قلعه‌ای قدیمی در مونیخ که کتابخانه شد

کتابخانه ای در حومه مونیخ در منطقه‌ای خاص و زیبا، قلعه‌ای قدیمی از قرن ۱۵ میلادی که بازسازی شده است، زیرزمینی ضد بمب برای آرشیو کتاب‌های کودک دارد که از همه دنیا به آن کتاب می‌رسد، بنیانگذار، این کتابخانه را با هدف ایجاد صلح، تاسیس کرد و افسران ارتش آلمان را متقاعد کرد که به سراسر دنیا فراخوان بدهند و کتاب بخواهند

به گزارش خبرنگار کتاب ایران اکونومیست،‌ رویا مکتبی‌فرد در نشست «کتاب‌خانه مونیخ: قلعه کتاب» که شنبه -۲۴ آذر ۱۴۰۳- در فضای مجازی و حضوری در کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری برگزار شد، درباره کتابخانه مونیخ توضیح داد: این مجموعه در حال حاضر حدود ۶۸۰ هزار عنوان کتاب در مخزن دارد. حدود ۷ هزار جلد کتاب در سال ۲۰۲۳ کتاب به مخزن این کتابخانه اضافه شده است. این کتابخانه نمی‌تواند همه کتاب‌هایی را که در همه کشورها در حوزه کودک و نوجوان منتشر می‌شود، جمع‌آوری کند، زیرا کاتالوگ کردن، توزیع و نگهداری کتاب در مخزن هزیه‌بردار است. مسئول بخش زبان‌ها معتقد بود بیش از هزار ناشر با این کتابخانه همکاری می‌کنند.

اگر نتوانیم نسلی را پرورش دهیم که به صلح باور داشته باشند، مجبوریم تمام فجایع را تکرار کنیم

مسئول بخش فارسی کتابخانه‌ بین‌المللی کودکان مونیخ با تاکید بر اینکه ویژگی اصلی کتابخانه به نیت ابتدایی یلا لپمن موسس و بنیان‌گذار این کتابخانه برمی‌گردد، افزود: او این کتابخانه را با هدف ایجاد صلح، تاسیس کرد. لپمن زمانی که برای همکاری با پروژه همکاری و توانمندسازی زنان پس از جنگ به مونیخ دعوت شده بود، به این نتیجه رسید که فعالیت خود را باید از کودکان آغاز کند. مانند آنچه توران میرهادی می‌گفت:« صلح را باید از کودکی آغاز کرد.»

متخصص علم اطلاعات و دانش‌شناسی افزود: لپمن باور داشت که کودکان علاوه بر خانه و غذا به کتاب نیاز دارند و اگر نتوانیم نسلی را پرورش دهیم که به صلح باور داشته باشند، مجبوریم تمام فجایع را تکرار کنیم، بنابراین افسران ارتش آلمان را متقاعد کرد که به سراسر دنیا فراخوان بدهند و کتاب بخواهد و دراین فراخوان به این نکته اشاره کرد که برای کودکان کتاب تصویری بفرستید تا نسلی پرورش پیدا کند که جای جنگ به صلح فکر کند.

واسپاری جهانی به کتابخانه مونیخ

مکتبی‌فرد با اشاره به اینکه واسپاری به کتابخانه مونیخ مانند واسپاری به کتابخانه ملی نیست، توضیح داد: این واسپاری جهانی است. اینجا هم هر کتابی به مخزن ارسال نمی‌شود و کتاب‌ها انتخاب می‌شوند. ویژگی منحصر به فرد دیگر کتابخانه مونیخ در زمانی که تاسیس شد، این است که بعد از خانه فرهنگی که امریکایی‌ها تاسیس کرده بودند، این کتابخانه دومین کتابخانه در آلمان بود که درآن دسترسی قفسه باز طراحی شده بود. تا جایی که کتابدارهای دیگر در آلمان به این کتابخانه بین‌المللی لقب «سیرک» می‌دادند زیرا به نظر آن‌ها مسخره بود که کودکان در این قفسه‌ها بچرخند و بتوانند کتاب مورد نظر خود را انتحاب کنند.

کتابدارهای دیگر در آلمان به این کتابخانه بین‌المللی لقب «سیرک» می‌دادند

مسئول بخش فارسی کتابخانه‌ بین‌المللی کودکان مونیخ با تاکید بر اینکه وضعیت سازماندهی اطلاعات در آلمان ضعیف است، ادامه داد: کتابخانه مونیخ نخستین کتابخانه است که سیستم دیویی (یک سیستم طبقه‌بندی موضوعی کتابخانه‌ای) دارد. بورسیه کتابخانه مونیخ برای همه کشورها قطع شده است و تا زمانی که برقرار بود هر سال یک نفر از بورسیه استفاده می کرد.

