خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: خداوند متعال دین اسلام را برای هدایت انسان‌ها فرستاده و هر آنچه را برای رسیدن به بالاترین قله فضیلت بدان نیازمندند برایشان تبیین فرموده است. در طرح ملی زندگی با آیه، هر روز ماه مبارک رمضان، مهمان یک آیه از آیات کلام وحی خواهیم بود. تفسیر و تلاش برای فهم قرآن کریم از زمان پیامبر اعظم (ص) تا به امروز ادامه داشته است و جاودانگی قرآن سبب می‌شود تا تفسیر آن کتاب در هر عصر و زمانی ادامه یابد؛ چرا که آیات قرآن، مهم‌ترین و نخستین منبع برای فهم دین به شمار می‌روند.مهم‌ترین ویژگی تفسیری که در ادامه، آن را مشاهده می‌کنید، کوشش در تبیین بعد هدایتی قرآن، یعنی هدف اصلی نزول است: «هُدیً لِلنَّاسِ».در این تفسیر فقط به کشف معنا و ذکر پاره‌ای الفاظ و عبارات تفسیری صرف بسنده نمی‌شود؛ بلکه آنها درآمدی برای تبیین ابعاد هدایتی کلام خداوند قرار داده شده و مخاطب را از معبر لفظ به معنا و از معبر معنا به بلندای هدایت قرآن، سوق می‌دهد.

طرح زندگی با آیه‌ها درصدد است که عموم مردم را با مفاهیم آیات منتخب بیش از پیش آشنا کند و خبرگزاری مهر در مجموعه مطالب «زندگی با آیه ها» به صورت تفصیلی و تصویری با بیان استاد محمدعلی انصاری مفسر قرآن کریم، تفسیر این آیات مبارکه را تقدیم نگاه مخاطبان می‌کند.

سوره همزه آیه ۱

وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ

وای بر هر عیب جوی بدگوی!

نکته‌ها

«هُمَزَةٍ» از «همز» به معنای عیب جویی از طریق چشم و ابرو و اشاره است. «لمز» به معنای عیب جویی با زبان است. حرف (ة) در پایان این دو کلمه برای مبالغه است، نظیر «ضحکة» به معنای کسی که زیاد می‌خندد.

«حطمة» به معنای خورد کردن و شکستن کامل است. «مُؤْصَدَةٌ» به حفره‌ای گفته می‌شود که در کوه ایجاد کنند و درب آن را محکم ببندند.

منظور از «عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ» (ستون‌های بلند و کشیده)، یا میخ‌های بلندی است که اهل عذاب را با آن میخکوب و زندانی می‌کنند و یا شعله‌های عظیم آتش که همچون ستون‌های بلند، کشیده است.

در لسان قرآن اگر بعد از توجه به خدا به سراغ مال رفتید ارزش است، قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا … «۱» ولی اگر به جای یاد خدا به سراغ مال رفتید مورد انتقاد است. وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا… «۲»

عیب جویی و طعنه به هر نحو و شکل ممنوع و حرام است. غیابی یا حضوری، با زبان یا اشاره، شوخی یا جدی، کوچک یا بزرگ مربوط به کار و صنعت یا آفرینش طبیعت.

برخی افراد از شمارش اموال خود، به رخ کشیدن آن و سرگرم شدن به آن لذت می‌بردند و گمان می‌کنند این ثروت همیشگی است و آنها را برای همیشه در دنیا نگه می‌دارد و دیگر بیماری و مرگ به سراغ آنها نمی‌آید. قرآن این دیدگاه را مذمّت کرده و می‌فرماید: این نگاه به دنیا، انسان را دوزخی می‌کند. وگرنه داشتن مال دنیا و بهره بردن از آن مذمّتی ندارد.

چون آخر این سوره کیفر اهل‌نیش و زخم‌زبان را دوزخ سرپوشیده و در بسته دانسته و این نوع عذاب برای کافران است، پس به نظر می‌رسد که سوره مربوط به کسانی است که پیامبران الهی را مسخره می‌کنند.

پیام‌ها

۱- یکی از آفات و خطرات ثروت اندوزی، تحقیر دیگران است. هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ … جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ‌

۲- مسائل اخلاقی جز دین است و انسان مؤمن، باید زبان و نگاه خود را کنترل کند. «وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ»

۳- مراقب باشیم فریب دنیا را نخوریم و به مال دنیا مغرور نشویم. «یَحْسَبُ أَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ»

۴- آنان که به جای انفاق مال، در فکر جمع و احتکار اموال هستند، منتظر عذاب خورد کننده قیامت باشند. جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ … لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَةِ

۵- نیش‌زبان و طعنه زدن، از گناهان کبیره است، زیرا درباره آن وعده عذاب آمده است. وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ … لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَةِ

۶- آتشی که خدا بیفروزد، نه فقط بر جسم، بلکه بر جان و دل مجرمان نفوذ می‌کند. «نارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَی الْأَفْئِدَةِ»

۷- فکر بشر از درک حقایق دوزخ و بهشت عاجز است. «وَ ما أَدْراکَ مَا الْحُطَمَةُ»

۸- ستون‌های بلند آتش، راه فرار را بر دوزخیان می‌بندد. «مُؤْصَدَةٌ فِی عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ»