درحالی‌که شاخص‌کل بورس در آستانه از دست‌دادن کانال‌های حمایتی مهم قرارگرفته، نرخ بهره در بازار بدهی به سطوح کم‌‌‌‌‌‌سابقه‌‌‌‌‌‌ای رسیده‌است. بازده اسناد خزانه اسلامی(YTM) اکنون به ۳۷‌درصد رسیده که این میزان، جذابیت سرمایه‌گذاری در سهام را به‌شدت کاهش داده‌است. از سوی دیگر، گزارش بازرس قانونی درباره کاهش میزان افزایش سرمایه ایران‌خودرو، ضربه دیگری به بازار وارد کرد. این گزارش نشان‌داد که افزایش سرمایه ۹۶۰‌درصدی اعلام‌‌‌‌‌‌شده توسط شرکت، به ۷۶۰‌درصد کاهش‌یافته و همین اختلاف، فضای بدبینی در نماد خودرو و سایر نمادهای خودرویی را تشدید کرد.

در چنین شرایطی، بازار سرمایه با خروج نقدینگی و فشار عرضه روبه‌رو شده‌است. نرخ سود سپرده‌های بانکی و صندوق‌های درآمد ثابت نیز به بیش از ۳۵‌درصد رسیده که باعث‌شده بخشی از سرمایه‌ها از بازار سهام به سمت بازار بدهی و سپرده‌های بانکی حرکت کند. این مساله، تعادل شکننده بازار سرمایه را به‌هم زده و فضای احتیاط را میان فعالان بازار تقویت کرده‌است. به‌نظر می‌رسد در صورت تداوم سیاست‌های انقباضی و عدم‌بهبود فضای روانی بازار، روند نزولی شاخص‌ها ادامه‌دار خواهد بود. در این گزارش، نظرات دو تحلیلگر برجسته بازار سرمایه، محمد خبری‌‌‌‌‌‌زاد و برزو حق‌‌‌‌‌‌شناس، درباره دلایل وضعیت فعلی بازار و چشم‌‌‌‌‌‌انداز روزهای آینده بررسی شده‌است.

دلایل فشار فروش

محمد خبری‌‌‌‌‌‌زاد درباره وضعیت بازار سرمایه گفت: «اوضاع بورس دیروز بدتر از روزهای گذشته بود و صف‌‌‌‌‌‌های فروش شلوغ‌‌‌‌‌‌تر شده‌است. بدبینی‌‌‌‌‌‌ها نسبت به بازار سرمایه بیشتر شده و دلیل اصلی آن بحث افزایش سرمایه ایران‌خودرو بود. اعدادی که شرکت اعلام کرده‌بود، حدود ۹۶۰‌درصد بود، اما بازرس قانونی در گزارش خود حدود ۷۶۰‌درصد را تایید‌کرده و مابقی را به سازمان بورس ارجاع داده‌است. این موضوع که دو روز پیش منعکس شد، باعث واکنش منفی سهامداران و تشکیل صف‌فروش برای ایران‌خودرو شد. به‌‌‌‌‌‌تدریج صف‌‌‌‌‌‌های فروش بیشتری شکل‌گرفت و بازار روز منفی شدیدی را سپری کرد.» او با اشاره به وضعیت نرخ دلار توافقی افزود: «علاوه بر این، ثبات نرخ دلار توافقی که یک هفته است روی ۶۸‌هزار‌تومان مانده، بازار را تحت‌فشار قرارداده‌است. به‌نظر می‌رسد بانک‌مرکزی فعلا قصد ندارد این نرخ را افزایش دهد، هرچند احتمالا در نهایت چاره‌‌‌‌‌‌ای جز رشد آن ندارد، اما فعلا رشدی در این نرخ مشاهده نمی‌شود.»

