افزایش 10 برابری جمعیت علف‌خواران در 5 قرق / اضافه شدن 10 قرق جدید

مشارکت مردم در حفاظت از حیات وحش و محیط زیست، یکی از مؤثرترین و پایدارترین روش‌ها برای حفاظت از گونه‌های در معرض تهدید و تهدیدات زیست‌محیطی به شمار می‌آید. این مشارکت می‌تواند در قالب‌های مختلفی همچون مشارکت در طرح‌های حفاظت مشارکتی، آموزش‌های زیست‌محیطی، و همکاری‌های داوطلبانه با سازمان‌های دولتی و غیردولتی صورت گیرد.

مشارکت مردمی نه تنها موجب ارتقا آگاهی عمومی درباره مسائل محیط زیستی می‌شود، بلکه به‌طور مستقیم بر حفظ و بازسازی اکوسیستم‌ها و افزایش جمعیت گونه‌های در خطر انقراض تأثیر مثبت می‌گذارد.

یکی از نمونه‌های برجسته مشارکت مردمی در حفظ حیات وحش، پروژه حفاظت از ببر بنگالی در هند است. در این کشور، برنامه‌های حفاظت با مشارکت جوامع محلی اجرا می‌شود. مردم محلی به عنوان نگهبانان ببر در جنگل‌ها عمل می‌کنند و با حمایت‌های مالی و آموزشی از سوی سازمان‌های زیست‌محیطی، نقش فعالی در نظارت و جلوگیری از شکار غیرقانونی ببر‌ها دارند.

تجارب جهانی مشارکت مردم در حفاظت از گونه‌ها

طبق گزارشی از World Wildlife Fund (WWF)، این طرح در برخی مناطق هند باعث افزایش جمعیت ببر‌ها به میزان ۳۰ درصد در طول یک دهه شده است.

در آفریقا نیز پروژه‌های حفاظت از فیل‌ها در کنیاتوسط جوامع محلی موفقیت‌های بزرگی را به همراه داشته است. در پارک ملی Amboseli در کنیا، سازمان‌هایی، چون The David Sheldrick Wildlife Trust و The Amboseli Trust for Elephants به‌طور مستقیم با جوامع محلی همکاری دارند تا مشکلات مربوط به کشاورزی و دامداری که موجب تعارض با حیات وحش می‌شود، کاهش یابد.

مردم محلی در این مناطق از طریق آموزش و مشاوره به‌طور فعال در حفظ زیستگاه‌ها و کاهش برخورد‌های انسان و حیات وحش مشارکت دارند. نتیجه این مشارکت، کاهش کشته شدن فیل‌ها توسط مردم و افزایش جمعیت فیل‌ها در این منطقه بوده است.

در آمریکای لاتین، پروژه‌های حفاظت از گونه‌های در معرض تهدید نظیر کوندور کالیفرنیایی در ایالات متحده و مکاک‌های برفی در پرو نیز با همکاری جوامع محلی به موفقیت رسیده است. در ایالات متحده، طرح California Condor Recovery Program که از دهه ۱۹۸۰ شروع شد، با کمک جوامع محلی و داوطلبان، در بازگرداندن این گونه به حیات وحش بسیار مؤثر بوده است. این برنامه با انتقال و رهاسازی کوندور‌ها به زیستگاه‌های طبیعی خود و همچنین مشارکت مردم در کاهش تهدیدات انسانی، از قبیل تصادفات جاده‌ای و آلودگی سرب، به نجات این گونه نزدیک به انقراض کمک کرده است.

موفقیت این پروژه‌ها نشان می‌دهد که مردم، به‌ویژه جوامع محلی که بیشترین تعامل را با منابع طبیعی دارند، می‌توانند در فرآیند حفاظت از حیات وحش نقش بسزایی ایفا کنند. مشارکت‌های مردمی می‌تواند به کاهش تهدیدات انسانی مانند شکار غیرقانونی، تخریب زیستگاه‌ها، و تصادفات جاده‌ای کمک کند. این مشارکت نه تنها موجب حفظ گونه‌ها می‌شود بلکه به ایجاد فرهنگ حفاظت زیست‌محیطی در سطح جوامع محلی و جهانی نیز کمک می‌کند.

