قیمت گذاری دستوری مهم‌ترین چالش بورس انرژی ایران

به گزارش تجارت نیوز،

باقری کارشناس انرژی گفت: بهترین نقش بورس انرژی کشف قیمت واقعی برق به عنوان یک کالای استراتژیک است. بورس انرژی اگر کارکرد واقعی خود را بدون دخالت های دولتمردان ادامه دهد ناترازی برق از بین خواهد رفت.

با افزایش عرضه و تقاضای برق در بورس انرژی امیدواری ها برای افزایش سرمایه گذاری در این صنعت هم بیشتر شده است. فعالین صنعت برق امیدوارند که تالار سبز به مرجعی منطقی و مستقل برای تعیین قیمت برق در کشور تبدیل شود تا شاید اینگونه کمی از شدت ناترازی های مالی در این صنعت کاسته شود. اما با وجود افزایش معاملات برق در بورس انرژی برخی از فعالین و کارشناسان بورس انرژی نسبت به سیاست گذاری های دولتمردان برای این بازار ابراز نگرانی می کنند.

بابک باقری کارشناس حوزه بورس انرژی که مهم ترین چالش و دغدغه خود برای آینده بازار برق در بورس را قیمت گذاری دستوری می داند، می گوید که بهترین نقش بورس انرژی کشف قیمت واقعی برق به عنوان یک کالای استراتژیک است. اگر این اتفاق به درستی رخ دهد می توان شاهد افزایش افزایش عرضه و تقاضای برق در این بازار و به دنبال آن افزایش سرمایه گذاری های در صنعت برق طی یک الی دو سال آینده بود.

او با بیان این نکته که اگر بورس انرژی کارکرد واقعی خود را بدون دخالت های دولتمردان ادامه دهد، به نوعی ناترازی موجود در صنعت برق از بین خواهد رفت، ادامه داد: باید شرایطی را فراهم کرد که بورس انرژی مرجعی منطقی و مستقل برای کشف قیمت برق باشد.

با توجه به پررنگ‌تر شدن نقش بورس انرژی در معاملات کالای برق این مساله را تا چه حد بر بهبود شرایط اقتصاد برق موثر می‌دانید؟

باید توجه داشت که بورس انرژی ابزاری برای توسعه زیر ساختی صنعت برق از مسیر شفافیت و کاهش هزینه های تامین برق برای مصرف کنندگان با هدف صیانت از حقوق تولیدکنندگان برق است. حالا در کشور ما این بازار می تواند کارکرد دو چندانی داشته باشد.

چرا که صورت های مالی صاحبان نیروگاه ها و فعالین صنعت برق نشان می دهد که ناترازی مالی یکی از اصلی ترین چالش های صنعت برق در طی سال های گذشته بوده است. بدین معنا که دخل و خرج صنعت برق با هم هم خوانی ندارد. به همین دلیل فعالان صنعت برق همواره دچار مشکلات متعددی در زمینه تامین منابع مالی خود بودند. حالا اما با شکل گیری و افزاش عرضه و تقاضا برای برق در بورس انرژی و راه اندازی بورس سبز چشم انداز سرمایه گذاری در حوزه انرژی های تجدید پذیر مثبت شده است. با این اوصاف می توان ادعا کرد که بورس انرژی علاوه بر کارکردی که در زمینه روشن کشف قیمت و شفافیت در معاملات دارد می تواند زمینه ساز تامین مالی صنعت برق منجر شود.

بــا ادامــه ایــن وضعیــت و افزایــش عرضــه و تقاضــای بــرق در بــورس امیــد آن مــی رود کــه بعــد از یــک الــی دو ســال ســرمایه گذاری ها در ایــن صنعــت افزایــش پیـدا کـرده و بـه نوعـی ناتـرازی موجـود در صنعـت بـرق کاهـش یابـد. از طرفـی نباید فرامـوش کـرد کـه توسـعه بـازار بـرق در بـورس انـرژی یـک تکلیـف قانونـی اسـت. در برنامــه هفتــم توســعه هدف گــذاری شــده کــه ۶۰ درصــد معــاملات در بــورس انــرژی انجـام شـود و هـدف از تصویـب ایـن قانـون ایـن اسـت کـه سـهم وزارت نیـرو از بـازار برق کمـر شده و دولت تنـها به ارائه دهـده خدمات در این بازار تبدیل شود.

حضور بازیگران دولتی از جمله شرکت‌های توزیع و نیروگاه‌های دولتی در بورس تا چه حد می‌تواند فضای رقابتی و امکان کشف قیمت واقعی برق را متاثر از خود کند؟

همگی به خوبی می دانیم که وزارت نیرو و توانیر چه چالش هایی را در زمینه پرداخت مطالبات فعالین صنعت برق داشته و دارد. حتی در برخی موارد صاحبان نیروگاه ها بعد از یک سال هم قادر به دریافت مطالبات خود نبوده و این مساله حیات نیروگاه های برق را به خطر انداخته بود.

حالا اما بــا توجــه بــه شــیوه تســویه نقــدی در بــورس انــرژی حضــور شــرکت های مصرف کننــده و تولیدکننــده بـرق می توانـد بخشـی از چالش هـای صنعـت نیروگاهـی را رفـع کنـد. بـا ایـن حـال محدودیت هــای قانونــی درخصــوص نحــوه حضــور شــرکت های دولتــی از جملــه مجــوز بــه نیروگاه هــای دولتــی بــه عرضــه بــرق در بازه هــای زمانــی بلندمــدت و بـر اسـاس مکانیـزم عرضـه و تقاضـا می توانـد منجـر بـه افزایـش جریـان نقـدی در دولـت بـه عنـوان سـهامدار عمـده نیروگاه هـای دولتـی و کاهـش مشـکلات دولـت در تـسویه با سایر نیروگاهـا شود.

