شب قدر یا لیله‌القدر به شبی گفته می‌شود که قرآن کریم در سوره دخان و به خصوص سوره قدر از آن نام برده شده است. اغلب مسلمانان اعتقاد دارند قرآن برای اولین بار از سوی خداوند بر حضرت محمد (ص) در شب قدر نازل شده و تقدیر یک ساله هر فرد در این شب مقدر خواهد شد. زمان دقیق شب قدر، مشخص نیست؛ ولی بر اساس بسیاری از روایات این شب پر فضیلت در ماه رمضان واقع شده و یکی از شب‌های ۱۹، ۲۱ یا ۲۳ است.

تاریخ شب‌ های قدر در اسفند ۱۴۰۳ و فروردین ۱۴۰۴

اولین شب قدر روز ۱۸ ماه رمضان (شب ۱۹ رمضان) برابر با چهارشنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۳ است.

دومین شب قدر روز ۲۰ ماه رمضان (شب ۲۱ رمضان) برابر با جمعه ۱ فروردین ۱۴۰۴ است.

سومین شب قدر روز ۲۲ ماه رمضان (شب ۲۳ رمضان) برابر با یکشنبه ۳ فروردین ۱۴۰۴ است.

شب قدر چیست؟

شب قدر یا لیلة القدر شب نزول قرآن و مقدر شدن امور یک ساله انسان‌ها است.

علت نامگذاری شب قدر

با توجه به تفسیر قرآن و احادیث ائمه اطهار دلایل متعددی برای نامگذاری شب قدر وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:

در شب قدر فرشتگان زیادی به زمین فرود می‌آیند به قدری که زمین برای آنها تنگ می‌شود و چون کلمه قدر به معنی ضیق و تنگی نیز استفاده می‌شود، این شب را شب قدر نامیده‌اند.

معنی دیگر کلمه قدر، تقدیر و سرنوشت است و گفته شده است تقدیر و امور یک سال بندگان در این شب مشخص و نوشته می‌شود و این امر علت دیگری بر نامگذاری شب قدر است.

علت دیگر این نامگذاری نزول قرآن کریم بر حضرت محمد (ص) است که هر دو قدر و منزلت بالایی در نزد خداوند و بندگانش دارند.

واژه قدر به چه معناست؟

«قدر» در لغت به معنای اندازه کردن، مقدر ساختن، قرار دادن چیزی به تعداد مخصوص و به شکل و شیوه مخصوص، همچنین به معنای تعدیل کردن، به مقدار معینی قرار دادن، تقدیر و تدبیر امور خلقت، حکم و قضا و به مفهوم اندازه معین طبق مصلحت و به مقتضای حکمت است. پس شب قدر یعنی شب مخصوص رقم‌زدن سرنوشت انسان و برنامه‌ریزی کردن آن است.

فضائل شب قدر

شب قدر از فضیلت و عظمت بالایی برخوردار است از جمله:

آمرزش گناهان: پیامبر خدا (ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می‌شود.»‌

قلب رمضان: امام صادق (ع) فرمودند: «از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماه‌های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است.»

شب قدر بهتر از هزار ماه: در فرهنگ غنی اسلام، همه چیز را با معیارهای الهی می‌سنجند و بر همین اساس قرآن در مورد شب قدر می‌فرماید: «لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر» در دعای ۴۴ صحیفه سجادیه نیز می‌خوانیم: «(عبادت و بندگی در) شبی از شب‌های آن، آن را برابر با (عبادت در) شب‌های هزار ماه قرار داد (چون خیرات و برکات و سودهای دینی و دنیوی در آن است) و آن را شب قدر نامید.»

نزول قرآن: طبق روایات، مجموع قرآن در شب قدر نازل شده و این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی ۲۳ سال دوران نبوت پیامبر گرامی (ص) به صورت الفاظ نازل شده است.

نزول ملائکه: نزول ملائکه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. امام باقر (ع) فرمودند: «عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»

عرضه اعمال بر حجت خدا: بنا بر روایات و ظاهر آیت سوره قدر، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا (ص) نیست و فرشتگان در شب قدر مقدرات یک سال را نزد «ولی مطلق زمان» می‌آورند و بر او عرضه می‌کنند. چنانکه امام علی (ع) فرمودند: «شب قدر در هر سالی هست، در این شب امور همه سال (و تقدیرها و سرنوشت‌ها) فرو فرستاده می‌شود. پس از درگذشت پیامبر (ص) نیز این شب صاحبانی دارد.»