به نقش محوری مردم در حفظ حیات وحش باور داریم

در همین رابطه، دکتر حمید ظهرابی؛ معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: برای تمام گونه‌های در معرض تهدید و خطر انقراض ازجمله پلنگ، خرس سیاه، پرندگان شکاری، گوزن زرد ایرانی و بسیاری دیگر از گونه‌هایی که در مجموع حدود ۸۷ گونه می‌شوند، ما یا برنامه‌های مدیریت تنظیم کرده‌ایم یا در حال تنظیم و اجرای آنها هستیم. اما از نظر بنده، موضوعی که در حفظ این گونه‌ها بسیار مهم است، نقش مردم است. در واقع تلاش‌های ما برای حفاظت از تنوع زیستی، با اولویت گونه‌های در معرض خطر انقراض، نیازمند همراهی و مشارکت جدی همه بخش‌ها، دستگاه‌ها و به‌ویژه مردم است.

وی افزود: ما به این باور داریم که مردم نقش محوری در حفاظت زیستی دارند. هرگاه مردم را در فرآیند مشارکت داده‌ایم و برایشان سهم و نقش تعریف کرده‌ایم، موفقیت‌های قابل توجهی در حفاظت از زیست‌محیط داشته‌ایم.

افزایش ۱۰ برابری گونه‌ها در قرق‌های حفاظت مشارکتی

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: در مورد نقش مردم، در طرح‌های حفاظت مشارکتی، آمار نشان می‌دهد که در جا‌هایی که مردم مشارکت کرده‌اند، نتایج بسیار درخشان و قابل توجهی حاصل شده است. برای نمونه، در پنج قرق اختصاصی که در حال فعالیت هستند و توسط مردم حفاظت می‌شوند، جمعیتی که در سال اول تحویل به این مجموعه‌ها سرشماری شد، حدود ۶۷۰ رأس بود. امروز این جمعیت به بیش از ۶۵۰۰ رأس رسیده است که نشان‌دهنده افزایش ده برابری جمعیت طی ده سال است. این مورد نشان می‌دهد که حضور مردم می‌تواند بسیار موثر و قابل توجه باشد.

ظهرابی افزود: نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که همزمان با این قرق‌ها، جمعیت مناطق تحت حفاظتی که اطراف این قرق‌ها قرار دارند نیز به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. این موضوع نشان می‌دهد که این مناطق می‌توانند به‌عنوان یک عامل بازدارنده، یک زون سپر یا یک محدوده کنترل‌کننده برای تخلفات شکار، صید و آسیب به حیات وحش عمل کنند. این عملکرد بسیار مهمی است که به مناطق حفاظت‌شده کمک می‌کند.

وی تصریح کرد: علاوه بر این، مشاهده روزافزون گوشتخواران در این مناطق نشان می‌دهد که حفاظت از پستانداران بزرگ‌جثه باعث رشد جمعیت گوشتخواران و افزایش تنوع زیستی شده است. بنابراین، گونه‌های در معرض تهدید ما نیز تحت پوشش حفاظتی قرار گرفته‌اند.

اضافه شدن ۸ تا ۱۰ قرق جدید

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به تعریف قرق‌های جدید در شورایعالی محیط زیست گفت: در دوره گذشته، متأسفانه امکان طرح این موضوع در شورای عالی محیط زیست فراهم نشد، اما پرونده‌ها آماده هستند تا در شورای آلی مطرح شوند و با تصویب آن شورا، امیدواریم بتوانیم، حداقل ۸ تا ۱۰ قرق جدید را اضافه کنیم.