مراودات دیپلماتیک با حاکمان جدید سوریه ، در هفته جاری با ورود هیئت‌های متعدد خارجی از جمله از ریاض، امان و دوحه به دمشق شدت گرفته است و ظاهراً به نظر می‌رسد سوریه در مسیر آرامش گام می‌گذارد. ولی افزایش احتمال قدرت گرفتن مجدد داعش و موضع‌گیری‌های شدید ترکیه علیه کردها آن‌هم در کشاکش تداوم درگیری میان آنها با آنکارا، سوریه را بیش از هر زمان دیگری در معرض خطر گرفتار شدن در معرکه یک درگیری تمام‌عیار قرار داده است.

سوریه این روزها عرصه تعاملات دیپلماتیک است. سقوط بشار اسد، حضور نمایندگانی از کشورهای غربی و در رأس آنها امریکا در دمشق را به دنبال داشت. روز یک‌شنبه ولید جنبلاط، رئیس دروزی‌های لبنان و رئیس سابق حزب سوسیالیست ترقی‌خواه و هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، در پایتخت سوریه به احمد الجولانی، رهبر تحریرالشام و رئیس اداره سیاسی سوریه دست دوستی دادند. دیروز، این روند با سفر هیئتی سعودی به ریاست یکی از مشاوران دیوان سلطنتی این کشور به سوریه ادامه داشت. سعودی‌ها هم با احمد الشرع که پیش‌تر، از برنامه‌های توسعه‌طلبانه سعودی‌ها استقبال کرده در کاخ الشعب دمشق دیدار داشتند.

علاوه بر سعودی‌ها، یک هیئت قطری و ایمن الصفدی وزیر خارجه اردن هم برای دیدارهای مشابه وارد سوریه شدند. طی این ملاقات‌ها، رئیس اداره سیاسی سوریه از امیر قطر خواست به دمشق سفر کند. وزیر خارجه اردن هم در شرایطی وارد دمشق شد که اخیراً منابع صهیونیستی از مذاکرات محرمانه مقامات امنیتی خود با مقامات امنیتی اردن خبر داده بودند و گزارش‌ها حاکی از این است که تل‌آویو اردن را واسطه قرار داده است تا بدون درگیری نظامی و با همکاری دمشق به اشغال جولان سوریه ادامه دهد.

تشدید تنش با یگان‌های مدافع خلق و قسد

در ورای این رفت‌وآمدها در زیر لایه‌های دیپلماتیک، تحرکات خطرناکی در عرصه میدان در جریان است. برجسته‌ترین مورد تنش کردها و ترکیه است که آتش آن نه تنها فروکش نکرده بلکه خطر شعله‌ور شدن آن زیاد است. هاکان‌فیدان وزیرخارجه ترکیه پیش از ملاقات با جولانی، در گفت‌وگویی با شبکه فرانس ۲۴ در این مورد موضع‌گیری کرد و گفت: «یگان‌های مدافع خلق (YPG) یک سازمان تروریستی مصنوعی است که اعضای آن از ترکیه، عراق، سوریه و حتی برخی کشورهای اروپایی تشکیل شده‌اند.

این سازمان باید فوراً منحل شود.» وی اضافه کرد: «اکنون که یک دولت جدید در سوریه روی کار آمده، آنها مسئول مدیریت این مسئله هستند. ما از وحدت ارضی و تمامیت حاکمیت سوریه حمایت می‌کنیم و انتظار داریم این موضوع به‌درستی حل شود. اگر دولت سوریه نتواند این مشکل را حل کند، ترکیه مجبور خواهد شد برای حفظ امنیت ملی خود وارد عمل شود. این شامل احتمال مداخله نظامی نیز می‌شود.» جناح‌های اصلی کردهای شمال سوریه، حدود یک‌چهارم این کشور را تحت کنترل دارند و تأکید دارند تا این دستاورد را حفظ کنند. همزمان با موضع‌گیری‌های فیدان، یاشار گولر، وزیر دفاع ترکیه هم اعلام کرد که کشورش معتقد است حاکمان جدید سوریه و گروه مسلح تحت‌الحمایه آنکارا موسوم به «ارتش ملی سوریه» به زودی یگان‌های مدافع خلق را از تمام مناطقی که در حال حاضر در شمال شرق سوریه تحت کنترل دارند، بیرون خواهد کرد.

