فرارو- رویا پاک سرشت؛ پلیس با استفاده از ماشین‌های آب پاش، گاز اشک آور و اسپری فلفل، با هزاران معترض برخورد می‌کند، معترضان رو به نیرو‌های نظامی فریاد می‌زنند «بردگان روسیه» و با مشت‌های گره کرده در برابر ساختمان پارلمان کشور خود تجمع کرده اند. این قاب اعتراضی، متعلق به شهر تفلیس، پایتخت گرجستان است و تجمع کنندگان، به تعلیق در پیوستن کشورشان به اتحادیه اروپا معترضند.

پس از اینکه حزب حاکم گرجستان اعلام کرد مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا را تا سال ۲۰۲۸ متوقف می‌کند، هزاران نفر از پایتخت نشینان گرجستان برای اعتراض به این تصمیم راهی خیابان‌ها شدند. بر اساس نظرسنجی‌های داخلی گرجستان، برنامه الحاق به اتحادیه اروپا در گرجستان بسیار محبوب است و شاید به همین دلیل هم باشد که تنها در همین روز‌های ابتدایی اعتراضات، بیش از ۱۰۰ نفر دستگیر شده اند.

مسئله گرجی‌ها اتحادیه اروپا است یا روسیه؟!

اگرچه رسانه‌های مختلف اولین دلیل برای اعتراضات خیابانی در گرجستان را مسئله الحاق به اتحادیه اروپا عنوان می‌کنند. اما این، همه ماجرا نیست. نگاهی به اتفاقات ماه‌های اخیر در سیاست داخلی گرجستان نشان می‌دهد این اعتراضات، درواقع بخشی از پیامد‌های جاری انتخابات پارلمانی این کشور در ۲۶ اکتبر (۵ آبان ماه) است که به عنوان یک همه پرسی نمایشی برای همسویی با روسیه در برابر غرب تلقی می‌شد.

منتقدان شرایط موجود معتقدند پس از سال‌ها تلاش برای نزدیک‌تر شدن به اروپا و کسب وضعیت نامزدی برای پیوستن به اتحادیه اروپا (در اواخر سال گذشته)، اکنون حزب «رویای گرجستان» یک چرخش شدید اقتدارگرایانه پیدا کرده است. در ماه مه (خرداد ماه) بود که نمایندگان پارلمان گرجستان در مصوبه‌ای، وتوی رئیس جمهور این کشور در مورد لایحه بحث‌برانگیز «شفافیت در مورد نفوذ خارجی» که اغلب «قانون عوامل خارجی» نامیده می‌شود را بی اثر کردند.

در همان زمان نیز شهروندان گرجستان چندین هفته در تفلیس پایتخت این کشور علیه این طرح دست به اعتراض زده بودند، اما نهایتا طرح با حمایت حزب حاکم رویای گرجستان و به رهبری نخست وزیر این کشور در مجلس به تصویب رسید. معترضان در آن زمان در شعار‌های خود فریاد می‌زنند که این قانون، شبیه به قوانینی است که کرملین تصویب و اجرا می‌کند و هدف آن تعطیلی سازمان‌هایی است که دولت را به پاسخگویی فرا می‌خوانند.

اما آتش زیر خاکستر اصلی که سررشته تمام التهابات اخیر است، به زمانی مرتبط می‌شود که حزب رویای گرجستان با کسب ۵۴ درصد آرا مدعی پیروزی در انتخابات شد و احزاب مخالف ادعا کردند در انتخابات تقلب شده است. پارلمان اروپا نیز، نتیجه انتخابات را رد کرد و خواستار برگزاری مجدد انتخابات ظرف یک سال شد. پارلمان اروپا در آن زمان اعلام کرد که این رای گیری «نه آزاد و نه عادلانه» بود و نمونه دیگری از عقب نشینی دموکراتیک در گرجستان محسوب می‌شود که حزب حاکم رویای گرجستان مسئولیت کامل آن را بر عهده دارد. در طول مبارزات انتخاباتی، رویای گرجستان بار‌ها به رای دهندگان اطمینان داد که متعهد به عضویت در اتحادیه اروپا است، خواسته‌ای که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد بیش از ۸۰ درصد مردم گرجستان از آن حمایت می‌کنند.

اما اتفاقی که بعد از انتخابات رخ داد متفاوت بود. ایراکلی کوباخیدزه، نخست وزیر گرجستان، گفت که دولت او مذاکرات اتحادیه اروپا را از دستور کار خود حذف خواهد کرد و از کمک‌های بودجه‌ای اتحادیه تا سال ۲۰۲۸ امتناع خواهد کرد و برخی از سیاستمداران اتحادیه را به باج گیری متهم کرد. گروهی از معترضان در تفلیس نیز می‌گویند در صداقت تعهد رویای گرجستان برای پیوستن به اتحادیه اروپا تردید‌هایی داشته اند، اما از این که این رویای گرجستان خیلی زود پس از انتخابات مورد مناقشه تغییر مسیر داد، شوکه شده اند و در نتیجه برای اعتراض راهی خیابان‌ها شده اند.