خبری‌‌‌‌‌‌زاد درباره نرخ YTM اسناد خزانه اسلامی توضیح داد: «موضوع بعدی رشد نرخ YTM اسناد خزانه اسلامی است. ما هر سال‌وقتی به پایان سال‌نزدیک می‌شویم، به دلیل نیاز به نقدینگی پیمانکاران، عرضه اسناد خزانه اسلامی خیلی رشد می‌کند. همواره در سه هفته پایانی سال، نرخ اخزا نسبت به میانگین منطقی، دو‌درصد بیشتر می‌شود چون عرضه بیشتر می‌شود و متقاضیان سعی می‌کنند خریدهای خود را به پایان سال‌موکول کنند و این باعث می‌شود نرخ بیشتر رشد کند. اکنون این نرخ به حدود ۳۷‌درصد رسیده که اصلا خبر خوبی برای بازار سرمایه نیست. البته این نرخ در فروردین و اردیبهشت تعدیل می‌شود چون همیشه در چهار هفته پایانی سال‌نرخ رشد می‌کند و تا اردیبهشت نرخ‌ها کاهشی می‌شود، چون عرضه وجود ندارد و هر تقاضایی بیاید باعث کاهش نرخ YTM می‌شود.» او افزود: «یکی از مواردی که مورد‌توجه سرمایه‌گذاران است، همین نرخ است، اما این نرخ تعادلی نیست و در سال‌بعد به ۳۳ تا ۳۵‌درصد کاهش پیدا می‌کند. فعلا با نرخ بهره بانکی ۳۰‌درصد، نرخ اخزای ۳۳ تا ۳۵‌درصد نرخ منطقی است. این موضوع هم به یک ابزار برای تهییج بیشتر سرمایه‌گذاران برای فروش سهام خود تبدیل شده‌است.»

خبری‌‌‌‌‌‌زاد با اشاره به وضعیت کلی بازار گفت: «بازار به‌جایی رسیده که ریسک به ریوارد یا سود آتی نسبت به ریسکی که سرمایه‌گذار متحمل می‌شود، به‌نوعی در حال رشد است. به‌نظر می‌رسد در این مقطع، خریدار باید بر فروشنده غلبه کند و اگر اتفاق بد جدیدی نیفتد، این نقطه کف بازار است. احتمالا در دو روز آینده شاهد افزایش تقاضا و چرخش کوتاه‌مدت بازار باشیم. به‌نظر می‌رسد که آیتم‌های بنیادی و تکنیکال، کاهش بیش از این را منطقی نمی‌دانند. حتی در موضوع ایران‌خودرو هم احتمال دارد سازمان بورس بخشی از ۲۰۰‌درصد باقی‌مانده را قبول کند و شاهد افزایش سرمایه ایران‌خودرو بیش از عدد اعلامی بازرس باشیم.»

سیاست‌های انقباضی بانک‌مرکزی؛ عامل اصلی بحران بازار

برزو حق‌‌‌‌‌‌شناس درباره وضعیت فعلی بازار سرمایه گفت: «بازار وضعیت بسیار بدی دارد. خیلی‌‌‌‌‌‌ها منفی‌‌‌‌‌‌های دیروز را به موضوع افزایش سرمایه ایران‌خودرو نسبت می‌دهند که حسابرس آن را کاهش داده‌است. در ظاهر شاید این علت منفی‌شدن بازار باشد، اما واقعیت این است که بازار به‌دنبال بهانه برای منفی‌شدن است. شرایط کلان اقتصادی به‌گونه‌ای است که بازار برای افتادن به سمت منفی‌شدن، به‌دنبال بهانه می‌گردد.»

او با انتقاد از سیاست‌های اقتصادی بانک‌مرکزی افزود: «علت اصلی وضعیت ناخوشایند بازار سرمایه، آقای فرزین و سیاست‌های انقباضی بانک‌مرکزی است. سیاست‌های انقباضی مورد تاکید ایشان تنها نتیجه‌‌‌‌‌‌ای که داشته، نابودی بازار سرمایه بوده‌است. اکنون نرخ بهره در صندوق‌های درآمد ثابت به بالای ۳۵‌درصد رسیده و نرخ اوراق خزانه(اخزا) هم به ۳۷‌درصد رسیده‌است که طبیعتا این موضوع بازار سرمایه را تحت‌فشار قرار می‌دهد.» حق‌‌‌‌‌‌شناس تاکید کرد: «اگرچه ریسک‌های سیستماتیک، صحبت‌های ترامپ و موضوع افزایش سرمایه ایران‌خودرو مطرح است، اما علت اصلی حال و روز بد بازار سرمایه، سیاست‌های انقباضی آقای فرزین است. متاسفانه ایشان به‌صورت لجوجانه‌‌‌‌‌‌ای به‌دنبال ادامه این سیاست‌ها است. نتیجه این سیاست‌ها در دو سال‌و‌نیم گذشته، فشار به اقتصاد بوده و شاهد هستیم که چه بلایی بر سر بازار سرمایه آورده‌است. جامعه بورسی تمام‌‌‌‌‌‌قد پشت آقای پزشکیان ایستاد، اما ایشان با حفظ آقای فرزین، به‌نوعی به این جامعه دهن‌‌‌‌‌‌کجی کرد.»