۵۰ جایزه اسکار را دریافت کرده است که تعداد بسیار قابل توجهی است، از این تعداد ۳۲ جایزه را شخص والت دیزنی دریافت کرده است. دیزنی همچنین برنده بسیاری از جوایز دیگر در جشنواره های گوناگون برای آثار مختلف خود شده است.

دیزنی و انتقادات

دیزنی برای برخی از آثار قدیمی اش، از جمله فیلم هایی مانند «آواز جنوب» (۱۹۴۶)، به دلیل نمایش کلیشه های نژادی و محتوای بحث برانگیز، با انتقادات فراوانی مواجه شده است. این فیلم ها به ویژه در دهه های اخیر به عنوان نمادهایی از نژادپرستی و تبعیض شناخته شده اند.

دیزنی با خرید شرکت های بزرگی مانند مارول، لوکاس فیلم (سازنده جنگ ستارگان)، پیکسار و فاکس قرن بیستم، با اتهاماتی مبنی بر ایجاد انحصار در صنعت سرگرمی مواجه شده است. منتقدان معتقدند که این تصاحب ها باعث کاهش رقابت و کنترل بیش از حد دیزنی بر بازار فیلم و تلویزیون شده است.

دیزنی به دلیل تصویری که از فرهنگ ها و قومیت های مختلف در فیلم هایش ارائه داده، بارها با انتقادات روبرو شده است، برخی فیلم های دیزنی مانند علاءالدین و مولان به دلیل نمایش نادرست یا کلیشه ای از فرهنگ های غرب آسیا و شرقی مورد نقد قرار گرفته اند.

دیزنی همچنین برای نمایش افرادی با گرایش های همجنس گرایانه در برخی آثارش و حمایت هایش از گروه های (+LGBTQ) از طرف گروه های حامی خانواده مورد انتقادات فراوانی قرار گرفته است.

در سال ۲۰۲۳ نیز دیزنی ۲ میلیون دلار به سازمان «ستاره داوود سرخ» (Magen David Adom (MDA)) که سرویس ملی اورژانس پیش بیمارستانی رژیم صهیونیستی است کمک کرد که با انتقادات فراوانی روبرو شد.

مرچندایز، نقشی کلیدی در موفقیت امپراتوری دیزنی

شرکت والت دیزنی، فراتر از یک استودیوی فیلم سازی است و به یک غول چندوجهی در صنعت سرگرمی تبدیل شده که با استفاده از استراتژی های متنوع درآمدی به موفقیت های بزرگ رسیده است. یکی از مهم ترین عناصر این موفقیت، مرچندایز یا محصولات تجاری است که نقش کلیدی در تقویت جایگاه دیزنی به عنوان یک امپراتوری جهانی داشته است.

مرچندایز به معنای تولید و فروش محصولات مرتبط با شخصیت ها، فیلم ها، برندها یا آثار هنری است. در صنعت سرگرمی، مرچندایز شامل تولید اقلامی مانند اسباب بازی، لباس، لوازم تحریر، بازی های ویدیویی و دیگر محصولات فیزیکی مرتبط با فیلم ها، انیمیشن ها یا شخصیت های معروف است.

در شرکت هایی مانند والت دیزنی، مرچندایز بخش مهمی از مدل کسب وکار است که پس از موفقیت فیلم ها و شخصیت ها، این محصولات جانبی به بازار عرضه می شوند و به درآمدزایی قابل توجه کمک می کنند. مرچندایز نه تنها به عنوان منبع درآمد اصلی، بلکه به عنوان ابزاری برای توسعه برند و تقویت ارتباط احساسی با مخاطبان عمل می کند.

شرکت والت دیزنی تنها به تولید فیلم و انیمیشن محدود نشد، بلکه با ورود به پارک های تفریحی، تلویزیون، پلتفرم های استریم و مرچندایز محصولات مختلف توانست مدل های کسب وکار خود را متنوع کند و از یک منبع درآمد وابسته به فیلم، به امپراتوری چند میلیارد دلاری تبدیل شود.

