هفته گذشته حوزه علمیه قم یکی از بزرگ‌ترین آثار محتوایی خود را رونمایی کرد.

تفسیر گرانسنگ ۸۰ جلدی تسنیم آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی دوشنبه گذشته در قم رونمایی شد. امام خامنه‌ای در بیانی حوزه علمیه را وامدار حضرت آیت‌الله جوادی آملی توصیف کردند و فرمودند: تفسیر تسنیم یک المیزان امروز است. این اثر محصول ۴۰ سال پژوهش و اندیشه‌ورزی کسی است که حکیم، فیلسوف، فقیه، سیاستمدار و از همه مهم‌تر یک انقلابی است. بر اساس این اثر بزرگ تاکنون ۶۰۰ پایان‌نامه و رساله دکتری در محافل علمی حوزه و دانشگاه تدوین‌شده است.

آیت‌الله جوادی آملی در پاسخ به شبهات نظام سیاسی ولایت‌فقیه سرآمد روزگار خود است . پاسخ‌های او پایان‌بخش هر شبهه‌ای در این مقوله است . معظم له در همایش تفسیر تسنیم پنج کلمه کلیدی فرمودند که قابل‌تأمل است.

– وظیفه ماست نظام امامت را حفظ کنیم.

– امام فعلی را جانشین امام عصر (عج) بدانیم.

– مقام معظم رهبری حفظه‌الله همان راه امام خمینی (ره) را ادامه می‌دهند.

– شهید سیدحسن نصرالله به برکت قرآن دنیا را تکان داد.

– دین و امامت اساس کار ماست.

به بهانه این رویداد عظیم چند کلمه در باب نقش فیلسوفان و جامعه‌شناسان در تحولات جوامع بزرگ انسانی را یادآور می‌شوم.

۱- همه به تحولات سیاسی و اقتصادی در چین به‌عنوان یک شگفتی نگاه می‌کنند یک سؤال کلیدی وجود دارد و آن این‌که اگر این تحولات ناشی از تفکرات مارکس و نحله کمونیستی است پس چرا امپراطوری شوروی و سلطه مارکسیسم در اروپای شرقی دچار فروپاشی شد. چینی‌ها چگونه تفکر سوسیالیستی خود را به معنای یک رویکرد عدالت‌طلبانه با اندیشه‌های بومی خود همساز کردند.

چند سال پیش یک فیلمی در تلویزیون استان هونان در پنج قسمت ۳۰ دقیقه‌ای به نمایش درآمد تحت عنوان «وقتی مارکس با کنفوسیوس ملاقات کرد»

محتوای این فیلم آن بود که مارکس و کنفوسیوس با هم ملاقات کرده‌اند و به سؤالات دانشجویان پاسخ می‌دهند.

مارکس در قرن ۱۹ با کنفوسیوس ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به گفت‌وگو نشستند و به نتایج زیر رسیدند.

– مارکس و کنفوسیوس علیه دشمنان مشترک از جمله نهیلیسم قرار دارند.

– وحدت بزرگ یک دیدگاه آرمان‌شهری هر دو فیلسوف است تا آنجا که مارکس می‌گوید من خودم برای مدتی طولانی چینی بودم.

– هر دو فیلسوف معتقد بودند تاریخ توسط توده‌ها هدایت می‌شوند.

– این دو به ستایش یکدیگر می‌پردازند گاهی دستی به ریش بلند همدیگر می‌کشند.

تردستی چینی‌ها و رمز پیشرفت آن‌ها امروز این‌طور تحلیل می‌شود که روح و تفکر کنفوسیوس را به جسد نیمه‌جان برخی آموزه‌های مارکسیسم تزریق کردند.

کنفوسیوس کیست؟ آموزه‌های او چیست که هنوز ریشه در جان و اندیشه چینی‌ها دارد. کنفوسیوس اولین فیلسوفی است که ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح اخلاق را وارد سیاست کرد. او گفت:

-کاری که نمی‌خواهید با شما انجام شود با دیگران انجام ندهید.

– اگر برایتان واضح است که به اهدافتان نمی‌رسید اهداف را تغییر ندهید، اعمالتان را تغییر دهید.

– تنها کسانی را راهنمایی کنید که جهل شان را پذیرفته‌اند و به دنبال آگاهی هستند.

فیلسوفان هم‌عصر کنفوسیوس هم آدم‌های بزرگی بودند مثل لائوتسه صاحب کتاب «طریقت و تقوا» وقتی کنفوسیوس با او دیدار می‌کند و از او می‌خواهد مرا پندی بده گفت: «خود را از شر غرور، خودبینی، طمع، ناز، تظاهر و هدف‌های دورودراز رها کن».

