پنجشنبه ۷ فروردین مصادف بود با سال‌روز تولد خسرو شکیبایی؛ بازیگر محبوبی که هیچ‌وقت نامش از حافظه سینمای ایران پاک نمی‌شود. شکیبایی در دهه‌های شصت تا هشتاد اتفاق‌های مهمی را در سینما و تلویزیون رقم زد و خاطرات بسیار زیادی را از نقش‌های مهم بر جا گذاشت؛ نقش‌هایی که در زندگی تک تک ما تا همیشه ماندگارند.

به بهانه سال‌روز تولد زنده‌یاد خسرو شکیبایی مروری داریم بر بهترین نقش‌هایی که در دهه‌های شصت، هفتاد و هشتاد از او به یادگار مانده است.

خسرو شکیبایی با فیلم «هامون» قدرت بازیگری‌اش را به رخ کشید.

بهترین فیلم‌ها | از مهمترین نقش‌هایی که خسرو شکیبایی در دهه شصت به واسطه آنها شناخته شده، «شکار» به کارگردانی مجید جوانمرد و «ترن» به کارگردانی امیر قویدل سال ۱۳۶۶ ساخته شده‌اند. آنها از فیلم‌های موفق سینمای دهه شصت به حساب می‌آیند و در دوره خود پرفروش شده‌اند. این جنس فیلم‌های اکشن در دهه شصت هواخواه زیاد داشت. «شکار» را می‌توان یک اکشن جاده‌ای موفق به حساب آورد؛ زیرا همه لوکیشن‌های فیلم در جاده و در داخل کامیونی که شخصیت‌های فیلم با آن ادامه مسیر می‌دهند، رخ می‌دهد.

«ترن» نیز با نگاهی به حوادث انقلاب، تبدیل به اکشنی خوش ساخت شد و به طور کلی خسرو شکیبایی در این دوفیلم حضوری موفق داشت. شکیبایی سال ۱۳۶۸ با بازی در فیلم «هامون» قدرت بازیگری‌اش را بیش از پیش به نمایش گذاشت. داریوش مهرجویی با «هامون» سرگشتگی نسلی را به تصویر کشید که انقلاب و جنگ را پشت سر گذاشته و حالا در نوبت جدید زندگی، مشکلات گریبان‌گیر برخی از آنها شده است. شکیبایی با تمام وجود در قالب این نقش فرو رفت و سرگشتگی حمید هامون را به نمایش گذاشت. حرکات بدن، شیوه نگاه کردن، راه رفتن، لکنت‌ها، فریاد‌ها و … هامون را جاودانه کرده است. شکیبایی برای بازی در «هامون» از هشتمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را گرفت.

بهترین سریال | خسرو شکیبایی اولین بازیگری بود که نقش ایت‌الله مدرس را در تلویزیون بازی کرد. سال ۱۳۶۶ در سریال هوشنگ توکلی بازی کرد و قدرت بیان و نزدیک شدن به این چهره تاریخی باعث شد تصویری ماندگار از او بر جا بماند. مونولوگ طولانی و معروف مدرس با بازی او در مجلس باعث شد این نقش بیشتر به چشم بیاید. او یک مونولوگ ۲۰ دققه‌ای را حتی بدون یک بار کات دادن و قطع فیلمبرداری بازی کرد؛ مونولوگی که هیچ‌وقت خسته‌کننده به نظر نرسید.

خسرو شکیبایی برای فیلم «کیمیا» دومین سیمرغ بلورینش را به دست آورد.

بهترین فیلم‌ها | انتخاب‌های خوب شکیبایی در دهه هفتاد زیاد است، اما «کیمیا» جایگاه ویژه‌تری دارد. شکیبایی در این فیلم نقش پدری را بازی می‌کند که در حمله عراق به خرمشهر اسیر می‌شود. بعد از آزادی دنبال زن و فرزند می‌گردد و سر از مشهد در می‌آورد. شکیبایی در سکانس‌های شلوغ و جنگی ابتدای فیلم مردی را به تصویر می‌کشد که نگران همسرش است و به اقتضای شرایط جلوی دوربین جنب و جوش دارد. در نیمه دوم فیلم شمایل پدری را به نمایش می‌گذارد که میان خوشبختی دختر و حس پدرانه گیر کرده. او آرام است و با نگاه و میمیک صورت حس‌ها را منتقل می‌کند.

