خسرو شکیبایی، از منظری، نادرترین بازیگر تاریخ سینمای ایران است. بازیگری که اگرچه از ۴۰سالگی پای به دنیای حرفه‌ای بازیگری در سینما گذاشت، اما حدود ۲دهه تجربه فشرده حضور در تئاتر را از سر گذارند و توانست تکنیک را به آموخته‌های خود بیفزاید تا با آغاز ماراتن سینمایی‌اش، خود را در اندازه‌های یک بازیگر شش‌دانگ نشان دهد.

شکیبایی همچنین در خرج کردن احساس، خست به خرج نداد. پاشنه آشیل بازی‌های مردانه سینمایی ایران، به‌شکلی بالذات در فطرت او فوران می‌کرد. او در تکنیک نیز مبدع بود. خلاقیت‌هایی در فنون اجرا به ثبت رساند که واگویه آنها از زبان کارگردانانی که با وی همکاری داشتند، مخاطب را به تحیر و تامل وامی‌دارد.

درواقع ظهور شکیبایی در دهه ۶۰ سینما، قالب بازیگری در ایران را از آن بدویت سنتی به سمت نوآوری‌های انتزاعی سوق داد. این خلاقیت در فرم از سوی ایرانِ در حال گذار آن سال‌ها، به شدت مورد توجه قرار گرفت و شکیبایی در سال‌های انتهایی دهه ۶۰ و مخصوصا اوایل دهه ۷۰، به یکی از مهمترین هنرمندان مورد وثوق جریان روشنفکری و دانشگاهی کشور تبدیل شد که حتی شکل سبیل و حالت مو‌های او از سوی این طبقه تقلید می‌شد؛ بنابراین شکیبایی فراتر از یک بازیگر، به اپوزیسیونی تمامیت‌خواه تبدیل شد که در شمایل مصلحی اجتماعی، ریل‌گذاری مفهومی بسیطی را در سطح کشور برقرار کرد. دامنه این جریان‌سازی، حتی طبقه متوسط و فرودست را نیز فرا گرفت. اغراق نیست اگر عنوان کنیم شکیبایی با خانه سبز، درصد بالایی از رافت ذاتی خود را در سطحی وسیع گستراند و توانست به‌تنهایی از تلورانس خشم عمومی کشور بکاهد.

چنین معیار‌هایی در کارنامه خسرو شکیبایی، در تراز هیچ بازیگر دیگری دیده نشد و درست به همین علت است که امروز، یعنی ۱۷ سال پس از درگذشتش، او بسیار زنده‌تر از بسیاری دیگر از بازیگران ماست. ویدئوهایش دست‌به‌دست می‌چرخد، خاطراتش عنوان می‌شود و هنوز راجع به بازی‌هایش تفسیر و نقد نوشته می‌شود.

خسرو شکیبایی را ارزان از دست دادیم. سینمای ایران صدمه بزرگی از فقدان این تفکر متحمل شد. پس از خسرو، غافلگیری‌های متعددی در حوزه بازی بر مخاطب چیره نشد. موج خلاقیت و ابتکار در بازی‌ها کمرنگ شد و تراز حرفه‌ای اجرا در میان نسل‌های بعد از شکیبایی که ستارگان بسیاری دارد، روندی صعودی به خود ندید. باید از شکیبایی مراقبت می‌شد. او سرسلسله بازیگرانی است که اصطلاحا در موردشان می‌گویند ذاتا آرتیست به دنیا آمده؛ نباید او را ساده از دست می‌دادیم.

تولد شکیبایی، طلیعه‌دار بهار برای سینمای ماست. بازیگر محبوبی که نقش‌آفرینی‌هایش هنوز هم می‌تواند مخاطبش را شگفت‌زده کند و این یعنی آن‌که حال همه ما، با دیدن آن بازی‌های چشم‌گیر درلحظه، خوب است و ملالی نیست جز خدشه‌دار شدن جریان تفکر در سینمای ایران؛ چیزی که شکیبایی به شدت نگران آن بود.