سون تزو دیگر فیلسوف معاصر کنفوسیوس کتابی دارد در مورد شیوه جنگیدن که هنوز در دانشکده‌های نظامی جهان از آن استفاده می‌شود.

او می‌گوید: ایجاد عدم تقارن در جنگ کلید پیروزی است.

جنگ یک برخورد چندسطحی و چندبعدی است عملیات نظامی یک بعد آن است.

اگر امروز از فیلسوفان چینی بپرسند چرا حماس و حزب‌الله در طوفان‌الاقصی بر ارتش صهیونیستی و ناتو پیروز شدند پاسخ می‌دهند؛ «خلق عدم تقارن در نبرد!»

امروز نوکنفوسیوس‌ها در چین حیات فکری جدی دارند. کئون جی نوه کنفوسیوس سه کتاب دارد که یکی از چهار کتاب آموزشی در چین است.

آنچه امروز چین را به ایران نزدیک می‌کند غیر از منافع استراتژیک و ژئواستراتژیک مشترکات فکری آن‌ها با ما در نگاه به جهان و حیات انسانی است.

۲- فروپاشی شوروی یک فرصت بود برای نزدیکی ایران با مرکزیت حکومت در امپراطوری شوروی، امام (ره) با نامه به گورباچف این نزدیکی فکر و چالش فلسفی را آغاز کرد. حکام کرملین پیام امام(ره) را نگرفتند اما فیلسوفان روسی آن را دریافت کردند روسیه قبل از دو هزار میلادی غرق در تلاطم سیاسی، خودباختگی، سرخوردگی بود. اما سال دو هزار روسیه با «پوتین» وارد زیست تاریخی خود شد. افرادی چون الکساندر دوگین زیربنای فکری این ورود را در دپارتمان فلسفه و جامعه‌شناسی در دانشگاه مسکو تدارک دیدند. حرف دوگین این بود ریشه‌های اندیشه سیاسی ما در اروپا و در نزد مارکس و انگلس نیست. آن را باید در آسیا جستجو کنیم. تفکر اوراسیایی را وارد نگاه به دیپلماسی داخلی و خارجی روسیه کرد و روسیه جدید متولد شد.

اکنون این آمریکاست که در برابر روسیه جدید زانو زده است و قدرت روس‌ها را در هندسه قدرت جهان به رسمیت شناخته است.

دوگین خود را وامدار تفکر ارتودوکسی نه پروتستانتیسم و دیدگاه کاتولیکی به مسیحیت می‌داند. او در تتبعات خود به قوام و قدرت تفکر فلسفی در شرق به ویژه اسلام و مکتب شیعی رسیده است تا جایی‌که برای درک حال و هوای آن در راهپیمایی اربعین شرکت و آن را به تماشا می‌نشیند.

۳- دستگاه دیپلماسی ما و ادراکات فکری و فلسفی دیپلمات‌های ما سال‌ها در آبشخور اندیشه‌های پارسونز، گیدنز، هابز، وبر و پوپر و سایر فلاسفه غرب سیر و راه‌حل بسیاری از مشکلات ما را در آبشخور فکری غرب جستجو می‌کنند. آنها حاضر نیستند دوکلمه حرف حساب را حداقل از فیلسوفان شرق بشنوند.

با آنکه امروز چین بیشترین همگرایی را با دولت و ملت ما دارد هنوز یک سفیر ایرانی که درک درستی از فیلسوفان چینی و رموز پیشرفت چینی‌ها داشته باشند انتخاب نکردیم.

روابط با روس‌ها و چینی‌ها در بدنه اجرایی کشور در وزارتخانه‌ها دچار اخلال است هنوز برخی با آن قهر و غضب، تهدید و تحریم غرب امید دارند در باغ سبزی به اروپا و آمریکا باز شود و در به همان پاشنه سابق بگردد.

در حالی که هزار راه نرفته برای مقابله با تحریم‌ها وجود دارد که به آن فکر و عمل نمی‌شود ریخت نهاد علم در دانشگاه‌ها در حوزه علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، روابط بین‌الملل، حقوق بین‌الملل و فارغ التحصیلان نشان می‌دهد اراده‌ای وجود دارد که نمی‌خواهد روابط ایران با توجه به تحولات جدید جهان شکل بگیرد.

تفسیر تسنیم اقیانوسی از معارف الهی و بشری را در حوزه حکمت و فلسفه در خود جمع کرده است. تسنیم فرصتی برای نگاه به ذخائر معنوی و تولید محتوا و پاسخ به تقاضای فکری و فلسفی و وحیانی جامعه امروز ما با جامعه جهانی است.

نویسنده : محمدکاظم انبارلویی