جزئیات و شرایط دریافت و قطع بیمه بیکاری

بیمه بیکاری یکی از حمایت‌های اجتماعی است که سازمان تامین اجتماعی بر اساس آن مکلف است با دریافت حق بیمه بیکاری مقرر به کارگران مشمول قانون بیمه که به طور غیر ارادی بیکار و از سوی ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی معرفی شده‌اند، مقرری بیمه بیکاری پرداخت کند.

بیمه شدگانی که به دلیل بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و... بیکار شوند، می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند. همچنین بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشخیص وزارتخانه ذیربط و تأیید شورای عالی کار، بیکار موقت‌ شناخته شوند بیمه بیکاری دریافت خواهند کرد.

بیمه بیکاری به کارگران مشمول قانون کار و تابع قانون تامین اجتماعی تعلق می‌گیرد و بر اساس آن کارفرما مکلف است ۳ درصد از مزد کارگر را به صندوق بیمه بیکاری واریز کند.بیمه بیکاری به کارگران مشمول قانون کار و تابع قانون تامین اجتماعی تعلق می‌گیرد و بر اساس آن کارفرما مکلف است ۳ درصد از مزد کارگر را به صندوق بیمه بیکاری واریز کند.

در چارچوب تفاهم‌نامه سه جانبه میان وزارت کار، سازمان آموزش فنی حرفه‌ای و سازمان تامین اجتماعی، مقرری بگیران بیمه بیکاری ملزم به حضور در دوره‌های مهارت آموزی هستند. استان‌ها ملزم شده‌اند مقرری‌بگیران بیمه بیکاری را که حداقل ۶ ماه از مدت دریافت مقرری بیکاری آنان باقی مانده بر اساس جنس، سن، رشته تحصیلی، نوع مهارت و شغل قبلی طبقه‌بندی کنند و متناسب با نیاز بازار کار و تقاضای کارفرما آنها را برای گذراندن دوره‌های آموزش مهارتی به سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای معرفی کنند.

مقرری بیمه بیکاری مبلغی است که ماهیانه به مقرری بگیر پرداخت می‌شود و میزان و مدت استحقاق بهره‌مندی از آن بر اساس سابقه پرداخت حق بیمه بیکاری و متوسط مزد، حقوق یا کارمزد روزانه کارگر مشمول بیمه بیکاری تعیین می‌شود.

مطابق ماده ۷ قانون بیمه بیکاری، مدت پرداخت مقرری با توجه به میزان سابقه پرداخت حق بیمه و وضعیت تجرد، تاهل یا تکفل بیمه شده تعیین می‌‌شود. بر این اساس جمع مدت پرداخت مقرری برای مجردین حداقل ۶ ماه و حداکثر ۳۶ ماه و برای متاهلین یا متکفلین حداقل ۱۲ ماه و حداکثر ۵۰ ماه است. لازم به ذکر است که مقرری بیمه بیکاری افراد واجد شرایط از روز اول بیکاری قابل پرداخت است و مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق‌بیمه محسوب می‌شود.

برای برقراری بیمه بیکاری، ابتدا فرد باید وضعیت بیکاری و آماده کار بودن خود را به اداره کار اطلاع بدهد و پس از برسی و تایید سازمان تامین اجتماعی، مستمری بیمه بیکاری برای او پرداخت خواهد شد. مبنای محاسبه مبلغ مقرری بیمه بیکاری نخستین روز شروع بیکاری فرد است.

شرایط لازم برای دریافت مقرری بیمه بیکاری

بیمه‌شدگان بیکار، در صورت احراز اینکه «مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی باشند»،«تبعه کشورهای خارجی نباشند»، «مستمری‌بگیر بازنشسته و یا از کارافتاده کلی نباشند»، «دارای حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق‌بیمه باشند» و «در زمره صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه‌شدگان اختیاری نباشد» استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را دارند.

بیمه‌شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، جنگ، زلزله و آتش‌سوزی بیکار می‌شوند، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، نیاز به داشتن سابقه پرداخت حق‌بیمه برای مدت زمان خاص ندارند و حتی اگر در روز اول کار بر اثر این حوادث بیکار شوند، با رعایت سایر شرایط مقرر می‌توانند مقرری بیمه بیکاری دریافت کنند.

بیمه‌شدگان باید در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی که از سوی ادارات کار و نهضت سوادآموزی برگزار می‌شود، شرکت و هر دو ماه یکبار گواهی لازم در این زمینه را به شعب تأمین اجتماعی ارائه‌ کنند.

در صورتی که فرد بیکار مجددا وارد چرخه اشتغال شود و کارفرمای او حق بیمه‌اش را رد کند، بیمه بیکاری خود به خود قطع می‌شود و نمی‌توان از آن استفاده کرد.