برای موفقیت بلندمدت، شرکت ها باید همیشه به دنبال تنوع در محصولات و خدمات خود باشند و از فرصت های جدید استقبال کنند، موضوعی که به نظر می رسد شرکت های ایرانی در این زمینه ضعف دارند و هرکدام در جزیره مخصوص به خودشان تنها مانده اند.

درس هایی از دنیای انیمیشن دیزنی

تمرکز بر داستان سرایی قوی:

یکی از عوامل موفقیت دیزنی، تمرکز بی نظیر بر داستان سرایی است. هر فیلم انیمیشنی که توسط دیزنی تولید می شود، دارای داستانی جذاب، عمیق و با پیام های جهانی است که مخاطبان مختلف از سنین و فرهنگ های گوناگون می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. شرکت های انیمیشن سازی ایرانی نیز می توانند با تمرکز بیشتر بر روایت های قوی و بومی، اما با موضوعات و مضامین جهانی، داستان هایی خلق کنند که هم در داخل کشور و هم در بازارهای بین المللی مورد استقبال قرار گیرند.

شخصیت پردازی ماندگار:

شخصیت های دیزنی مانند میکی ماوس و شیر شاه نمونه هایی از شخصیت های ماندگار هستند که به نمادهای فرهنگی تبدیل شده اند. شخصیت پردازی قوی که با احساسات انسانی و چالش های زندگی واقعی در هم تنیده باشد، یکی از دلایل موفقیت دیزنی است. شرکت های انیمیشن سازی ایرانی می توانند شخصیت هایی با ریشه های فرهنگی ایرانی خلق کنند که داستان های آنان نه تنها برای مخاطبان ایرانی، بلکه برای مخاطبان جهانی هم جذاب باشد.

توجه به مخاطب بین المللی:

دیزنی از ابتدا هدف داشت که انیمیشن هایش بتوانند مخاطبان جهانی را جذب کنند. برای شرکت های ایرانی، به ویژه آنهایی که به دنبال رشد در بازارهای بین المللی هستند، لازم است که علاوه بر پرداختن به فرهنگ و داستان های ملی، جنبه های جهانی را هم در نظر بگیرند و با موضوعاتی سروکار داشته باشند که در سراسر دنیا قابل درک و همذات پنداری باشد.

میزان هزینه تبلیغات شرکت والت دیزنی در سال های مختلف با توجه به ابعاد گسترده این شرکت در صنایع مختلف (فیلم سازی، تلویزیون، استریمینگ، پارک های تفریحی و محصولات مرچندایز) قابل توجه بوده است.

این آمار نشان می دهد که دیزنی با توجه به گستره فعالیت هایش در حوزه سرگرمی و رسانه، بخش بزرگی از بودجه خود را به تبلیغات اختصاص می دهد تا در رقابت جهانی باقی بماند.

با راه اندازی سرویس استریمینگ دیزنی پلاس (Disney+) در سال ۲۰۱۹، دیزنی هزینه های تبلیغاتی خود را به شدت افزایش داد تا این سرویس را در بازارهای جهانی معرفی کند. در همین سال، تبلیغات دیزنی بالغ بر ۴.۷ میلیارد دلار بوده است که نشان دهنده تمرکز دیزنی بر استریمینگ و رقابت با شرکت هایی مانند نتفلیکس است، که این مبلغ در سال بعد نیز به صورت قابل توجهی افزایش پیدا کرده است.

هزینه تبلیغات شرکت والت دیزنی در سال های مالی ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ (اعداد به میلیارد دلار)

مرچندایز محصولات جانبی:

دیزنی نه تنها در زمینه ی فیلم و انیمیشن، بلکه در زمینه تولید اسباب بازی، پوشاک، لوازم التحریر، پوشاک و انواع محصولات جانبی مرتبط با فیلم ها و انیمیشن ها نیز فعالیت می کند. همچنین دیزنی در بخش های دیگر سرگرمی مانند پارک های تفریحی و حتی بازی های ویدئویی نیز فعالیت می کند. این چندرسانه ای بودن به دیزنی امکان داده است که دنیای داستان هایش را گسترش دهد و از زوایای مختلف به مخاطبان ارتباط برقرار کند. شرکت های ایرانی نیز می توانند با توسعه ی محتوای جانبی مانند کتاب ها، بازی های ویدئویی و محصولات مرتبط، دنیای داستان های خود را گسترش داده و برندهای قوی تری بسازند.

