این ادعا به نقل از منبع عمانی که «ایران اصل مذاکره را پذیرفت و توافق نزدیک است!» روز هشتم فروردین در منابع خبری منتشر شد و از مهم‌ترین شایعات سال جدید بود که به صورت گسترده در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد، اما این خبر چقدر صحت دارد؟

خبر پذیرش مذاکره ایران با آمریکا از هشتم فروردین‌ماه در برخی سایت‌های خبری، کانال‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرامی در حال بازنشر است. اصل خبر به شرح زیر است:

منبع آگاه عمانی: ایران اصل مذاکره را پذیرفت و توافق نزدیک است!

یک مقام اگاه در عمان به امارات فارسی گفت که ایران و امریکا بیش از هر زمان دیگری به توافق نزدیک شده‌اند.

او تاکید کرد: در تمام سال‌هایی که عمان میانجی گفت‌و‌گو‌های تهران و واشنگتن بود، چنین اراده‌ای برای حل اختلافات ندیده‌ایم.

وی افزود که بحث " مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم" بیشتر یک ملاحظه رسانه‌ای است و تهران برای مدیریت فضای داخلی از این واژه استفاده می‌کند.

او تصریح کرد: امید زیادی به توافق ایران و امریکا برای حل مشکلات منطقه‌ای داریم و ارسال پاسخ ایران از طریق عمان نیز در همین راستا بوده است.

این منبع همچنین تاکید کرد که عمان برخلاف امارات، عضو پیمان ابراهیم نیست و اختلاف ارضی با ایران ندارد، به همین دلیل مذاکرات در مسقط احتمال مداخله اسراییل را کاهش می‌دهد.

او فاش کرد که در پاسخ ایران به واشنگتن، تهران بر آمادگی خود برای گفت‌و‌گو تاکید کرده است و اگر مذاکرات بر پایه «احترام متقابل» باشد، ایران آماده اتخاذ گام‌های بیشتری خواهد بود.

وی افزود: ایران رسما امادگی خود را برای مذاکره و حل مسالمت امیز اختلافات با امریکا اعلام کرده است، در حالی که پیش‌تر در پاسخ به نامه شینزو ابه، نخست وزیر وقت ژاپن، این درخواست رد شده بود.

گروه داده‌کاوی ایرنا به منظور راستی‌آزمایی این ادعا، ابتدا به بررسی نخستین منبع و منابع مهم انتشار خبر در بستر‌های مختلف از جمله تلگرام، توئیتر، خبر و اینستاگرام پرداخته و سپس صحت آن را ارزیابی کرده است.

نخستین بار خبر مذاکره ایران با آمریکا از چه منبعی منتشر شد؟

در بررسی‌های پژوهشگر ایرنا، صفحه اینستاگرامی UAE Farsi امارات فارسی اولین منبع منتشر کننده این خبر در تاریخ هشتم فروردین‌ماه و ساعت ۱۸:۰۵ بوده است. همچنین در تلگرام و توئیتر نیز صفحه امارات فارسی در ساعت ۱۸.۰۸ دقیقه هشتم فروردین ماه، اولین انتشاردهنده این مطلب بوده است.

کانال تلگرامی UAE Farsi امارات فارسی با نام کاربری uaefarsicom در سال ۱۴۰۲ شروع به فعالیت کرده و تنها ۶۹۳ دنبال‌کننده دارد. این کانال در زمینه‌های مختلف سیاسی اقتصادی و همچنین قیمت ارز و سکه خبررسانی می‌کند و به دلیل نام آن، تصور می‌شود این کانال و صفحات منتسب به آن در توئیتر و اینستاگرام، حامی منافع امارات متحده عربی هستند.

کدام منابع، این اخبار را بیشتر نشر و بازنشر کردند؟

بیشترین میزان تولید محتوا در میان بستر‌های بررسی شده به تلگرام با هزار و هفت محتوا مربوط می‌شود که توسط ۹۶۷ کانال تلگرامی نشر و بازنشر شده و تعداد ۲ میلیون و ۸۰۳ هزار و ۹۲۱ بازدید گرفته اختصاص پیدا می‌کند.

