گرانی و تورم، سفر را به یک کالای لاکچری تبدیل کرده است، حالا قسطی سفر کنیم یا قید آن را بزنیم؟

به گزارش «دنیای سفر»، سفرهای قسطی در ابتدا به عنوان راه حلی برای کاهش فشار مالی معرفی شدند، اما سودهای بالا و اقساط طولانی باعث شده اند که بسیاری از خانواده ها بیش ازپیش تحت فشار اقتصادی قرار بگیرند

سال هاست که سفرهای نوروزی بخش مهمی از فرهنگ ایرانی ها محسوب می شود و بسیاری از مردم به دنبال فرصتی برای استراحت و تفریح در این ایام هستند. اما در شرایط اقتصادی سخت کنونی، این سفرها به آرزویی تبدیل شده اند که تنها برای عده ای خاص دست یافتنی شده است. از سوی دیگر، گردشگری داخلی در سال های اخیر به گواه آمارها و نتایج پژوهش های انجام شده به میزان قابل توجهی متأثر از وضعیت معیشتی مردم بوده است.

فروردین امسال مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی که منتشر کرد، بر تأثیر تورم و مشکلات معیشتی بر سفرهای داخلی به ویژه نوروز تأکید کرد، در بخشی از این گزارش به طور ویژه اشاره شده است: «در سال های اخیر، سهم هزینه های تفریح و سرگرمی در سبد مصرفی خانوارهای شهری به شدت کاهش یافته است. این کاهش سهم، تأثیر مستقیم بر کیفیت سفرها و کاهش هزینه های اقامت، حمل ونقل، خرید سوغاتی و سایر هزینه های مرتبط با سفر دارد. این موضوع به وضوح کاهش کیفیت گردشگری داخلی را نشان می دهد.»

نرخ تورم در سال های اخیر در ایران به شدت افزایش یافته است و طبق گزارش مرکز آمار ایران تورم نقطه به نقطه خانوارهای کشور، در بهمن ماه ۱۴۰۳ به رقم ۳۵.۳ درصد رسیده، یعنی ایرانی ها به طور میانگین، ۳۵.۳ درصد بیشتر از بهمن ماه ۱۴۰۲ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده اند.

براساس همین گزارش تورم نقطه به نقطه بهمن ماه ۱۴۰۳ در مقایسه با ماه قبل، ۳.۵ درصد افزایش داشته است. این تورم بالا، باعث کاهش شدید قدرت خرید مردم شده و سفرهای نوروزی را برای بسیاری از خانوارها به امری دست نیافتنی تبدیل کرده است. در این شرایط، بخش گردشگری با ارائه طرح سفر قسطی تلاش کرده است راه حلی برای حل مشکل تأمین هزینه سفر ارائه کند. اما این طرح ها آیا واقعاً می توانند کمکی به مردم کنند یا فقط به نوعی مشکلات موجود را پنهان می کنند؟

«ظرف هفت سال گذشته، حدود ۱۰ میلیون نفر از جمعیت کشور زیر خط فقر رفته اند.» این جمله عبدالناصر همتی که دیروز در در جلسه استیضاحش عنوان کرد، نیازی به منبع رسمی برای اثبات ندارد، اما بسیاری از ما می دانیم که آمار کسانی که در چند سال اخیر فقیر و فقیرتر شده اند، بیشتر از این است که آقای وزیر اعلام کرده است. نه نیازی به پایش های گسترده است و نه پژوهش های آماری، هر کدام از ما اگر به سبد هزینه های خود نگاهی بیندازیم، متوجه تمام ماجرا می‎شویم. هرکدام از ما فهرستی داریم از اقلام فرهنگی و تفریحی و حتی ضروری که یکی را پس از دیگری از سبد خریدمان خط زده ایم. سفر هم یکی از همان اقلام است که چندسالی است تعداد کسانی که آن را محدود کرده یا به طور کلی از سبد هزینه هایشان خط زده اند، بیشتر شده است.

