جابه جایی ۱۱ مرز، نگاهی به مرزهای ناگذشتنی در دنیای معاصر

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – کورش دیباج: در دنیای معاصر، مرزها به چیزی فراتر از تقسیمات جغرافیایی تبدیل شده‌اند. مرزها نه‌فقط فیزیکی، بلکه ذهنی، فرهنگی و اجتماعی نیز هستند و گاهی در تحولات اجتماعی و فردی، مرزبندی‌های جدیدی ایجاد می‌شود که موجب تغییرات اساسی در نحوه نگاه ما به جهان و هویت‌مان می‌شود. در این میان، هنرمندان معاصر با استفاده از ابزارهای مختلف هنری، به دنبال بازنمایی این تحولات و چالش‌ها هستند و هنر را به‌عنوان ابزاری برای پرسشگری و تأمل در مفاهیم پیچیده و متغیر به کار می‌گیرند.

رضا نصر اصفهانی، عکاس و هنرمند معاصر، در آثار اخیر خود سعی کرده تا مفاهیم مرز و محدودیت را از ابعاد مختلف مورد کاوش قرار دهد. او در این مسیر، از فضاهای تاریخی و نمادهای خاص برای بیان تحولاتی که در زمان و مکان رخ می‌دهند استفاده کرده است. در گفت‌وگویی که با نصر اصفهانی درباره نمایشگاه اخیرش «جابه‌جایی ۱۱ مرز» در موزه هنرهای معاصر اصفهان داشتیم، او از دنیای هنر و چگونگی شکل‌گیری این پروژه هنری، که به جابه‌جایی مرزها می‌پردازد، می‌گوید.

بازخوانی درها و دیوارها در یک بنای تاریخی؛ ایده «جابه‌جایی ۱۱ مرز» از کجا شکل گرفت؟

چند سال پیش وقتی در موزه هنرهای معاصر اصفهان قدم می‌زدم، متوجه شدم که برخی از درهای این بنای تاریخی با بلوک‌های سیمانی مسدود شده‌اند. این تغییر، نه‌تنها کاربری فضا را دگرگون کرده بود، بلکه هویت معماری آن را هم تحت تأثیر قرار داده بود. این سوال برایم مطرح شد که یک درِ بسته چه معنایی دارد؟ آیا صرفاً نشانه‌ای از محدودیت فیزیکی است، یا می‌تواند استعاره‌ای از تغییرات گسترده‌تر در زمان و مکان باشد؟ این دغدغه باعث شد که ایده «جابه‌جایی ۱۱ مرز» شکل بگیرد؛ پروژه‌ای که در آن، این درهای مسدود را به‌عنوان نمادی از تحولات اجتماعی و فرهنگی بررسی کنم.

در بیانیه نمایشگاه گفته‌اید که درها مرزهای گذشتنی‌اند و دیوارها مرزهای ناگذشتنی. این تمایز در اثر شما چگونه بازتاب پیدا کرده است؟

ایده اصلی این نمایشگاه، تأمل درباره این است که چگونه مرزها در طول زمان جابه‌جا می‌شوند. درها همواره به‌عنوان گذرگاه و ارتباط میان جهان درون و بیرون عمل کرده‌اند، اما در این بنا، این گذرگاه‌ها به دیوار تبدیل شده‌اند. بنابراین، مرزی که زمانی قابل عبور بود، حالا به یک محدودیت تبدیل شده است. این جابه‌جایی در ماهیت مرزها، بازتابی از دنیای معاصر است، جایی که تغییرات اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی، دائماً مفهوم مرز را دگرگون می‌کنند.

آیا این جابه‌جایی مرزها را می‌توان فراتر از بُعد فیزیکی در نظر گرفت؟ مثلاً در سطح اجتماعی و فرهنگی؟

قطعاً. امروزه، مفهوم مرز دیگر فقط به جغرافیا محدود نمی‌شود. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که مرزهای هویتی، فرهنگی و حتی دیجیتال دائماً در حال تغییر هستند. درهای بسته در این نمایشگاه، نمادی از این چالش‌ها هستند. آن‌ها نشان‌دهنده لحظاتی هستند که انسان‌ها با موانعی روبه‌رو می‌شوند که عبور از آن‌ها امکان‌پذیر نیست. اما این درها، درعین‌حال، بازتابی از امید هم هستند؛ زیرا تاریخ نشان داده که هیچ مرزی برای همیشه ثابت نمی‌ماند.

مخاطبان چگونه با این اثر ارتباط برقرار کرده‌اند؟ آیا تجربه‌های شخصی خود را در این فضا بازتاب داده‌اند؟

یکی از نکات جالب درباره این نمایشگاه، واکنش‌های متفاوتی است که از مخاطبان دریافت کرده‌ام. بعضی افراد با دیدن درهای بسته، احساس گرفتگی و محدودیت کرده‌اند، درحالی‌که برخی دیگر آن را استعاره‌ای از تجربه‌های شخصی‌شان از شکست‌ها و بن‌بست‌های زندگی دانسته‌اند. نکته‌ای که برایم اهمیت داشت، این بود که مخاطب بتواند در این فضا درنگ کند و با توجه به تجربه‌های خود، معنای خاصی برای این مرزهای جابه‌جا شده پیدا کند.

در نهایت، فکر می‌کنید نقش هنر معاصر در مواجهه با چنین مسائلی چیست؟

هنر معاصر باید فراتر از زیبایی‌شناسی صرف باشد و بتواند سؤالاتی عمیق را درباره جهان پیرامون مطرح کند. در دنیایی که دائماً در حال تغییر است، هنر می‌تواند ابزاری برای درک این تحولات باشد. شخصاً، تلاش کرده‌ام در این پروژه، از یک موضوع به‌ظاهر ساده—بسته‌شدن چند در—به مفهومی گسترده‌تر درباره هویت، مرزها و تغییرات اجتماعی برسم. فکر می‌کنم اگر هنر بتواند مخاطب را وادار به اندیشیدن کند و او را در مسیر کشف معانی جدید قرار دهد، موفق عمل کرده است.

نمایشگاه «جابه‌جایی ۱۱ مرز» تا پایان اسفندماه در موزه هنرهای معاصر اصفهان برپاست. این نمایشگاه فرصتی برای تأمل درباره مفاهیمی است که شاید در زندگی روزمره چندان به آن‌ها توجه نکنیم، اما تأثیر عمیقی بر درک ما از جهان دارند.