نکته جالب انتشار گسترده این خبر در کانال‌های مربوط به قیمت‌گذاری و خبر رسانی ارز و سکه بوده است. می‌توان این طور برداشت کرد که یا انتشار و گسترش این ادعا در این منابع با هدف مدیریت نرخ ارز بوده و یا این کانال‌ها حساسیت بیشتری به این اخبار مذاکره داشته و تاثیر آن بر قیمت ارز و سکه را اطلاع‌رسانی و تحلیل کرده‌اند.

به جز کانال تلگرامی امارات فارسی، صرافی لیوانکو (حقوقی)، سلماس نیوز و حامیان پزشکیان از کانال‌های منتشر کننده خبر بوده‌اند. انتشار خبر از سوی کانال تلگرامی حامیان پزشکیان با ۴ میلیون عضو هم این گمانه را در میان تحلیل‌گران مجازی مطرح کرده که برخی این خبر را برای کنترل بازار ارز منتشر کرده‌اند. کانال صابرین نیوز که اخبار امنیتی منتشر می‌کند نیز با ۴۸۷هزار کاربر این خبر را منتشر کرده است.

بعد از کانال‌های تلگرامی، شبکه اجتماعی ایکس فارسی با انتشار ۶۷ محتوا توسط ۵۹ اکانت توئیتری و ۲۳ هزار و ۹۶۷ بازدید در مرتبه دوم نشر و بازنشر این ادعا قرار دارد. به جز امارات فارسی، درهم امارات و نریمان از منتشرکنندگان خبر بوده‌اند.

تعداد ۲۵ خبر و گزارش خبری از ۲۳ وبسایت خبری از این محتوا منتشر شده است. بالاترین، بولتن نیوز و خبرگزاری بازار از جمله وب‌سایت‌های منتشر کننده این خبر بودند.

در اینستاگرام نیز تعداد ۲۳ پست توسط ۲۳ کاربر منحصر‌به‌فرد و مجموع بازدید ۴۹۹ هزار و ۷۷۰ منتشر شده است. خبر فوری با ۸۲۴ هزار دنبال‌کننده، نصرنیوز، اخبار ۲۴ و امارات فارسی از انتشار دهندگان این ادعا بوده‌اند. خبر فوری از جمله منابعی است که به دلیل وجود چند رسانه پُر مخاطب، نسخه‌های جعلی آن هم زیاد است و این نسخه‌ها در انتشار اخبار بدون منبع به کار می‌آیند!

علت انتشار گسترده خبر

علاوه بر کانال‌های مورد اشاره، این خبر در گروه‌های مختلف تلگرامی و واتساپی هم به وفور منتشر شده که علت آن را می‌توان حساسیت افکار عمومی درباره موضوع مذاکره ایران و آمریکا و نامه نگاری ترامپ و مقامات ایران دانست.

راستی‌آزمایی

برای راستی‌آزمایی یک خبر، توجه به منبع خبر و رسانه منتشرکننده آن اهمیت زیادی دارد. این خبر منبع مشخص ندارد و تنها به «منبع عمانی» ناشناس منتسب شده و علاوه بر این، رسانه معتبری نیز آن را منتشر نکرده است. تنها سایت ساعدنیوز این خبر را به نقل از آسوشیتدپرس منتشر کرده، در حالی که در آسوشیتدپرس چنین خبری وجود ندارد.

مجموعه این موارد نشان می‌دهد به رغم فضاسازی‌های انجام شده در این دو روز، این خبر فاقد صحت است و فیک‌نیوزی با اهداف مشخص است. البته برخی در رد این خبر نوشته‌اند: معاون وزیر امور خارجه عمان در این باره گفت: هیچگونه خبری از سوی مقامات کشور عمان درباره محتوای نامه جمهوری اسلامی ایران به ایالات متحده منتشر نشده و این نوع خبر از سوی رسانه‌های داخلی خود ایران منتشر شده است.

البته پژوهشگر ایرنا این خبر را هم غیر از چند حساب تویتری فعال در ارز و رمزارز، در منبع معتبری نیافت.

اگر افرادی با هدف مدیریت بازار ارز، اقدام به انتشار اخبار نادرست می‌کنند، به نظر می‌رسد این روش در درازمدت پاسخگو نیست و بیشتر باعث بی اعتمادی مخاطبان به رسانه‌ها خواهد شد.