تا جایی که ارائه دهندگان خدمات سفر به صرافت ارائه راهکاری افتاده اند: «سفرهای قسطی» مردمی که از لوازم خانگی و فرش تا اقلام روزمره و سوپرمارکتی و دارو و لوازم آرایشی و میوه و سبزیجاتشان را قسطی می خریدند، حالا با کمک بیلبوردها و آگهی های مکرر تبلیغاتی و پیامک های پشت سر هم، به مسیری سوق داده می شوند که هزینه سفر را هم به اقساط ماهانه شان اضافه کنند. مقصود این جملات قطعاً عموم جامعه و قشر متوسطی است که میزان درآمدش سال هاست از رشد تورم جا مانده است.

سفرهای اقساطی؛ راه حلی موقت برای فشار اقتصادی

در سال های اخیر، طرح های سفر اقساطی به عنوان راه حلی برای کاهش فشار اقتصادی بر خانواده ها مطرح شده اند. این طرح ها به بسیاری از خانواده ها این امکان را داده اند که هزینه های سفر را به اقساط ماهانه تقسیم کنند. بااین حال، این راه حل نیز نتوانسته مشکل اصلی را حل کند؛ چراکه بسیاری از خانواده ها حتی توان پرداخت اقساط را نیز ندارند. علاوه براین، سفرهای اقساطی اغلب با سودهای بالا همراه است که فشار مالی بیشتری به خانواده ها وارد می کند. در شرایطی که تورم و کاهش قدرت خرید، سفر را به کالایی لوکس تبدیل کرده، سفرهای قسطی به عنوان راه حلی برای خانواده های کم درآمد مطرح شده اند. اما این طرح ها که با وعده تسهیل سفر ارائه می شوند، در عمل می توانند به دامی برای افزایش بدهی های خانوار تبدیل شوند. بررسی ها نشان می دهد سفرهای قسطی نه تنها مشکل اصلی معیشت را حل نمی کنند، بلکه فشار اقتصادی بر خانواده ها را افزایش می دهند.

تهیه یک کالای لوکس به صورت قسطی

«امیرپویان رفیعی شاد»، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر مسافرتی استان تهران، در گفت و گوی اخیرش با ایسنا ضمن ارزیابی وضعیت سفر با نگاه به نرخ و هزینه های سفر گفته است: «سفر به کالایی لوکس تبدیل شده که فقط قشر متمول قادر به تأمین هزینه های آن هستند. وقتی مردم نمی توانند هزینه سفر را یکجا پرداخت کنند، به سمت سفرهای اقساطی می روند و این نوع سفرها در حال حاضر جذابیت بیشتری پیدا کرده اند. آژانس های مسافرتی هم برای پاسخ به این تقاضا، بسته های سفر اقساطی طراحی کرده اند.»

رفیعی شاد به چالش های سفرهای داخلی اشاره می کند و می گوید: «با وجود اینکه اعلام می شود قیمت بلیت پروازها افزایش پیدا نکرده است، اما طبق داده های سیستم فروش، بلیت ها در مسیرهای داخلی افزایش قیمت داشته اند. این افزایش قیمت ها به ویژه در روزهای تعطیل بیشتر نمایان می شود. البته مشکل تنها به قیمت مربوط نمی شود. کمبود تعداد هواپیماها نیز در سفرهای داخلی مشکل آفرین است و برای گردشگران خارجی که به ایران سفر کرده اند، پیدا کردن بلیت هواپیما به مقاصدی مانند شیراز و کرمان دشوار است.»