شکیبایی برای این فیلم به دومین سیمرغ بلورین خود رسید. «خواهران غریب» به کارگردانی کیومرث پوراحمد هم از دیگر فیلم‌های مهم و ماندگار شکیبایی در دهه هفتاد است؛ یک فیلم شیرین و موزیکال که اجرای موسیقی توسط شکیبایی در آن مورد توجه قرار می‌گیرد. در دهه هفتاد با بازی در دو فیلم «عاشقانه» و «سارا» توانست از پس ایفای نقش منفی هم بربیاید. بازی او در نقش گرشاسب فیلم «سارا» به گونه‌ای رقم می‌خورد که مجبور است از سارا و همسرش سوءاستفاده کند. خسرو شکیبایی برای نمایش وجه منفی شخصیت اغراق نمی‌کند و باز هم از تغییر تن صدا و میمیک چهره، بهره می‌برد.

بهترین سریال‌ها | خسرو شکیبایی در دهه هفتاد دو اتفاق مهم را در تلویزیون رقم زد. ابتدا در «روزی روزگاری» به کارگردانی امرالله احمدجو بازی کرد. این نقش را برای جمشید هاشم‌پور نوشته بود و حتی فیلمنامه هم در اختیار او قرار گرفتهبود، اما نهایتا امکان همکاری فراهم نشد و نقش به شکیبایی رسید.

خیلی از عوامل این سریال در خاطراتشان از پشت‌صحنه سریال «روزی روزگاری» تعریف کرده‌اند که شکیبایی تنها بازیگری بوده که از ابتدا تا انتهای کار، حتی موقع تعطیلات هم لوکیشن را ترک نکرده و به شهرش برنگشته، چون معتقد بوده اگر از شهر بیرون برود از این حال وهوا بیرون می‌آید. بازی شکیبایی در این فیلم بسیار مورد توجه قرار گرفته و در کارنامه‌اش ماندگار شد. بدون هیچ شکی درخشان‌ترین نقش خسرو شکیبایی در تلویزیون همان «رضا»‌ی محبوب «خانه سبز» بود. این نقش نقطه عطف جدیدی در کارنامه بازیگری شکیبایی به شمار می‌رفت و باعث شد بعد از «هامون» یکبار دیگر با رفتار و احساسات و بغض‌ها و دیالوگ‌های ارزشمندش در ذهن مخاطبان ماندگار شود. قدرت و جذابیت سریال مدیون بازی شکیبایی و احساسات عمیق و واقعی او بود که در کل سریال جریان داشت.

شکیبایی در اواخر عمر گرانبارش موفق شد برای فیلم «اتوبوس شب» جایزه دیگری از جشنواره فیلم فجر به دست بیاورد.

بهترین فیلم | یکی از بهترین‌های بازی‌های شکیبایی در دهه هشتاد در فیلم «اتوبوس شب» به کارگردانی کیومرث پوراحمد رقم خوبد. پوراحمد وقتی نسخه سینمایی «اتوبوس شب» را می‌نوشت به شکیبایی فکر می‌کرد. واقعا چه کسی بهتر از او می‌توانست نقش راننده مینی‌بوسی را بازی کند که حامل اسرای عراقی است؟ کاراکتر شکیبایی نقطه مقابل پسرک مهرداد صدیقیان است؛ او با اسرا خوش رفتاری می‌کند، اما پسرک این را برنمی‌تابد. بده بستان شکیبایی و صدیقیان موقعیت‌های جذابی را در «اتوبوس شب» رقم زده است. شکیبایی برای این فیلم دیپلم افتخار گرفت.

«کاغذ بی‌خط» ناصر تقوایی و «سالاد فصل» فریدون جیرانی از جمله آثار مهم دیگر شکیبایی در دهه هشتاد بود. او در «کاغذ بی‌خط» مقابل هدیه تهرانی نقش مردی را ایفا کرد که شناختی از زن‌ها نداشت و احساسات آنها را درک نمی‌کرد. «سالاد فصل» را شاید نتوان اثری قدرتمند در کارنامه شکیبایی به حساب آورد، اما بهرحال توانست یکبار دیگر امضای خودش را روی اثری بگذارد و برای آن برنده سیمرغ مکمل مرد شد.

بهترین سریال | شکیبایی در دهه هشتاد فعالیت چندانی در سریال‌های تلویزیونی نداشت و شاید بتوان فقط از سریال اپیزودیک «باران عشق» که سال ۱۳۸۰ روی آنتن رفت نام برد. اپیزودی که شکیبایی در آن بازی داشت درباره مردی به نام رسول بود که بعد از مرگ مادرش می‌خواست به وصیت مادرش عمل کند و ازدواج کند. هرچی خواستگاری می‌رفت به جایی نمی‌رسید تا اینکه در قرعه‌کشی برنده سفر به کربلا می‌شد و … این سریال یکی از آخرین کار‌های شکیبایی در تلویزیون بود.