به گفته او فهرست‌هایی که در ایران یا هر کشور دیگر تشکیل می‌شود، مختص به یک‌زبان است و ویژگی فهرست کلاغ سفید که توسط کتابخانه مونیخ منتشر می‌شود، چند زبانه بودن آن است، شاید کتاب‌هایی از بیش از ۵۰ زبان هر سال در این فهرست قرار می‌گیرد و شورایی برای هر گروه‌بندی که کار می‌کند، دست کم ۱۰۰ تا ۲۰۰ کتاب داخل فهرست می‌آید و در نهایت آن ۴ یا ۵ کتاب هستند که انعکاس خبری دارند. این طبیعی است عنوان‌هایی که از کلاغ سفید که از میان تمام کتاب‌هایی که در طول سال منتشر شده که تعداد آن کم نیست، انتخاب می‌شود، لزوما از بین تمام کتاب‌هایی که در ایران منتشر شده انتخاب نمی‌شود بلکه از میان کتاب‌هایی است که از ایران برای این کتابخانه ارسال شده باشد.

جمع‌آوری کتاب در طبقه‌ای ضد بمب

وحید طوفانی درباره استفاده از بورسیه کتابخانه مونیخ، توضیح داد: در مارس ۱۹۸۸(فروردین ۱۳۶۷) برای استفاده از این بورسیه به مونیخ رفتم. اولین کسی بودم که از ایران از این بورسیه استفاده می‌کردم. اطلاعات به شکل کلی در یک بروشور به ما داده شد. در آن روزها درایران جنگ بود و زمانی که خواستم سوار هواپیما شوم، وضعیت قرمز بود.

قلعه‌ای قدیمی از قرن ۱۵ است و زیرزمینی ضدبمب برای آرشیو کتاب‌های کودک دارد

مدیر پیشین کتابخانه مرجع کانون با اشاره به نحوه اسکان مخاطبان بورسیه کتابخانه مونیخ، بیان کرد: وقتی شرایط شخصی ما را اعلام می‌کردند، آنها محل اسکان ما را اعلام می‌کردند. من را به جایی فرستادند که سه کودک داشتند و گفتند برای اینکه خودت بچه داری تو را به اینجا فرستادیم.

این پژوهشگر افزود: این کتابخانه در حومه مونیخ است و با شهر فاصله دارد. در منطقه‌ای خاص و زیبا قرار گرفته است. قلعه‌ای قدیمی از قرن ۱۵ است که بازسازی شده است و زیرزمینی ضد بمب برای آرشیو کتاب‌های کودک دارد که از همه دنیا به آن کتاب می‌رسد.

کتابخانه مونیخ به نظم دیویی چیده شده است

طوفانی با اشاره به اینکه در آن سال‌ها افرادی که بورسیه می‌شدند، طرح پروپوزال(پیشنهاده ی پژوهشی) خاصی نداشتند، ادامه داد: مسئولان کتابخانه مونیخ به ما گفتند ۶ هفته برای کتابخانه و ۶ هفته برای خودتان می‌توانید در این کتابخانه پژوهش کنید.

کتاب‌های کشورهای مختلف به کتابخانه مونیخ فرستاده می‌شود

مدیر پیشین کتابخانه مرجع کانون ادامه داد: می‌خواستم درباره دست نوشته‌های کودکان کار کنم، در آن زمان هه چیز سنتی و کاغذی بود، باید از نمونه‌های اصلی و مجله‌ها استفاده می‌کردم. شناسنامه‌های مجله‌ها را هم جمع کردم، کپی برای افرادی که بورس بودند رایگان بود و توانستم دیدگاه‌هایم روی دستنوشته‌های کودکان ارتقا بدهم.

او با اشاره کتابخانه مونیخ از نظر درونی و فنی ساده است، توضیح داد: منابع این کتابخانه بر اساس نظام دیویی منظم شده است. کار گروهی در کتابخانه مونیخ ضعیف است. گمان می‌کنم درون کتابخانه مونیخ بسیار همانند کتابخانه‌های ایران است و زمانی که در آنجا بودم و زمانی که ایجا هستم، کمبودی در کتابخانه‌های ایران احساس نکردم. جز اینکه مدیران ما آن خودباوری را ندارند.

به گفته طوفانی کتاب‌های کشورهای مختلف به کتابخانه مونیخ فرستاده می‌شود، اما در ایران کتاب‌های همین کشور منتشر و جمع‌آوری می‌شود.

کتابخانه بین‌المللی کودکان مونیخ بزرگ‌ترین کتابخانه جهان در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان است که در سال ۱۹۴۹ یعنی حدود ۷۵ سال پیش پایه‌گذاری شده است. سالانه کتاب‌های زیادی از سراسر دنیا و به زبان‌های مختلف به این کتاب‌خانه اهدا می‌شود. بخش فارسی کتابخانه مونیخ از سال ۱۹۹۰ (۱۳۶۹ شمسی) افتتاح شده است.

همچنین در این کتابخانه از سال ۱۹۸۶(۳۸ سال پیش) فصل‌نامه‌ای به نام «کلاغ سفید» منتشر می‌شود که فهرستی از کتاب‌های برگزیده‌ کودک و نوجوان را معرفی می‌کند؛ تاکنون از ایران کتاب‌های مختلفی به این فهرست وارد شده است.