او درباره وضعیت استقبال از سفرهای نوروزی می گوید: «وقتی قیمت کالا و خدمات افزایش پیدا می کند، سفر دیگر یک نیاز عادی نیست و به یک کالای لوکس تبدیل می شود. با دلار ۹۰ هزار تومانی و هتل هایی که شبی ۲۰۰ دلار هزینه دارند، تنها افراد متمول قادر به سفر کردن هستند. این وضعیت تنها شامل سفرهای خارجی نمی شود. حتی سفرهای داخلی نیز تحت تأثیر قرار گرفته اند. برای مثال، یک خانواده پنج نفره برای سفر به جزایر قشم و کیش با بلیت های پروازی هفت میلیون تومانی مواجه است. این هزینه ها برای بسیاری از خانواده ها سنگین است؛ چراکه هزینه های دیگری مانند خوراک و خرید هم باید در نظر گرفته شود.» او به وضعیت بازار نوروزی سفر هم اشاره می کند و می گوید: «در سال های گذشته، با آغاز ماه بهمن، بازار سفرهای نوروزی رونق می گرفت، اما امسال این شور و هیجان را مشاهده نمی کنیم و میزان تقاضا برای سفر بسیار کمتر از گذشته است. این شرایط بر نحوه کار دفاتر مسافرتی تأثیر گذاشته است. وقتی مردم نمی توانند هزینه سفر را یکجا بپردازند، به سفرهای قسطی رو می آورند. بااین حال، مسافران باید دقت کنند هنگام خرید اقساطی، از میزان سود و شرایط پرداخت مطلع شوند تا انتخاب های خود را محدود نکنند.»

ایجاد توهم دسترسی به سفر

به گزارش وب سایت «پیام ما» وقتی قیمت کالا و خدمات افزایش پیدا می کند، سفر دیگر یک نیاز عادی نیست و به یک کالای لوکس تبدیل می شود. با دلار ۹۰ هزار تومانی و هتل هایی که شبی ۲۰۰ دلار هزینه دارند، تنها افراد متمول قادر به سفر کردن هستند. این وضعیت تنها شامل سفرهای خارجی نمی شود

یکی از اثرات منفی سفرهای قسطی این است که ممکن است مردم تصور کنند توانسته اند به راحتی به سفر بروند و تعطیلات نوروزی خود را داشته باشند، درحالی که درواقع این دسترسی به سفر تنها به واسطه ایجاد بدهی های جدید ممکن شده است. درواقع، سفرهای قسطی به نوعی توهم دسترسی به رفاه و تفریح ایجاد می کنند که مردم را به انجام تصمیمات مالی اشتباه وادار می کند. بسیاری از افرادی که در وضعیت مالی ناپایدار هستند، ممکن است به دلیل فشار روانی و نیاز به تفریح در تعطیلات نوروز، به این گزینه روی آورند و درنهایت با بار مالی سنگینی روبه رو شوند که در آینده به معضلات بزرگتری تبدیل خواهد شد.

توسعه ناپایدار گردشگری داخلی

اگرچه سفرهای قسطی در کوتاه مدت ممکن است باعث رونق نسبی در گردشگری داخلی شوند، اما این رونق نمی تواند پایدار باشد. به دلیل مشکلات ساختاری موجود در صنعت گردشگری ایران، از جمله ضعف در زیرساخت ها، خدمات ضعیف و نبود هتل ها و مراکز اقامتی استاندارد، بسیاری از مردم پس از سفرهای قسطی به دلیل عدم کیفیت مطلوب خدمات، تجربه رضایت بخشی نخواهند داشت. بنابراین، درحالی که صنعت گردشگری ممکن است در کوتاه مدت از این طرح ها بهره مند شود، اما در بلندمدت این تجربه منفی می تواند به کاهش تقاضا و افت کیفیت گردشگری داخلی منجر شود.

با وجود همه فشارهای اقتصادی که مردم ایران در حال تجربه آن هستند، به نظر می رسد سفرهای قسطی که در ابتدا به عنوان یک راه حل موقت برای کاهش فشار مالی مردم طراحی شده اند، درواقع مشکلات اقتصادی را پنهان می کنند و تنها فشار مالی مردم را در بلندمدت افزایش می دهند. این ایده در شرایط اقتصادی کنونی به جای آن که کمک کننده باشد، تنها به مشکلات مردم می افزاید و باعث ایجاد بدهی های جدید می شود. به نظر می رسد دولت باید به دنبال راهکارهایی بنیادی تر برای بهبود وضعیت اقتصادی و گردشگری کشور باشد.