انواع اختلالات شنوایی و علل و درمان آن‌ها

شنوایی یکی از حیاتی‌ترین حس‌های انسان است که نقش مهمی در برقراری ارتباط و درک محیط پیرامون دارد. اختلالات شنوایی به معنای کاهش یا از دست دادن توانایی شنوایی است و ممکن است به صورت خفیف، متوسط، شدید یا کامل بروز کند. این اختلالات بر اساس علل، شدت و محل تأثیرگذاری در سیستم شنوایی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع اختلالات شنوایی، علل آن‌ها و روش‌های پیشگیری و درمان خواهیم پرداخت.

انواع اختلالات شنوایی

اختلالات شنوایی به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

افت شنوایی انتقالی (Conductive Hearing Loss)

این نوع اختلال زمانی رخ می‌دهد که صداها نتوانند به درستی از گوش خارجی یا میانی به گوش داخلی منتقل شوند. مشکل عمدتاً در بخش‌هایی مانند پرده گوش، استخوانچه‌ها (چکشی، سندانی، رکابی) یا مجرای گوش وجود دارد.

علل افت شنوایی انتقالی:

• انسداد مجرای گوش: تجمع جرم گوش (واکس گوش) یا ورود اجسام خارجی.
• عفونت گوش میانی (اوتیت): یکی از شایع‌ترین دلایل، به‌ویژه در کودکان.
• پاره شدن پرده گوش: به دلیل عفونت، آسیب‌دیدگی یا صدای بلند.
• اختلالات مادرزادی: مانند عدم تشکیل صحیح استخوانچه‌ها یا مجرای گوش.
• اختلالات استخوانی: مانند بیماری اتواسکلروز که باعث سفتی استخوان رکابی می‌شود.

افت شنوایی حسی-عصبی (Sensorineural Hearing Loss)

این نوع اختلال ناشی از مشکلات گوش داخلی (حلزون گوش) یا عصب شنوایی است و معمولاً دائمی است.

علل افت شنوایی حسی-عصبی:

• پیری شنوایی (Presbycusis): کاهش تدریجی شنوایی با افزایش سن.
• صدای بلند: قرارگیری طولانی‌مدت در معرض صدای بلند یا انفجار ناگهانی.
• بیماری‌های عفونی: مانند اوریون، مننژیت یا سرخک.
• داروهای اتوتوکسیک: برخی داروها مانند آمینوگلیکوزیدها، سیس‌پلاتین یا آسپرین.
• ژنتیک: اختلالات ارثی که باعث کاهش شنوایی می‌شوند.
• آسیب به سر یا گوش داخلی: تصادفات یا ضربه‌های شدید.
• بیماری منییر (Meniere’s Disease): بیماری مزمنی که باعث سرگیجه، وزوز گوش و افت شنوایی می‌شود.

افت شنوایی ترکیبی (Mixed Hearing Loss)

این نوع اختلال شامل ترکیبی از افت شنوایی انتقالی و حسی-عصبی است.

علل افت شنوایی ترکیبی:

این نوع می‌تواند ناشی از عواملی مانند وجود عفونت مزمن گوش میانی به همراه آسیب به گوش داخلی باشد.

اختلالات شنوایی مرکزی (Central Auditory Processing Disorder)

در این نوع اختلال، مشکل در پردازش صداها توسط مغز رخ می‌دهد، حتی اگر گوش‌ها به‌درستی کار کنند.

علل اختلالات شنوایی مرکزی:

• آسیب به مغز یا مسیرهای عصبی.
• سکته مغزی یا آسیب‌های مغزی.
• بیماری‌های عصبی مانند ام‌اس یا آلزایمر.
• مشکلات یادگیری یا توجه در کودکان.

علل شایع اختلالات شنوایی

عوامل ژنتیکی

بیش از 50 درصد موارد ناشنوایی مادرزادی یا افت شنوایی ارثی هستند. جهش در ژن‌های مرتبط با عملکرد حلزون گوش یا عصب شنوایی ممکن است باعث این مشکلات شود.

عفونت‌ها

عفونت‌های قبل یا بعد از تولد، مانند سرخجه، سیتومگالوویروس، اوریون، و مننژیت می‌توانند به کاهش شنوایی منجر شوند.

آسیب‌دیدگی‌ها

ضربه به سر، انفجارهای ناگهانی یا حتی وارد شدن اجسام خارجی به مجرای گوش از عوامل شایع آسیب‌دیدگی هستند.

عوامل محیطی

قرارگیری در معرض صدای بلند، آلودگی صوتی یا استفاده نادرست از هدفون از مهم‌ترین علل محیطی کاهش شنوایی هستند.

داروهای اتوتوکسیک

برخی داروها می‌توانند به گوش داخلی آسیب رسانده و باعث افت شنوایی شوند.

پیری

با افزایش سن، کاهش تدریجی شنوایی ناشی از تحلیل سلول‌های مویی حلزون گوش شایع است.

علائم اختلالات شنوایی

• مشکل در درک مکالمات، به‌ویژه در محیط‌های شلوغ.
• درخواست مکرر برای تکرار گفته‌ها.
• وزوز گوش (Tinnitus).
• احساس پری یا انسداد در گوش.
• سرگیجه یا عدم تعادل.
• اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی به دلیل مشکل در شنیدن.

روش‌های تشخیص

آزمون شنوایی‌سنجی (Audiometry):

اندازه‌گیری دقیق توانایی شنیدن صداها در فرکانس‌ها و شدت‌های مختلف.

تیمپانومتری (Tympanometry):

ارزیابی عملکرد گوش میانی و پرده گوش.

تصویربرداری:

مانند MRI یا CT اسکن برای بررسی ساختارهای گوش داخلی و میانی.

آزمون‌های ژنتیکی:

برای شناسایی علل ژنتیکی ناشنوایی.

روش‌های درمان و توانبخشی

درمان‌های دارویی

• استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت‌های گوش.
• تجویز دارو برای کنترل بیماری‌هایی مانند منییر.

وسایل کمک شنوایی

• سمعک: برای تقویت صداهای محیطی.
• کاشت حلزون شنوایی: برای افراد با افت شنوایی شدید حسی-عصبی.

جراحی

• جراحی بازسازی پرده گوش یا استخوانچه‌ها.
• حذف ضایعات یا اجسام خارجی از گوش.

توانبخشی شنوایی

• تمرینات شنوایی برای بهبود پردازش صداها.
• آموزش لب‌خوانی یا استفاده از زبان اشاره.

پیشگیری از اختلالات شنوایی

• محافظت از گوش: استفاده از محافظ گوش در محیط‌های پر سروصدا.
• اجتناب از صدای بلند: کاهش استفاده از هدفون در حجم صدای بالا.
• معاینات دوره‌ای: بررسی منظم گوش‌ها برای شناسایی مشکلات در مراحل اولیه.
• واکسیناسیون: واکسیناسیون در برابر عفونت‌هایی مانند سرخجه و اوریون.
• مراقبت در دوران بارداری: جلوگیری از عفونت‌ها و مصرف داروهای مضر.

نتیجه‌گیری

اختلالات شنوایی به دلایل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی، عفونت‌ها، آسیب‌های محیطی و پیری رخ می‌دهند. این اختلالات می‌توانند کیفیت زندگی افراد را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند، اما با تشخیص به‌موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، بسیاری از مشکلات شنوایی قابل مدیریت یا بهبود هستند. توجه به پیشگیری و مراقبت از سلامت شنوایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نقش مهمی در جلوگیری از بروز مشکلات جدی ایفا می‌کند.