بورس انرژی در صورت دارا بودن چه شاخص هایی می تواند به یک بازار رقابتی واقعی تبدیل شود؟

در صورتی که تمام عرضه ها در این بازار صورت گرفته و با تعریف ابزارهای مالی متنوع به این بازار عمق داده شود، می توان بورس انرژی را یک بازار رقابتی واقعی دانست. البته لازم است که متناسب با این ابزارها، نهادهای مالی متناظر با این بازار نیز شکل گیرد. به عنوان مثال اگر بحث خرده فروشی برق جدی شد، یک نهاد تخصصی باید در این بازار حضور پیدا کند تا بتوانند تامین مالی نیروگاه ها را انجام دهد. همچنین با کمک سایر صندوق های تامین مالی باید ابزارهایی را برای فعالین صعت برق در بورس انرژی تعریف کرد.

مهم ترین چالشی که بورس انرژی هم اکنون با آن مواجه است، چیست؟

به باور من قیمت گذاری دستوری مهم ترین مانع حضور شرکت ها و متقاضیان در این بازار است که برای آن باید یک تصمیم حاکمیتی و کلان در کشور گرفته شود. بهترین راه کار هم استفاده از ابزارهای بورس انرژی است که می تواند با استفاده از یک استراتژی مشخص در زمان بندی مشخص انجام شود.

چشم انداز بازار را چطور می بینید؟

چشم انداز این بازار با توجه به ناترازی برق و سایر حامل های انرژی در صورت الزام دولت به رفع این ناترازی را در بلند مدت را مثبت و روشن ارزیابی می کنم. با این حال باید یک سری اقدامات در این حوزه انجام شود که اولین قدم آنها کاهش تدریجی قیمت گذاری دستوری با استفاده از سازو کار بورس انرژی و از سوی دیگر تقویت قانون هدفمندی یارانه ها هم زمان با این اقدام است. تا ضمن کمک به سرمایه گذاران این حوزه، با تقویت دهک های درآمدی پایین بتوان از آثار اجتماعی این افزایش هزینه ها در کشور کاست.

روی آینده صنعت برق و میزان سرمایه گذاری ها می تواند تاثیر گذار باشد؟

کشف قیمت و وضعیت عرضه و تقاضا این سیگنال را به سرمایه گذار می دهد که این بازار می تواند یک بازار امن برای سرمایه گذاری و محلی برای عرضه محصولات آنها(برق) باشد. جدای از این بورس انرژی با تعریف ابزارهای تامین می تواند به محلی برای تامین مالی شرکت های و نیروگاه های برق و فعالین این صنعت هم تبدیل شود. امسال با وجود تابلوی سبز این مهم بیشتر خودش را نشان داده و جلوه گر شد. امیدوارم که این روند در سایر حوزه ها همچون نیروگاه های حرارتی هم طی سنوات آینده بیشتر محقق شود. بدون شک اجرای موفق تابلوی سبز بورس که سبب شد فعالیت نیروگاهی در بخش انرژی‌ های تجدید پذیر برای بخش خصوصی جذاب و اقتصادی شود، اثبات می‌ کند که عرضه برق نیروگاه‌ های حرارتی نیز در بورس انرژی می‌تواند به افزایش جذابیت فعالیت بخش خصوصی در این بخش و حل مشکل نقدینگی این صنعت کمک کند.

بسیاری از فعالین صنعت برق بر این باورند که بهتر است دولت شرایطی را فراهم آورد که تنها نیروگاه های بخش خصوصی برق خود را در بورس عرضه کرده و نیروگاه های دولتی تامین کننده برق بخش هایی یارانه ای باشد؟

اینکه صرفا بازیگران خصوصی (تولید کننده، عرضه کننده، خریدار) در بورس برق نقش ایفا کنند نقطه شروع خوبی می تواند باشد اما به شرطی که قیمت گذاری در این بازار هم بر اساس نظام عرضه و تقاضا انجام شود. مادامی که قیمت گذاری دستوری در بورس انرژی وجود داشته باشد، اینکه کدام یک از بخش های دولتی یا بخش خصوصی نقش پر رنگی در این بازار داشته باشند، تفاوت زیادی نمی کند. فارغ از این مساله همانطور که پیش از این نیز بدان اشاره کردم حضور نیروگاه های دولتی یا شرکت های توزیع در بورس انرژی و فروش نقدی بر اساس سازو کارهای مصوب بورس انرژی می تواند مجوز افزایش جریان نقدی در صنعت برق گشته و برخی از مشکلات این صنعت را رفع کند.

بر اساس تجربه بازارهای مالی دنیا و نحوه عرضه برق در بورس های انرژی مهم ترین رویکردی که شرکت توانیر و دستگاه های متولی در این حوزه باید اتخاذ کنند، چیست؟

جالب است که بدانید بورس انرژی استانبول بعد از بورس انرژی ایران شکل گرفته اما این بازار در طول سال های گذشته به شدت رونق گرفته که بخش زیادی از آن حاصل نبود سیاست گذاری های دستوری است. حالا ما هم اگر می خواهیم تجربه موفقی را در این حوزه ثبت کنیم باید از قیمت گذاری دستوری خارج شویم. هم زمان با این کار ابزارهای معاملاتی و مشتقه مبتنی بر برق در این بازار شکل بگیرد.