احتمال ادامه اعتراضات در گرجستان وجود دارد؟

شاید ساده‌ترین پاسخ به سوالاتی مثل این که اعتراضات در گرجستان تا چه زمانی ادامه دار می‌شود این باشد که ببینیم سطح خشم مردم و سطح واکنش نیرو‌های امنیتی تا چه حد است. در روز‌های نخست اعتراضات سطح خشونت‌ها نسبتا بالا ارزیابی شده است. جینا رومرو، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد حق تشکل و آزادی تجمع گزارش داده است: «من گزارش‌های نگران کننده‌ای در مورد خشونت پلیس علیه شرکت کنندگان در تظاهرات گسترده در گرجستان دریافت می‌کنم، من از دولت می‌خواهم که به حق آزادی تجمعات مسالمت آمیز احترام بگذارد.» بر اساس گزارش‌های رسانه‌های محلی، طی این اعتراضات اغلب معترضان مدعی بوده اند که تا زمانی که اعتراضاتشان به نتیجه برسد، به ادامه اعتراضات خواهند پرداخت.

حقیقت این است که این کشور ۳.۷ میلیون نفری در قفقاز جنوبی هدف الحاق به اتحادیه اروپا را در قانون اساسی خود نوشته است و مدتهاست که این قانون، یکی از پرطرفدارترین الحاقات قانون اساسی است. اکنون و در عرض چند ماه پس از رکود روابط گرجستان و اتحادیه اروپا درخواست گرجستان برای عضویت متوقف شده است.

فارغ از مسئله اعتراضات مردمی، نشانه‌هایی از شکاف بین حاکمیت و نخبگان گرجستان دیده شده است. بیش از ۱۰۰ دیپلمات گرجستانی با امضای نامه‌ای سرگشاده از تعلیق مذاکرات الحاق به اتحادیه اروپا توسط دولت جدید انتقاد کردند و بیش از ۴۵ مقام در وزارت دفاع این کشور نامه سرگشاده‌ای را در حمایت از همکاری نزدیک‌تر اتحادیه اروپا امضا کردند. سه دانشگاه برجسته تفلیس نیز در بحبوحه ناآرامی ها، آموزش‌های خود را به حالت تعلیق در آوردند. بیش از ۵۰۰ کارمند خانه دادگستری گرجستان نیز به دلیل تعلیق روند عضویت رویای گرجستان به اتحادیه اروپا استعفا دادند.

اتحادیه اروپا در دسامبر ۲۰۲۳ به گرجستان وضعیت نامزدی پیوستن به اتحادیه را اعطا کرد، اما اخیرا اعلام کرده است، موانعی از جمله محدود کردن «عوامل خارجی» و حقوق اقلیت ها، رفتار‌های مستبدانه و مواردی مشابه، موانع عمده در مسیر عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا هستند. منتقدان داخلی و خارجی رویای گرجستان می‌گویند این حزب که تحت سلطه بنیانگذار میلیاردر آن، نخست وزیر سابق بیدزینا ایوانیشویلی قرار دارد، گرجستان را به سمت مسکویی هدایت می‌کند که در سال ۱۹۹۱ از آن استقلال یافت، هدایت می‌کند.

روسیه و گرجستان از زمان پیروزی مسکو در جنگ کوتاه ۲۰۰۸ هیچ روابط دیپلماتیک رسمی نداشته اند، اما اخیراً نزدیکی محدودی داشته اند. رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، در جریان سفر به قزاقستان، حزب رویای گرجستان را ستود و گفت که مقامات گرجستان در تصویب قانون عوامل خارجی که منتقدان داخلی آن را به قوانین روسیه تشبیه کرده اند، «شجاعت و شخصیت» نشان داده اند.

با توجه به همه این‌ها پاسخ این سوال که آیا اعتراضات ادامه خواهند داشت بله است. این بله هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت احتمال وقوع دارد چرا که آتش‌های زیر خاکستر کدورت دولت و مردم شاید موقتا خاموش شوند، اما با کوچکترین جرقه‌ای دوباره شعله خواهند کشید. شاید تنها راه آرامش عمومی پذیرش بازگشت به سمت اتحادیه اروپا باشد، هر چند رویای گرجستان فعلا این موضوع را کابوس خود می‌داند.