آمار دقیق فروش محصولات جانبی شرکت والت دیزنی به صورت جداگانه و عمومی منتشر نمی شود. با این حال، محصولات جانبی بخشی از درآمد مرچندایزینگ (Merchandise Licensing) شرکت است. شرکت والت دیزنی معمولاً مجوز تولید محصولات جانبی به شرکت های دیگر می سپارد.

مقایسه میزان فروش شرکت های تولید محصولات مرچندایز نشان می دهد که شرکت والت دیزنی رتبه اول فروش محصولات مرچندایز را در سال ۲۰۲۲ را به میزان ۶۱.۷ میلیارد داشته است که تقریباً دوبرابر میزان فروش شرکت «دات دش میریدث» است که نشان می دهد شرکت والت دیزنی با فاصله معناداری پیشگام عرصه تولید محصولات مرچنداز است.

سرمایه گذاری بلندمدت و صبوری در موفقیت:

دیزنی بارها ثابت کرده است که موفقیت نیازمند زمان، سرمایه گذاری و صبر است. بسیاری از پروژه های این شرکت سال ها در دست تولید بوده اند تا به نتیجه ی نهایی مطلوب برسند. برای شرکت های ایرانی نیز صبر و سرمایه گذاری بلندمدت در حوزه انیمیشن و افزایش استانداردهای کیفی اهمیت زیادی دارد تا بتوانند به موفقیت های پایداری دست یابند.

با بررسی لیست پرهزینه ترین فیلم های تاریخ سینما متوجه می شویم که ۱۲ فیلم از ۱۵ فیلم پرهزینه تاریخ متعلق به شرکت والت دیزنی است که نشان سرمایه گذاری هنگفت شرکت والت دیزنی در عرصه سینما دارد. البته لازم به ذکر است که ارقام نمودار زیر فقط هزینه های مربوط به تولید را پوشش می دهند، استودیوهای فیلم سازی معمولا مبالغ هنگفی را نیز برای بازاریابی فیلم ها هزینه می کنند.

بیشتر فیلم هایی که در لیست پرهزینه فیلم ها قرار دارند، در لیست پرفروش ترین فیلم ها نیز هستند که نشان می دهد سرمایه گذاری، تولید و بازاریابی فیلم ها به خوبی انجام شده است و فیلم به فروش بالایی نیز دست پیدا کرده است.

کلام آخر

شرکت والت دیزنی با بیش از یک قرن سابقه در صنعت سرگرمی، به یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین برندهای جهان تبدیل شده است که در این یادداشت کوتاه سعی کردیم مرور کوتاهی داشته باشیم بر پیشینه این ابرشرکت و تجارب و درس هایی که این شرکت می تواند برای شرکت های نوپای عرصه سرگرمی داشته باشد.

لازم است که بیش از پیش در کشورمان بر صنعت سرگرمی توجه داشته باشم، صنعت سرگرمی تنها منبعی برای تفریح و استراحت نیست، فیلم ها، موسیقی، و برنامه های تلویزیونی می توانند ارزش ها، تاریخ، و سنت های یک جامعه را بازتاب دهند، هویت فرهنگی و اجتماعی را تقویت کنند و یا هویت و فرهنگ یک جامعه را تخریب کنند، امید جامعه را از بین ببرند و ارزش های آن را سرنگون کنند.

صنعت سرگرمی قدرت زیادی در شکل دهی به نگرش ها و رفتارهای اجتماعی دارد و می تواند به عنوان یک نیروی سازنده یا ویرانگر عمل کند. توجه به محتوای تولید شده و تأثیرات آن بر جامعه امری حیاتی است.