واقعیت های تغییر رژیم در سوریه

اگرچه فروپاشی دولت بشار اسد ، رئیس‌جمهور سوریه به‌طرز تکان‌دهنده‌ای سریع بود، بازسازی اقتصاد ویران شده‌ای که او پشت سر گذاشت به طرز دردناکی کند خواهد بود.

پس از نزدیک به ۱۴ سال جنگ داخلی وحشیانه و سرکوب سیاسی، بیشتر چاه‌های نفت و گاز، جاده‌ها، شبکه‌های برق، زمین‌های کشاورزی و زیرساخت‌های سوریه ویران شده‌اند. ۹۰ درصد مردم در فقر به سر می‌برند. ارزش پوند سوریه به شدت کاهش یافته است و ذخایر ارز خارجی بانک مرکزی - که برای خرید اقلام ضروری مانند غذا، سوخت و قطعات یدکی لازم است - تقریبا تمام شده است.

قبل از جنگ، نفت دو سوم صادرات سوریه را تشکیل می‌داد و کشاورزی تقریبا یک چهارم فعالیت اقتصادی سوریه را تشکیل می‌داد. اخیرا، سودآورترین صادرات سوریه کاپتاگون بود، یک آمفتامین غیرقانونی و اعتیادآور که توسط کارتلی از نورچشمی‌های مرتبط با سیاست کنترل می‌شد.

سمیر آیتا، اقتصاددان سوری و رئیس حلقه اقتصاددانان عرب، گفت: «کل سیستم اقتصادی در سوریه کار نمی‌کند.»

احمد الشرع، رهبر ائتلاف معارضان که قدرت را در سوریه به دست گرفته‌اند، وظیفه دشواری برای متحد کردن گروه‌های معارض، تشکیل مجدد دولت، برقراری مجدد حاکمیت قانون، تامین امنیت و مدیریت خدمات ضروری مانند توزیع آب و سایر منابع کمیاب دارد.

با این حال، توافق گسترده‌ای بر سر این موضوع وجود دارد که مهمترین گام در بازسازی اقتصاد سوریه تنها از سوی ایالات متحده انجام می‌شود: برداشتن لایه‌های تنبیهی تحریم‌ها که عملا سوریه را از تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی جدا کرده است.

محدودیت‌های ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ بر جریان‌های مالی اعمال شد تا رژیم اسد را مجازات کند. اکنون، این محدودیت‌ها پول سوریه را که به‌شدت برای بازسازی و توسعه اقتصادی به آن نیاز است، قطع می‌کنند. خانواده‌ها و سازمان‌های امدادی نمی‌توانند کمک ارسال کنند. پناهندگان نمی‌توانند از حساب‌های بانک‌های غربی برای سرمایه‌گذاری در مسکن یا کسب‌وکار پول انتقال دهند. صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی نمی‌توانند کمکی ارائه کنند. آیتا گفت که لغو تحریم‌ها، حتی با معافیت‌های موقت، یک اولویت است.

پایان دادن به همه محدودیت‌های مالی همچنین به معنای حذف نام تروریستی است که از سوی ایالات متحده و سازمان ملل به احمد الشرع و سازمان او، هیات تحریرالشام، اطلاق شده است.

واشنگتن و متحدانش به‌طور مطمئن این جنبه از قضیه را به‌عنوان یک ابزار چانه‌زنی مطرح خواهند کرد. اما درنهایت احمد الشرع که به‌علت ارتباط قبلی خود با القاعده ۱۰ میلیون دلار جایزه بر سر خود دارد، اگر به او برچسب تروریستی زده شود، نمی‌تواند به‌طور موثر به عنوان رئیس دولت عمل کند.

این هفته، گیر پدرسن، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه، گفت که رهبران معارضان «بیانیه‌های اطمینان‌بخش» درباره تشکیل دولت «وحدت و فراگیر» صادر کرده‌اند.

واشنگتن برگ‌های اقتصادی دیگری برای بازی دارد. مرکز تولید نفت و چاه‌های فعال باقی‌مانده در شمال شرق سوریه در قلمرو شبه‌نظامیان کرد تحت حمایت ایالات متحده قرار دارند.

جاشوا لندیس، یکی از مدیران مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه اوکلاهاما گفت که نفت قبلا حدود نیمی از درآمد کشور را تامین می کرد. او گفت که این میادین نفتی متعلق به دولت دمشق است و باید به کنترل آن بازگردانده شود.

احیای تولید نفت و گاز آسان نخواهد بود. سوریه قبل از جنگ ۳۸۳هزار بشکه نفت در روز تولید می کرد. طبق گزارش بانک جهانی، اکنون کمتر از ۹۰هزار بشکه در روز تولید می‌کند. تاسیسات و خطوط لوله، از جمله آنهایی که انرژی را به عراق، اردن و مصر می‌رساند، تخریب شده یا آسیب دیده اند. این کشور بیشتر از صادراتش، نفت وارد کرده است.

دیوید گُلدوین، یکی از مقامات ارشد انرژی در دولت اوباما، گفت که دولت سوریه باید به‌وضوح ثابت کند که مالکیت و فروش این منابع را در دست دارد، سپس باید بتواند امنیت را تضمین کند تا بتوان زیرساخت‌ها را تعمیر و راه‌اندازی کرد.

نیکول تونگ به نیویورک‌تایمز گفت: بسیاری موافقند که بازسازی اقتصاد سوریه به گامی حیاتی از سوی ایالات متحده بستگی دارد: لغو تحریم‌هایی که این کشور را از جریان سرمایه‌گذاری بین‌المللی قطع کرده است. او گفت: چالش دیگر جذب شرکت‌ها یا اپراتورهای خارجی هستند که منابع و دانش لازم برای بازسازی را دارند.

امنیت نه‌تنها برای تولید نفت‌وگاز، بلکه برای بازگشت بسیاری از ۸میلیون پناهنده‌ای که از جنگ گریخته‌اند نیز ضروری است. جذب افراد دارای تحصیلات، مهارت و منابع برای بازگشت و احیای سوریه بسیار مهم است.

دکتر لندیس از دانشگاه اوکلاهاما گفته «سوری‌های پولدار کلیدی هستند». اما هیچ‌کدام از آنها برنخواهند گشت اگر برق نباشد یا حاکمیت قانون نباشد.

همسایگان سوریه نیز علاقه زیادی به بازگشت آوارگان و بازسازی دارند. ترکیه که با سوریه مرز مشترک دارد، بیش از ۳میلیون پناهنده را در خود جای داده است، بهترین موقعیت و بیشترین نفوذ را برای این کار دارد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که از معارضان حمایت می کرد و از گروهی همپیمان الشرع حمایت مالی می‌کرد، به دنبال گسترش نفوذ خود در آنجاست. هنری بارکی، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه لیهای، گفت: او همچنین روابط نزدیکی با صنعت ساخت‌وساز ترکیه دارد و احتمالا برای قراردادهای بازسازی و ارائه کمک به بازسازی تلاش خواهد کرد.

پس از سقوط دولت اسد، سهام شرکت‌های ساختمانی، سیمان و فولاد ترکیه افزایش یافت.

در حال حاضر، آینده اقتصادی سوریه به توانایی دولت دمشق برای تثبیت کنترل و مشروعیت خود بستگی دارد، به رضایت نه‌تنها جمعیت متکثر خود، بلکه ایالات متحده و متحدانش که حرف آخر را در مورد تحریم‌ها می‌زنند.