مقارنه یا همنشینی ماه و ستاره قلب‌العقرب پدیده‌ای نجومی است که در آن ماه و این ستاره در آسمان به‌طور ظاهری به یکدیگر نزدیک می‌شوند. این پدیده در سحرگاه شنبه با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. قلب‌العقرب، ستاره‌ای با رنگ نارنجی و درخشان در صورت فلکی عقرب است که به دلیل رنگ و درخشندگی آن در این پدیده به‌راحتی قابل تشخیص است.

قرارگیری ماه در کنار ستاره قلب‌العقرب به « قمر در عقرب » معروف است و این پدیده معمولا در ساعات قبل از طلوع خورشید قابل مشاهده است.

کاظم کوکرم، مسئول کارگروه اطلاع‌رسانی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران در مورد این پدیده می‌گوید: «بامداد شنبه یعنی سحرگاه اندکی پیش از طلوع خورشید می‌توانیم شاهد هلال ماه در برج عقرب باشیم؛ یعنی شنبه ۶ بهمن پیش از طلوع خورشید، هلال ماه طلوع کرده و اندکی بالاتر از ماه در آسمان ستاره‌ای به رنگ نارنجی دیده می‌شود که ستاره قلب‌العقرب است که یک ابرغول سرخ در دنیای اخترفیزیک است و به رنگ نارنجی دیده می‌شود و بسیار بسیار بزرگتر از خورشید است. این پدیده با چشم غیر مسلح و حتی در شهری مثل تهران قابل مشاهده است.»

ستاره قلب‌العقرب؛ ابَرغول سرخ درخشان

ستاره قلب‌العقرب به معنی قلب عقرب با نام علمی Antares یکی از شناخته‌شده‌ترین و درخشان‌ترین ستارگان در آسمان شب است. این ستاره ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که آن را به یکی از جذاب‌ترین اجرام آسمانی تبدیل کرده است.

این ستاره در صورت فلکی عقرب (Scorpius) قرار دارد و نام آن به دلیل موقعیتش در قلب این صورت فلکی انتخاب شده است. این ستاره به دلیل دمای پایین‌تر سطحش، رنگ نارنجی متمایل به قرمز روشن دارد.

قلب‌العقرب یک ابرغول سرخ است که درخشندگی‌اش حدود ۱۰ هزار برابر خورشید است. شعاع آن حدود ۷۰۰ برابر خورشید است، که اگر به جای خورشید قرار گیرد، سطح آن به مدار مریخ یا حتی فراتر خواهد رسید.

کوکرم در توضیح ستاره قلب‌العقرب می‌گوید: «اگر این ستاره در منظومه شمسی به‌جای خورشید بود، سطح این ستاره ورای مدار سیاره مریخ واقع می‌شد و دست‌کم ۴ سیاره اول منظومه شمسی یعنی عطارد، زهره، زمین و مریخ همه در دل آن واقع می‌شدند؛ بنابراین این جرم آسمانی، ستاره بسیار بزرگی است. فاصله تقریبی ستاره قلب‌العقرب از زمین ۵۵۵ سال نوری است.»

2410687_890

قلب‌العقرب در رقابت با مریخ

نام لاتین Antares برای ستاره قلب‌العقرب به معنی ضدمریخ است، زیرا رنگ سرخ آن شبیه به مریخ است و گاهی با آن اشتباه گرفته می‌شود. این ستاره در مناطق گرمسیری و استوایی به‌خوبی قابل مشاهده است. با چشم غیرمسلح می‌توان آن را به‌راحتی مشاهده کرد. استفاده از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ، جزئیات بیشتری از رنگ و محیط پیرامون آن را نمایان می‌کند.

ستاره قلب‌العقرب به‌دلیل ویژگی‌های علمی و اهمیت فرهنگی، جایگاه ویژه‌ای در نجوم و تاریخ دارد.

جزئیات پدیده قمر در عقرب

مقارنه ۱.۲ درجه‌ای در ششم بهمن‌ماه بین ماه و ستاره قلب‌العقرب به این معنی است که این دو جرم آسمانی از دید ناظر زمینی در آسمان به فاصله‌ای ظاهری حدود ۱.۲ درجه از یکدیگر قرار می‌گیرند. این فاصله صرفا ظاهری است و هیچ ارتباط فیزیکی یا نزدیک شدن واقعی بین آنها رخ نمی‌دهد.

در تصویر زیر شبیه‌سازی موقعیت ماه و ستاره قلب‌العقرب در برج عقرب در ساعت ۶ و ۱۵ دقیقه سحرگاه ششم بهمن در تهران با نرم‌افزار استلاریوم را مشاهده می‌کنید.

2410688_215

تصویر زیر نیز همان عکس با همان شرح، بدون تصویر پیش زمینه اساطیری از برج عقرب است.

2410689_410

قرارگیری ماه در کنار این ستاره در برج عقرب رویداد بسیار جذابی است و علاقمندان به نجوم می‌توانند این مقارنه را در سحرگاه شنبه ببینند؛ این رویداد به عنوان زمان ایده‌آل برای رصد و عکاسی از آسمان در نظر گرفته می‌شود.