یکی از حالاتی که مقرری بیمه بیکاری کارگر قطع می‌شود، وقتی است که بیمه شده مجددا اشتغال به کار پیدا کند. در این حالت دریافت کننده مقرری بیمه بیکاری در صورت اشتغال مجدد، مکلف است تا حداکثر ظرف ۱۵ روز از تاریخ اشتغال، مراتب را به واحد کار و امور اجتماعی و نیز شعبه تامین اجتماعی پرداخت کننده مقرری به طور کتبی اعلام کند.

در همین راستا علی صادقی‌زاده - کارشناس حقوقی در یک برنامه تلویزیونی به تشریح علل قطع بیمه بیکاری پرداخته و می‌گوید: بیمه بیکاری در جایی قطع می‌شود که فرد مجددا اشتغال به کار پیدا کند و شغلی برای او مهیا شود.

او می‌گوید: اگر واحد کار و امور اجتماعی به فرد بیکار اعلام کند کاری مرتبط با تخصص وی یافته و باید سرکار حاضر شود در صورتی که فرد تمکین کند مشکلی نیست ولی اگر خودداری کند بیمه بیکاری او قطع می‌شود و زمانی که فرد از مستمری‌های دیگر مثل مستمری از کار افتادگی یا بازنشستگی استفاده کند باز هم بیمه بیکاری او قطع می‌شود.

به گفته این کارشناس حقوقی، در صورتی که فرد وارد چرخه اشتغال شود و کارفرمای او حق بیمه‌اش را رد کند، بیمه بیکاری خود به خود قطع می‌شود و نمی‌توان از آن استفاده کرد.

منظور از اشتغال مجدد موضوع بند الف و تبصره ۲ ماده ۸ قانون بیمه بیکاری و ماده ۱۷ آیین‌نامه اجرایی که به موجب آن، چنانچه اشتغال به کار مجدد کارگر بیمه‌شده بیکار احراز شود، مقرری بیمه بیکاری از سوی سازمان تامین اجتماعی قطع می‌شود، اشتغال به کار در مشاغلی است که عرفاً بتوان آنها را جزو مشاغل قابل قبول و پذیرفته‌شده در مجموعه کار و اشتغال جامعه کارگری به شمار آورد از این رو بساط دست‌فروشی و دوره‌گردی از جمله مصادیق یاد شده برای شغل شناخته نمی‌شود و تلقی آنها به عنوان اشتغال به کار مجدد و قطع مقرری بیمه بیکاری کارگر، موضوعیت ندارد.

دیگر موارد قطع مقرری بیمه بیکاری

۱ـ‌ بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری کند.

۲_ بیمه‌شده بیکار، از قبول شغل تخصصی خود و یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری کند.

در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه بیکاری، محرز شود که بیکاری بیمه‌شده ناشی از میل و اراده او بوده است، کارگر موظف به استرداد وجوه دریافتی به سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود.

۳ـ بیمه‌شده بیکار، ضمن دریافت مقرری بیمه بیکاری، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی و یا از کارافتادگی کلی شود.

۴ـ بیمه‌شده بیکار با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار مربوطه اعاده شود.

مطابق تبصره یک ماده ۸ قانون بیمه بیکاری، در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه بیکاری، محرز شود که بیکاری بیمه‌شده ناشی از میل و اراده او بوده است، کارگر موظف به استرداد وجوه دریافتی به سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود و بر همین اساس ماده ۱۹ آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری که در این رابطه تنظیم یافته مقرر می‌دارد در مواردی که بیمه‌شده بیکار تحت هر عنوان، من غیر حق، مبالغی را از صندوق بیمه بیکاری دریافت کرده باشد مکلف به پرداخت وجوه دریافتی مذکور خواهد بود و سازمان تأمین اجتماعی با استفاده از اختیارات اجرایی ناشی از قانون تأمین اجتماعی، نسبت به وصول وجوه موضوع این ماده اقدام می‌کند.

پیش از این احمد غریوی - مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت کار از پیشنهاد کاهش مدت زمان استفاده از بیمه بیکاری و امکان سهیم شدن کارگران در پرداخت حق بیمه بیکاری در لایحه اصلاح قانون بیمه بیکاری خبر داده بود.

مطابق بند ب ماده ۷ قانون بیمه بیکاری، میزان مقرری روزانه بیمه‌شده بیکار معادل ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه‌شده است؛ ضمن اینکه به مقرری افراد متاهل یا متکفل تا حداکثر چهار نفر از افراد تحت تکفل، به ازای هر یک از آنها به میزان ۱۰ درصد حداقل دستمزد افزوده خواهد شد. در هر حال مجموع دریافتی مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد کمتر و از ۸۰ درصد متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد.

در حال حاضر مدت زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه فرد بیمه‌شده محسوب می‌شود.افرادی که به طور غیر ارادی از کار بیکار شده‌اند، موظفند مراتب بیکاری خود را از طریق ثبت درخواست در سامانه جامع روابط کار به نشانی https://prkar.mcls.gov.ir اعلام کنند.