از طرفی دیگر، نیروهای کرد تحت حمایت امریکا اعلام کرده‌اند که پایگاه این نیروها در طول نوار مرزی میان سوریه و ترکیه به نقطه عطفی در نبرد سرنوشت‌ساز آتی تبدیل خواهد شد. روز دوشنبه اخباری منتشر شد که از درگیری ارتش ملی و شبه‌نظامیان مسلح موسوم به نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) وابسته به ارتش امریکا در شمال سوریه حکایت داشت. نیروهای قسد تلاش کردند که از محور دو روستای کیمار و جلبل در جنوب شرق منطقه عفرین به مواضع گروه‌های مسلح مورد حمایت ترکیه نفوذ کنند که با مقاومت شدید روبه‌رو شدند. قسد در این درگیری یک پایگاه متعلق به ترکیه و مورد استفاده شبه‌نظامیان ارتش ملی را با موشک هدف قرار داد. چند راکت و خمپاره نیز در نزدیکی اردوگاه آوارگان «کویت‌الرحمه» در اطراف شهر عفرین سقوط کرد.

نگرانی امریکا و اروپا

نشریه امریکایی نیوزویک گزارش کرد که سقوط نظام بشار اسد یک تحول دراماتیک در راستای جنگ داخلی در سوریه به شمار می‌رود، به طوری که نگرانی‌های عمیقی در خصوص عدم اطمینان نسبت به آینده این کشور وجود دارد. نیوزویک اضافه کرد: همچنین نگرانی‌هایی در خصوص وقوع درگیری‌های جدید میان هیئت تحریرالشام و عناصر ارتش ملی از یک سو و عناصر کرد تحت حمایت امریکا از سوی دیگر وجود دارد، چرا که این نیروها کنترل یک سوم سوریه در شمال و شرق این کشور را به دست دارند.

آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان در مصاحبه‌ای با رادیو آلمان گفته که جنگ علیه کردها در سوریه، که نقش مهمی در مبارزه با گروه تروریستی داعش ایفا کرده‌اند، تهدیدی برای ترکیه و همچنین اروپا محسوب می‌شود و تمامی طرف‌های درگیر در منطقه خاورمیانه و همچنین جامعه بین‌المللی مسئولیت دارند که از بروز خشونت‌های دوباره در سوریه جلوگیری کنند. همزمان با این تحولات، نشریه تایمز با اشاره به اینکه امسال، دست‌کم داعش ۷۰۰ حمله در سوریه صورت داده است، درباره قدرت گرفتن داعش در سایه تحولات کنونی سوریه هشدار داد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید هم در این مورد گفت: «بزرگ‌ترین نگرانی ما در سوریه احتمال سوءاستفاده داعش از نبود حکومت در برخی مناطق است.»

وی نیز به مسئله درگیری آنکارا با کردها اشاره کرد: «کردها بهترین شرکای ما در مبارزه با داعش هستند و ما می‌ترسیم که اگر ترکیه با آنها بجنگد از این مسئله منحرف شوند. هدف ما تضمین حمایت مستمر از نیروهای قسد برای تحت کنترل نگه داشتن داعش است.»

بقایی: احترام به تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی سوریه یک اصل است

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران دیروز در جلسه هفتگی با خبرنگاران در پاسخ به سؤالی درباره آینده ایران و سوریه گفت: «در مورد آینده روابط، با توجه به عملکرد و رفتاری که جریان‌های حاکم بر سوریه خواهند داشت، تصمیم‌گیری خواهیم کرد.»

بقایی همچنین درباره وضعیت کردها در سوریه و نقش آنها در آینده این کشور هم تصریح کرد: «همه طرف‌های دخیل در موضوع سوریه باید تعهد روشنی برای اتخاذ یک رویکرد جامع و آینده‌نگرانه در رابطه با سوریه داشته باشند. نگاه گزینشی کمک‌کننده نیست. احترام به تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی سوریه یک اصل است و باید درباره همه اجزای حاکمیت سوریه اعمال شود.» او با اعلام اینکه «در حال حاضر ارتباط مستقیمی با جریان حاکم در سوریه نداریم»، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه نماینده امریکا به تازگی بعد از دیداری که با مقامات جریان حاکم در سوریه داشته اعلام کرده که ایران آینده‌ای در سوریه نخواهد داشت هم گفت: «مردم سوریه آن‌قدر بصیر هستند که خودشان بتوانند در مورد آینده خودشان و ارتباط‌شان با کشورهای منطقه و جهان اسلام تصمیم‌گیری کنند و این اظهارات مقامات امریکایی نشان‌دهنده خوی امریکا در تعیین تکلیف برای دیگران و مداخله در امور دیگر کشورهاست.»